 |
|
|
Stres altındayken en yaygın olarak şizofrenik reaksiyon sergileyen kişilik türü "kapalı" kişiliklerdir. Bu bireyler diğer bireylerle ilişki kurmak noktasında isteksizdirler; arkadaşlık kurduklarında da kurdukları ilişkiler sıcak ya da yakın olarak nitelenemez. Çoğu zaman tuhaf alışkanlıkları vardır ve aptalca hareket ederler. Kendilerini diğerlerinden üstün görürler. Diğer insanların reaksiyonlarını değerlendirme noktasında yetersizdirler; bu özellikle sosyal kurallar bağlamında geçerlidir Bu özellik, ani kararlar alma dürtüsüyle de birleşerek hastanın kendisi için son derece önem taşıyan durumlarda ortaya çıkar. Örneğin ciddi bir sorunla karşılaşan adam karısına ya da yakın akrabalarına hiçbir şey söylemeksizin çok bilincinde olmadığı bir duygu ile terk edebilir.
Bu tür kişilerin, diğer bireylerle ilişkilerinde zaman zaman koşulların gerektirdiklerine aykırı bir biçimde hareket ettikleri de olur. Bu hastalar basit bir soruna felsefi bir biçimde yaklaşabilir. Şizoid kişiliklerin başkaca karakteristikleri ve bu kişiliklerin çeşitleri de mevcuttur. Bununla birlikte bireylerin zaman zaman kişilik türünden bağımsız olarak şizofrenik reaksiyonlar sergileyebileceği unutulmamalıdır.
Şizofrenik Reaksiyonlar ve Belirtileri
Şizofrenik reaksiyonların belirtileri önemli ölçüde değişkenlik gösterebilir; duygusal, düşünsel ve davranışsal süreçlerin "tuhaflığı" en genel özelliktir. "Tuhaflık" nitelemesiyle normal bireylerin kendilerini rahat hissedemeyecekleri ya da sempati ile karşılayamayacakları, buna karşın manik depresif reaksiyonlarda oldukça rahat bir biçimde sergilenecek davranışlar kastedilmektedir. Belirtiler hayatın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir. Bununla birlikte ilk olarak özellikle 15-25 yaş arasında baş gösterirler. Belirtiler bireyin yaşamı boyunca varlığını sürdürebilir ve çoğu zaman onun entellektüel vu duygusal yapısı tamamıyla yozlaştırır. Buna karşın şizofrenik reaksiyonun herhangi bir biçimi sosyal ve mesleki bir iyileşme ile son bulabilir.
Belirtiler genellikle şunları içerir: (1) Hastanın karşısındaki koşul ya da kendi düşüncelerine gerekli duygusal tepkileri vermemesi. (2) Tuhaf fikirler. (3) Yanılgılar. (4) Halüsülasyonlar. (5) Aptal bir gülümseme, tekrarlanan hareketler ve olumsuzluk ya da otomatik davranışlar eşliğinde katı tutumlar. (6) Yeni kelimeler ya da mırıldanmalar şeklinde konuşma bozuklukları.
Şizofrenik Reaksiyonların Türleri
Şizofrenik reaksiyonlar genel olarak dörde ayrılır. Bununla birlikte bu gruplar arasındaki ayrım mutlak değildir. Aynı hastada değişik reaksiyonların belirti özellikleri görülebilir ya da belirleyici reaksiyon bir türden diğerine dönüşebilir.
Basit Şizofrenik Reaksiyon: Hasta ilgisiz ve duygusuz bir hale gelir. Yalnız kalmak ister. İşlerini aksatır. Herhagi bir etkinlikte bulunmaz. Duygusal olarak körelir ve hırsını kaybeder. Çevresine bağımlı hale gelerek aylak bir yaşam tarzı benimser. Sinirli hale gelebilir. Dikkatini toplayamaz. Konuşmasında aksamalara rastlanır. Yüzünde hiçbir ifade olmaksızın ya da aptal bir gülümsemeyle aynı yerde öylece oturur. Bu aşamada hastanın zaman ve mekan kavrayışı yerindedir. Ciddi zeka bozulması söz konusu değildir.
Vaka gerekli özen gösterildiğinde, karşılık alınabilir ve hasta iyileşebilir. Vakanın ilerlemesi halinde ve yıllar geçtikçe hasta tamamıyla ilgisiz hale gelir ve zeka açısından moron düzeyine iner. Bu tür şizofrenik reaksiyonda halisülasyonlar ya da yanılsamalara rastlanmaz.
Paranoyit Şizofrenik Reaksiyon: Paranoyit şizofrenik reaksiyonun temel belirtileri tuhaf düşünceler ve zulüm ya da görkem yanılsamalarıdır. Genellikle işitsel halisülasyonlar görülür; bunlara ek olarak koku ve tatla ilgili halisülasyonların görüldüğü de olur.
Hasta kuşkucu hale gelir. Yaşamı düzensizleşir. İşini sürdüremeyecek haldedir. Kendisine acı çektirmekle suçladığı diğer insanlarla sorunlar yaşar. Yaşamdan elini eteğini çekebilir. Yataktan çıkmayarak kendisi için yaratılan tehlikelerden uzak durmaya çalışır. Etrafına saldırabilir. Konuşması yüksek sesli, heyecanlı ve tutarsızdır.
Bu tür hastaların hastaneye yatırılmaları gerekir. Bu tür vakalarda gelişme kaydedilebilir, hasta yemek yiyecek, konuşacak ve daha iyi hareket edebilecek bir hale gelebilir, yani en azından sosyal ve mesleki olarak iyileşebilir. Fakat hastaın yeterli bakış açısını oturtması sağlanamaz. Hastalığı hakkında sorulan sorulara ilgisiz cevaplar verir ya da halisülasyonlar gördüğünü tamamıyla yadsır. Bununla birlikte vaka hastanın tüm yaşamı boyunca varlığını korur; duygusal ve entellektüel açıdan tam bir bozulma ile son bulabilir.
Katatonik Şizofrenik Reaksiyon: Katatonik reaksiyonda basit ya da paranoyit şizofrenik reaksiyondakilere benzer belirtiler görülebilir. Fakat kimi vakalarda bu hemen hemen başlangıçtan itibaren mevcuttur. Belirtiler genellikle depresyon, heyecan ve sersemleme arasında gidip gelme şeklindedir.
Hasta, çevresindekilere ilgisiz kaldığı bir dönemin ardından, aynı yerde öylesine oturabilir ya da yatak içinde kalabilir. Konuşmaz ya da yemek yemez. Acı veren uyarıcılara dahi reaksiyon göstermez. Gözlerini kırpmadan saatlerce ya da günlerce yatak içinde kalır. Bu hal "sersemleme" olarak adlandırılır.
Hasta bilinçsiz değildir; çevresinde olup biten her şeyin farkındadır ve fakat kendisi olup bitenlere katılamamaktadır. Hasta sersemleme modundan çıktığında az da olsa etkinlik gösterebilir. Oturabilir, kendisine sunulan yemeği yiyebilir. Kendisine sorulan soruları cevaplayamasa da karşılığında anlamsız şeyler söyler. Tekrarlanan hareketler sergileyebilir; örneğin elleriyle sürekli işaretler yapabilir ya da belirli şekilde yürüyebilir.
Sersemlik halinde hastanın deneyimleri oldukça canlıdır ve çoğu zaman kozmik ölçeklidir.
Hasta zaman zaman katatonik sersemlik halinden aniden sıyrılır; heyecana kapılır ve saldırganlaşır. Heyecanlı bir biçimde tutarsızca konuşmaya başlayabilir, heyecanlı hareketler yapabilir, karşısındakine saldırabilir ve hatta öldürmeye çalışabilir ya da kendisine zarar verebilir ve intihar edebilir.
Katatonik heyecan birkaç saat içinde de son bulabilir, günlerce de sürebilir. Katatonik heyecanın ardından hasta sersemlik haline geri dönebilir. Hastalar heyecanlıyken genellikle halisülasyonlar görür ve çoğu kez işittikleri seslerin emirlerini yerine getirerek saldırganlaşırlar. Kendilerine zulmedildiği şeklinde yanılgılara kapılabilir ve Tanrı'nın sesini işitebilirler.
Bu tür reaksiyonlarda yukarıda sözü edilen bozuklukların yanısıra hastaların uzuvlarında soğuma ve terleme gözlemlenir.
Katatonik özelliklerin belirleyici olduğu şizofenik reaksiyon türü, hastalığın yıllarca sürmesinin ardından sosyal ve mesleki iyileşme ile son bulabilir. Buna karşın duygusal ve entellektüel yozlaşma ile son bulma tehlikesi de vardır.
Gerilemeli (Hebeprenik) Şizofrenik Reaksiyon: Gözlemlenen karakteristik özelliklerin çoğu diğer üç şizofreni türünde de bulunsa da, geleneksel olarak gerilemeli şizofrenik reaksiyonu diğerlerinden ayrı olarak ele alma eğilimi mevcuttur. Temel fark düşüncelerin tutarsızlığı ve davranışların tuhaflığının daha belirgin olmasıdır.. Buna ek olarak zulüm görüldüğü şeklinde yanılsamalar, görkemli halisülasyonlar, katatonik motifler ve tekrarlanan hareketler gibi "gerileme" başlığı altında özetlenen belirtiler gözlemlenir.
Şizofrenin sözü edilen dört türüne ya da bunların karışımlarına ek olarak, daha nadir olarak karşılaşılan türler de mevcuttur. Bunlardan biri ciddi biçimde şaşkınlık durumudur; hastanın bilincinde daralma olur, zaman ve mekan kavramlarını bir ölçüde yitirir, işitsel halisülasyonlar ve yanılgılar yaşar. Bu tür vakalar hastanın bir rüyada olduğu izlemini verir. Hastanın bu durumu birkaç gün ya da bir hafta içinde son bulabilir. Bunun yanısıra hastanın bu durumundan şizofreninin bir başka klasik türüne doğru yol almas da mümkündür. Yine nadir olarak rastlanan diğer şizofreni türlerinde hasta esas olarak depresyona uğramış ya da manik halde olabilir ya da histerik belirtiler sergileyebilir
Şizofrenik Kişinin Psikolojisi; Şizofrenik Düşünce
Bu noktada şizofrenik reaksiyonların doğası incelenecektir. Ancak şizofrenik davranışların tüm yönleri değil, yalnızca tipik eğilimler ele alınacaktır.
Şizofrenik düşünce tarzında hasta somutu soyut, soyutu somut kılar; olmadık şeyler arasında ilişkiler kurar; son derece kişisel bağlantılar kurar ve sonuçlara ulaşır; sembolleştirmelere gider ve gerçekliğin sınırlarını aşar.
Şimdi sunulacak olan kesit, şizofrenik düşünce tarzının belirli uygulanması sonucunda ortaya çıkarılmasına bir örnektir:
Hastaya sınıflandırma testi yapılmıştır. Testte aynı nesneler birbirleriyle eşleştirilmiştir. Kimilerinin boyutları aynı değildir. Örneğin kaşıkla kaşık, sigarayla sigara eşleştirilmiştir. Hastaya bunlar arasındaki bağlantının ne olduğunu sorulmuştur. Doğru çıkarım eşleştirilmiş tüm nesnelerin aynı olduğu şeklindedir. Bu test uygulanan kişi için zor bir çıkarımdır. Şizofrenik hasta yanıtında "tümünün birer zevk objesi" olduğunu söyler. Bu yanıtın önemli yönü geçersiz oluşu değil, verilen karşılığın ve yapılan hatanın doğasıdır. Çünkü yanıt aşırı soyutlanmıştır ve ikinci olarak gerçekliğe bütünüyle aykırıdır.
Hiç kuşku yok ki, bu süreçler ve ileride sözü edilecek kimi ek süreçler her insanın ruhsal yaşamındaki eğilimler olarak karşımıza çıkar; bunların bazıları en çarpıcı biçimde rüyalarda karşılığını bulur. Bunlar aynı zamanda belirli ölçüler içinde normal yaşamın birer parçasıdır.
Buna karşın sözünü ettiğimiz süreçler şizofrenik düşünce tarzında belirleyici rol oynar ve gerçekliğin önüne geçer. Birçok araştırmacı bu özelliği, kimi duygusal özelliklerle birlikte şizofrenin getirdiği ilk bozukluk olarak görür. Duygusal değişim duyguların tuhaflaşması (örneğin trajik bir olay üzerine neşeli biçimde konuşmak), duyguların katılaşması (örneğin hastanın farklı olaylar hakkında konuşurken ruh halinin aynı kalması), duyguların ilgisizliği (örneğin trajik olaylar hakkında konuşurken yüzümde gülümseme eksik olmaksızın konuşmak), duyguların karmaşıklaşması (örneğin hastanın aynı anda hem ağlaması hem de gülmesi)... Son olarak sözünü ettiğimiz fenomen şizofreni vakalarının duygusal yaşamlardaki en karakteristik ve temel fenomenlerden biriyle yakından ilgilidir. Bu, yani hastanın sürekli bir biçimde birbiriyle çelişen pozitif ve negatif tutumlar sergilemesi, ikirciklilik olarak adlandırılabilir.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Psikoloji ve Sosyoloji (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: "şizoid" Kişilik 1
Yazdır
Gelişmiş Arama
Kasım 12, 2014, 01:12:30 ÖS