Dershane notlarıdır

FİNANSAL EKONOMİ

FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL ARAÇLAR

PİYASA: Alıcı ve satıcıların karşı karşıya geldiği ortamdır.

FİNANSAL PİYASA: fon açığı olanlar ile(ihtiyaç sahipleri)fon fazlası olanları(tasarruf sahipleri) bir araya getiren ortamdır.

Finansal Sistemin Fonksiyonları
—Fon Transferleri –Risk -Likitide -Enformasyon

1-)Fon Transferleri: Finansal sistemin en temel fonksiyonudur. İkiye ayrılır. Bunlar;

a - Doğrudan fon Transferi= Finansal sistemde bir aracı olmaksızın alış-satışın gerçekleşmesidir.

b- Dolaylı fon Transferi= Bir finansal işlemin araçlar yoluyla gerçekleşmesidir.

MENKUL KIYMET= Ödünç alan kişinin gelecekteki geliri veya varlıkları üzerinde alacak hakkı doğuran finansal araçlardır.(satan için borç –alan için alacak)

2-) Risk: Bir varlığın getirisi hakkındaki belirsizliktir.
-portföy=yatırımcının yatırım kalemlerinin oluştuğu sepettir.
—çeşitlendirme= servetin çeşitli varlıklara dağıtılmasıdır. riski azaltır.

3-)Likitide: Bir varlığın bir ödeme aracına dönüşüm hızıdır

4-)Enformasyon: finansal sistem piyasada alıcıya ve satıcıya gerekli bilgiyi sağlar.

—Asimetrik enformasyon(eksik bilgi)=borç almak isteyen tarafın borç vermek isteyen taraftan daha fazla bilgiye sahip olması sonucunda ortaya çıkan eksik bilgi sonucudur.


FİNANSAL PİYASLARIN YAPILANMASI

1-) Borç ve Ortaklık Piyasaları:
Borç aracı=Çıkartan kişinin, aracı elinde bulunduran kişi veya kuruma belirli bir tarihe kadar düzenli aralıklarla faiz ödemeyi kabul ettiği ve vade bitiminde ana parayı geri ödemeyi taahhüt ettiği antlaşmalardır. En çok kullanılanlar TAHVİL ve BONO dur.

KISA ORTA UZUN
1 yıldan az 1-10 yıl arası 10 yıldan uzun


Ortaklık Piyasası=Bir şirketin net varlığına karşılığını paylaşmak üzere çıkartılan menkul kıymetlerdir.Şirkette Ortaklık ve oy kullanma hakkı kazandırırlar.mülkiyet hakkı verirler ve aynı zamanda ortaklık aracı olan her zaman arta kalan alacakldr.

Arta kalan alacaklı demek; şirketin borçlarını ilk borçlularına verip en son ortaklarına kalan karı veya zararı dağıtması anlamındadır.

2-) Birincil ve İkincil Piyasalar:

Birincil Piyasalar= Yatırım Bankası( underwriting) Bir şirket veya devlet tarafından çıkartılmış olan menkul kıymetlerin ilk aracılara satıldığı finansal piyasalardır. Birincil piyasada menkul kıymetlerin ilk kez satışına yardımcı olan kurum yatırım bankasıdır.

İkincil Piyasalar=Bir şirket veya devlet tarafından daha önce çıkarılmış menkul kıymetlerin yeniden satıldığı piyasalardır.

Broker=Menkul kıymetlerin alıcı ve satıcılarını bir araya getirerek kazanç elde eden kişilerdir.(risk yoktur.)
Dealer= Menkul kıymeti satıcıdan üstüne alan ve alıcıya satan kişidir.(Risk vardır.)

3-)Borsalar ve Tezgâh üstü Piyasalar:

Borsa=Belirli bir fiziksel mekâna sahip Menkul kıymetlerin alınıp satıldığı sistemli mekânlardır.

Tezgâh üstü Piyasa= Belirli bir fiziksel mekâna sahip olmayan menkul kıymet işlemlerinin yapıldığı işlemlerdir.

4-) Spot ve Vadeli piyasa:

—Spot Piyasa=finansal varlığın hemen teslim edildiği ve ödemenin hemen yapıldığı piyasalardır.
ÖRNEĞİN; Türkiye’de İMKB’de bu süre T+2dır. (yani; teslim ve ödeme işlemi 2 iş günü içerisinde yapılmaktadır.)

—Vadeli Piyasa= Menkul kıymetlerin gelecekteki bir tarihte bugünden anlaşılan bir fiyattan alınıp satıldığı piyanlardır.

5-) Para ve Sermaye Piyasaları: Para piyasası vadesi 1 yıldan kısa vadeli menkul kıymetlerin alınıp satıldığı piyasalardır.

Sermaye Piyasaları ise; vadesi 1 yıldan uzun menkul kıymetlerin alınıp satıldığı piyasalardır.


—FİNANSAL ARAÇLAR—

A-)Para Piyasası araçları B-) Sermaye Piyasası Araçları


A-PARA PİYASASI ARAÇLARI
1-Hazine bonosu=
*en çok kullanılan para piyasası aracıdır.
*Riski düşüktür.
*Likittir.
*Devlete aittir ve genelde 3 ve 6 aylık vadelerle ihraç edilir.

2-Finansman Bonosu= *Anonim ortaklıklar şeklinde kurulmuş şirketler tarafından ihraç edilir, vadesi 30 günden az, 360 günden fazla olamaz

3-Banka Bonoları=
*Yatırım ve Kalkınma Bankalarının kaynak sağlamak amacıyla çıkardığı menkul kıymetlerdir.

4-Banka Garanti Bonoları=
*Kalkınma ve yatırım Bankalarından kredi kullanan anonim Şirketlerin bu kredilerin
Teminatı olarak bankaya verdikleri menkul kıymetlerdir.

5-Varlığa Dayalı Menkul Kıymet=
*İhraç edilen kurumun kendi ticari işlemlerinden doğan veya devraldığı alacakları karşılığında ihraç ettikleri menkul kıymetlerdir.
*Bankalar Tüketici ve Konut Kredileri karşılığında VDMK ihraç edebilirler.

6-Yatırım Fonu Katılım Payı=
*Katılım Belgeleri sonucu toplanan paralarla belge sahipleri adına ilişkin dağıtılması ilkesine göre menkul kıymetlerden oluşan portföy ü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır.
*Yatırım fonları, bankalar, aracı kurumlar ve sigorta şirketleri tarafından kurulabilirler.
*Portföy değerinin en az %25’ni devamlı olarak Türkiye’de kurulmuş Anonim ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış olan yatırım fonları A tipi diğerleri ise B tipidir.

7-)Repo-Ters Repo=
REPO=Menkul kıymetlerin geri alım vadiyle satımıdır.
TERRS REPO=Menkul kıymetlerin geri sayım vadiyle alımıdır.

B-SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI:

1-Hisse Senetleri=Bir şirkete ait sermayenin belli bir oranını temsil eden ve sahiplerine o oranda ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymetlerdir.
2-Özel sektör Tahvilleri= Devlet ve AŞ’ler tarafından ödünç para bulmak amacıyla üstünde yazılı değerleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkarılan senetlerdir. Kupon ödemeli olabilirler.
*Elinde bulunduran kişiye 3 ayda 6 ayda veya yılda ödeme alma hakkı verir.
3-Devlet Tahvilleri=Devletin bütçe açıklarını ve para ihtiyacını karşılamak için çıkarttığı menkul kıymetlerdir.
4-Kar ve Zara ortaklığı Belgesi= AŞ’ler tarafından kar ve zarara olmak üzere yurtiçi ve yurtdışında satılmak için çıkartılan menkul kıymetlerdir.
5-Katılma İntifa Senedi=AŞ’lerin nakit karşılı ihraç ettiği ve alan kişiye kar payı tasfiye bakiyesinden yaralanma hakkı veren menkul kıymetlerdir.
6-Gelir Ortaklığı Senedi=Kamu ortaklığı idaresi tarafından çıkarılan bu menkul kıymetler bir kamu alt tesisinin belli bir sürelik gelirine karşılığı gösterilir.
7-Euroband= Satışa sunulduğu ülkenin para birimi dışında bir para birimi üzerinden ihraç edilen tahvillerdir.
8-Yabancı Tahvil= Yabancı bir ülkede satışa sunulan ve sadece o ülkenin para birimi cinsinden ihraç edilen tahvillerdir.

***NOT=1987’den sonra Türkiye’de ekonomik birimlerin uzun vadeli finansal araçlardan, kısa vadeli araçlara yönelmesinin sebebi enflasyondur.

ÜNİTE :2

FİNANSAL SİSTEME GENEL BAKIŞ

Finansal araçlar; Tasarruf sahiplerinden fon borçlanarak daha sonra bu fonları kredi olarak veren aracılardır. Finansal aracılar sayesinde tasarruf sahibi ve fona ihtiyaç duyanlar sistematik bir şekilde işlerini gerçekleştirirler.

Finansal Araçların Fonksiyonları;
*İşlem maliyetini minimize etmek(azaltmak)
*Eksik bilgilenme sorununu ortadan kaldırma==>Ters Seçim ve Kötü Niyet 2 türlüdür.

1-İşlem Maliyetini Azaltmak=

Finansal işlemlerin gerçekleşmesinde harcanan paraya ve zamana işlem maliyeti denilir. Finansal aracılar bu tür işlemlerde devreye girerek ölçek ekonomisi yaratıp işlem maliyetini azaltırlar. Üretim artar,maliyet düşer.


Ölçek ekonomisi; İşlem hacmi arttıkça işlem maliyetinin düşmesidir.

2-Eksik Bilgilenme= Eksik bilgilenme iki durumda ortaya çıkar
- Ters Seçim
- Kötü niyet.

Ters Seçim=Finansal işlemin gerçekleşmesinden önce ortaya çıkan sorundur.

Kötü Niyet= Finansal işlemin gerçekleşmesinden sonra ortaya çıkan sorundur.

FİNANSAL ARACILARIN TÜRLERİ

a-)Mevduat Toplayan Kurumlar=

-Ticari Bankalar=Mevduat toplayan kurumlar içinde en önemlisidir.

-Özel Finans Kurumları= “Faizsiz bankacılık” bu kurumların temel ton kaynağı katılım hesabı satışıdır. Bu hesapların bakiyesine göre müşteriler kardan pay alır.

b-)Sözleşmeye Dayalı Tasarruf Kurumları=

—Sigorta Şirketleri= Hayat, sağlık, Doğal afet, Kaza sigortası gibi konularda sigortacılık hizmeti sunarlar. Bu kurumlar yaptıkları projelerle kişilerden fon toplarlar ve bunları uzun vadeli yatırım amaçlarında değerlendirirler.

—Özel Emeklilik Fonları= Bu fona katılanlara periyodik ölçümde emeklilik getirimi sağlayan kurumlardır.

c-)Diğer Yatırım araçları=

—Finansman Şirketler= finansman bonosu, hisse senedi ve tahvil çıkartarak fon toplarlar bu fonları mobilya, araba, eşya gibi tüketici ve küçük işletmelere satarlar.

—Kalkınma ve Yatırım Bankaları= yatırım bankaları sermaye piyasasında faaliyet göstermek sermaye piyasası araçlarını kullanarak yatırım yapmak, işletmenin mali yapısını düzenlemesine yardımcı olmak ve bu konuda danışmanlık hizmeti vermek yanında mevduat kabulü hariç tüm banka işlemlerini yapan kurumdur.
Kalkınma Bankasının Yatırım Bankasından farklı olarak yaptığı işlem;Öz kaynaklarıyla kredi verme faaliyetidir.

—Yatırım Ortaklıkları; Menkul kıymet pörtföy işletmek için kullanılan anonim şirketidir.

—Aracı Kurumlar;



~Finansal Sistemin Düzenlenmesi~
Finansal sistemin düzenlenmesi için 3 tane gerekçe vardır.
A—Yatırımcılar için enfermasyon sağlamak;

B —Finansal sistemin sağlıklı çalışmasını sağlamak;
Finansal panik=Finansal araçların aynı anda iflasa sürüklenmesi durumudur.
1-Finansal sisteme giriş kısıtlamaları;
—BDDK’ nın en az 5 üyesinin aynı yönde oy kullanması gerekir.(olumlu)
—20 trilyon en az sermayesi olması gerekir.
—Kurucuların asgari sermayenin %10’nu Mevduat Sigortaya yatırmış olması lazım.
—Tasfiye edilmiş bir bankasın %10 hissesinden daha fazla miktara sahip olmamalıdır.
—Affa uğramış olsa bile 5 yıldan fazla hırsızlık, yüz kızartıcı suçtan hüküm giymemiş olmak.
—Bankanın ve yöneticilerin kurallara uygun olması gerekir.

2-Açıklama yapma; Bankaların her üç ayda bir bilânçolarını açıklama yapması.
3-Varlıklara ve Faaliyetlere İlişkin sınırlar;
4-Mevduat Sigortası; Finansal araç kurumun iflas etmesine karşılık kayıpları karşılamak amacıyla yapılan sigortalardır.
5-Rekabete ilişkin sınırlamalar; He şube için asgari sermayenin %1 oranında öz kaynak bulundurup bu konuda ki BDDK standartlarını gerçekleştirmelidirler.
6-Faiz oranlarına ilişkin sınırlamalar;

C —Para politikasının yönetim gücünü arttırmaktır; Zorunlu rezerv politikasını ve mevduat sistemiyle devlet tarafından finansal sistem olur.

FAİZ ORANLARININ ANLAM VE ÖLÇÜMÜ
Faiz; Borçlanılan miktarın yüzde ile ifade edilen borçlanma maliyetidir.(Borç alan kişi açısından)

Faiz oranı (i) ; Yapılan ek ödeme
Anapara

ÖRNEK;800 TL’lik bir borç 1 yıl sonra 880 TL olarak ödenmiştir.Uygulanan faiz oranını hesaplayınız.

i = 880–800 i = 80 i = 0,10 yani  %10
800 800

Borçlanma Türler
- Basit kredi -Sabit ödemeli - Kupon ödemeli -Sıfır kuponlarıi
Krediler Krediler

1-   Basit Kredi İşlemleri; Anapara + faiz ödemesinin vade sonunda birlikte ödendiği kredi işlemleridir. Ticari kredilerde kullanılır.

2-   Sabit Ödemeli Krediler; Anapara + faiz kredi vadesi boyunca aylara bölünerek aylık olarak ödenir. Tüketici kredileri bu kredilere örnektir.

3-   Kupon Ödemeli Krediler; Vade boyunca faiz ödemesinin yapıldığı vade sonunda anaparanın ödendiği işlemlerdir.

4-   Sıfır kuponlu(İskontolu)Krediler; Vade boyunca sabit bir faiz ödemesi yapılmaz. Üzerinde yazılı bir değerden daha düşük bir değere satılıp vadesi geldiğinde üzerindeki değerle satılabilen işlemlerdir. Örnek=Hazine Bonoları

----- Paranın Zaman Değeri -----
“Paranın Gelecekte ki Değeri”

Paranın Gelecekte ki Değeri; F.V ) n
Faiz Oranı; i )  F.V = ( 1 + i ) . P.V
Zaman; n )
Paranın şuan ki Değeri; P.V )

ÖRNEK; Faiz oranı % 20 iken bugün bankaya yatırılan 500TL’nin 2 yıl sonraki değeri nedir?
2
F.V = ( 1 + 0,20 ) . 500
2
= ( 1,20 ) . 500

= 1,44 . 500

= 720

“Paranın Bugün ki Değeri”
n
F.V = ( 1 + i ) . P.V  P.V = F .V n
( 1 + i)

ÖRNEK; Bir yıl vadeli iskonto ile satılan üzerindeki değeri 3 milyar TL olan devlet tahvilinin bugün ki değeri nedir?( Faiz oranı ; % 10)

P.V = . 3 . = . 3 . ; 2,72 Milyar
( 1 + 0,10) 1,10