ÜNİTE–1 ( BİLGİNİN DOĞRULUĞU, GÜVENİLİRLİĞİ VE DENETİMİ )

Amaç: Finansal tablolarda sunulan bilgilerin doğru ve güvenilir olmasından işletme yönetimi 1. derecede sorumludur. İşletme yönetimi finansal tablolardaki bilginin doğruluk güvenilirliğini, işletmenin örgütsel yapısını ve muhasebe bilgi sistemini çağdaş işletmecilik kurallarına göre düzenleyerek sağlar. Bu da işletmede bir iç kontrolün oluşturulması demektir.

Denetleme Gerekleri (Bağımsız Denetçiler Tarafından)

1. İşletme sahiplerinin profesyonel yöneticilerinin beyan ettikleri mali tabloların doğruluğunu kontrol etme talepleri
2. İşletmenin büyümesi ile paralel muhasebe sisteminde olası karmaşıklıkların önlenmesi
3. Karar alıcıların işletmeden uzak olmaları
4. Ekonomik ve siyasi gelişmelerin firma içinde finansal yapılandırma gerektirmesi.

Denetimin Şartları
Denetçinin bağımsız olması, hiçbir etki altında kalmadan denetim ilkeleri ve bilimsel ölçülere göre hareket etmesidir.

Denetimin Unsurları

a) Ölçüt: Denetlenen bilginin türüne göre değişiklik gösterir.
Finansal Tablo Denetimi GKGMİ Vergi Denetimi Vergi Yasaları ve Düzenlemeleri
b) Kanıt: Denetçi tarafından nesnel olarak elde edilip değerlendirilen bilgidir. Amacın gerektirdiği miktarda ve nitelikte kanıt toplanmalıdır. Kanıtlar; müşteri beyanı, yazışma, gözlem veya soruşturma biçimindedir.
c) Denetçinin Bağımsızlığı: Etik değerleri yüksek ve işletmenin ücretli elemanı değilse denetçinin denetimi daha fazla güvenilirdir.
d) Denetim Raporu: Denetlenen bilgilerin niceliğine yönelik yargıları içerir. (Onay&Ret)

Denetim Türleri
1) Amaçlarına Göre Denetim Türleri

a. Finansal Tabloların Denetimi: finansal durumun ve faaliyet doğru biçimde GKGMİ uygun olarak hazırlanmasıyla elde edilir.

b. Uygunluk Denetimi: İşletme personeli tarafından yapılan işlemlerin yetkili organlarca (Üst yönetim-Devlet) konulmuş olan kural ve yöntemlere uygun olarak yapılıp yapılmadığının araştırılmasıdır.

c. Faaliyet Denetimi: İşletmenin etkinlik ve verimlilik denetimidir.

d. Özel Amaçlı Denetimler: Belli bir spesifik konuda yapılan denetimlerdir.

2) Denetçinin Konumuna Göre Denetim Türleri

a. Bağımsız Denetçi ve Dış Denetim:
b. İç Denetçi ve İç Denetim:

Denetçi : Denetçi için finansal tablolar denetimin girdisidir. Finansal tabloların GKGMİ’ ne uygunluğunu araştırırken kanıt toplar ve yorumlar. Denetçinin bu konuda deneyim sahibi olması muhasebeciden ayrılan özelliğidir.

Denetçinin Amacı Olmayan Konular
1) Yasal olmayan davranışları ortaya çıkarmak
2) Yolsuzlukları bulmak
3) Firma yapısının ve gelecekteki karların garantisini veya sinyalini vermek
4) Yasadışı durumların olması durumunda hukuk uzmanı gibi olmak

Yeminli Mali Müşavirlerin Özellikleri
• Defter Tutamazlar
• Muhasebe Bürosu Açamazlar
• Muhasebe Bürosuna Ortak Olamazlar
• Yalnızca Finansal tablo denetimi, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi yapabilirler


BÖLÜM YORUMLARI

# Mali tabloların doğruluğundan ve güvenilirliğinden enim olunabilinmesi için bağımsız denetçiler tarafından denetlenmiş olması gerekir.
# GKGMİ bağımsız denetimde bulundurulan temel ölçüttür.
# Soruda GKGMİ içeren bir denetçi türü soruluyorsa bu bağımsız dış denetçi demektir.
# Denetçi gelir tablolarını inceler, raporunu hazırlar ve ilgili mercilere sunar. O KADAR!!
# Bilginin güvenilirliğini sağlamak yönetimin, doğruluğunu araştırıp görüş bildirmek dış denetçinin görevidir. Verileri işletme birimleri hazırlar, kontrolü denetçi yapar.
# Finansal tabloları hazırlamak Muhasebecinin görevidir.


ÜNİTE–2 ( GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI )

Tanımı: elde edilen muhasebe bilgisinin doğruluğunun araştırılması ve güvenilirliğinin onaylanması ile ilgili işlemlerin yürütülmesi konusundaki standartlardır.
Genel olarak bağımsız denetçiye yol gösterir ve denetimin kalitesini ölçmeye yarayan ölçütlerdir.

Kapsamı1. Denetçinin sahip olması gereken özellikleri
2. İzleyeceği yol ve yöntemleri Gösterir/İçerir
3. Elde edilen bulgular neticesinde görüşünün belirlenmesi
4. Görüşün açıklanmasına ilişkin uyulması gereken kuralları

GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI


Genel Standartları Çalışma Alanı standartları Raporlama Standartları
1. Eğitim ve Yeterlilik 1. Planlama ve Gözetim 1. Uygunluk
2. Bağımsızlık 2. İç Kontrolün İncelenmesi 2. Yerli Açıklama
3. Mesleki Özen ve Dikkat 3. Kanıt Toplama 3. Görüş Bildirme
4. Tutarlılık

Genel Standartlar: Denetçinin sahip olması gereken özellikleri ve alınması gereken önlemleri açıklayan standartlardır.

1. Eğitim ve Yeterlilik: Denetçi ( Yeminli Mali Müşavir ) olabilmek için 10 yıl SMMM olarak çalışmak, giriş sınavından başarılı olmak ve yemin ederek ruhsat sahibi olmak gerekmektedir.
2. Bağımsızlık: Tarafsız düşünerek mesleki bilgisini objektif olarak ortaya koymalıdır.

Çalışma Alanı Standartları: Denetimin kapsamının belirlenmesinde ve güvenilir bir denetçi görüşüne ulaşmada, yeni kanıt toplamada denetçiye yol gösterici standartlardır.

1. Planlama ve Gözetim: Denetim uygulamasında kullanılacak zaman, iş gücü, araç-gereç ve diğer kaynakların tespiti için önemlidir. Denetim takım çalışmasıdır tek başına yapılmaz.

2. İç Kontrolün İncelenmesi: İç kontrol; Finansal bilgilerin güvenilirliğini, faaliyetlerin etkinliğini yasalara ve kurallara uygunluğunu sağlar. İşletme yönetiminin sorumluluğundadır. Bu inceleme modelinde denetimin kapsamı, süresi ve işin kabulü süreçleri yer alır. Bu sistem güvenilirse daha az personelin çalışması sağlanır. İşletmede etkin bir iç kontrol varsa finansal tabloların güvenilirliği o derece artar.

3. Kanıt Toplama Standardı: Denetçinin mali tablolar hakkında görüşe ulaşmasına yardımcı olan gözlem, soruşturma ve doğrulama gibi denetim tekniklerinin kullanılmasıyla yeterli sayı ve güvenilirlikte kanıtın toplanmasıdır. Toplanacak kanıtın miktarını denetçi belirler. Kanıtın miktarı kadar kalitesi de önemlidir. Kanıt miktarı iç kontrol sistemi ve mali tablo yapısının sağlıklı olmasıyla doğru orantılı toplanır.

Kanıtın Kalitesini Belirleyen Ölçütler

a) Geçerlilik
b) Nesnellik (Objektiflik)
c) Zamanlılık (Kanıtın denetimin yapıldığı zaman dilimine uyumluluğu)
d) Süreklilik (Koşullar değiştiğinde bile özelliğinin bozulmaması, geçerliliğini korumasıyla sağlanır)




Raporlama Standartları: Denetim raporu kaliteli bir denetimin son halkasıdır. Mali tablolar üzerinde bir uzmanın inceleme yaptığını gösteren tek kanıttır.

1. Uygunluk standardı: Raporda mali tabloların GKGMİ’ ne uygun hazırlanıp hazırlanmadığının belirtmesidir.
2. Yeterli Açıklama Standardı: Mali tablolar çok sayıda kullanıcıya hitap edecek şekilde geniş amaçlı düzenlenmelidir. Gerekli açıklamaların ek bilgilerle yapılması gerekir.
3. Görüş Bildirme standardı: denetim raporu sonunda mali tabloların bütünü ile ilgili olumlu, şartlı veya olumsuz bir yargıya ulaşılarak bunun ortaya konulmasıdır.
4. Tutarlılık Standardı: İncelenen dönemde geçerli olan muhasebe politikalarının ve yöntemlerinin önceki dönemde de aynen uygulanıp uygulanmadığının tespitidir.

Denetim İşlemleri (Yordamları) : Denetçinin denetim uygulamaları sırasında kanıt niteliğindeki bilgileri toplarken başvuracağı yollardır. Belli standardı yoktur, denetçiye göre değişir.

# GKGMİ: Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan temel ölçütlerdir. Mali tablolarla elde edilen bilginin doğruluğunun araştırılması ve güvenilirliğinin onaylanmasıdır.


ÜNİTE–3 ( DENETİMDE ÖNEMLİLİK, RİSK VE KANIT TOPLAMA KAVRAMLARI İLE ÇALIŞMA KÂĞITLARI )
Önemlilik ve denetim riski denetçinin kanıt toplama kararlarını yani denetim yordamlarının yapısını, kapsamını ve zamanlamasını, planlamasını etkiler.

Önemlilik: Finansal tablolarda yanlış bir hesap veya olgu denetimin GKGMİ’ ne uygunluğunu önleyecek kadar önemliyse bu finansal tablonun yanıltıcı olduğunu gösterir.

Önemliliğin Uygulanması
Önemlilik kararı sayısal bir karardır. Bu sayısallık planlama ve denetim test sonuçlarının daha iyi değerlendirilmesini de sağlar. Önemlilik yargısının uygulanması üç aşama gerçekleşir.

1. Denetçinin Önemlilik Hakkında Ön Belirlemede Bulunması
İlk belirlenecek şey “Önemlilik Eşiği”dir.
Önemlilik Eşiği: Denetçinin mantıksal kararlarını etkilemeyeceğine inandığı maksimum tutardır. Kesin bir kavram olmadığından önemliliğin belirlenmesi denetlenen işlemlerin göreli büyüklüğüne bağlıdır. Önemliliği “Gelir Tablosu ve Bilânço Kalemleri” oluşturur.

2. Önemlilik Hakkındaki İlk Belirlemenin Hesap Kalanları veya İşlem Sınıfına Dağıtılması
Hesap Kalanları; Stok-alacak gibi kalemlerdir.
İşlem Sınıfları; Gelir İşlemleri-Satın Alma gibi işlemlerdir.

# ilk önemlilik yargısı bir hesaba dağıtılınca “Kabul Edilebilir Yanlışlık” olarak ifade edilir.
# Bir hesaba küçük tutarda önemlilik dağıtılmışsa, büyük tutarda önemlilik dağıtılmasına göre daha fazla kanıt toplanacaktır.
# Hesap kalanında çok küçük veya hiç yanlışlık beklenmiyorsa büyük tutarda önemlilik dağıtılabilir.
# Hata beklentisi düşükse hesabın denetim alanı daralır.
# Hesap kalanının denetimi çok pahalı ise daha fazla önemlilik dağıtılabilir.

3. Olası Yanlışlıkların Tahmin Edilmesi ve Toplamlarının Önemlilik Hakkında İlk Belirleme İle Karşılaştırılması
Elde edilen kanıtlar değerlendirildikten sonra denetimin sonuna doğru yapılır. Olası yanlışlıklar ilk önemlilik yargısından (Kabul Edilebilir Hata) azsa denetçi finansal tabloların dürüstçe sunulduğu yargısına ulaşabilir.

DENETİM RİSKİ

Bilgi Riski: Finansal tabloların önemli ölçüde yanlış ve yanıltıcı olma olasılığıdır.
Denetçi Riski: Denetçinin yanlış görüş verme riskidir.
Denetim Riski: Finansal tablolar hakkında uygun olmayan görüş verme olasılığıdır.

DENETİM RİSKİNİN BİLEŞENLERİ

a) Asıl Risk : İç kontrolün olmadığı ve yanıltıcı beyanların olma olasılığıdır. Denetçi asıl riski kontrol edemez, sadece önemini belirlemeye çalışır.
i. Göreli Risk: Fazla veya az asıl risk durumlarını ifade eder. Göreli risk asıl riski arttırır
b) Kontrol Riski : Yanıltıcı beyanların iç kontrol sistemi tarafından zamanında engellenememesidir.
c) Bulgu Riski : Yapılan doğrulama ve kontrollerin yanıltıcı beyanı ortaya çıkaramama riskidir.
i. Örnekleme Riski: Denetçinin tüm hesapları incelememesi durumunda ortaya çıkan risktir. Örneklemin evreni temsil etmemesi durumunda ortaya çıkar.
ii. Örnekleme Dışı Risk: Denetçinin uygun olmayan denetim yordamı kullanması veya yanlışlıkları belirlemede başarısız olması veya sonucu yanlış yorumlaması nedeniyle oluşan risktir.

DENETİM RİSK MODELİ

DR= AR X KR X BR ( Denetim Riski = Asıl Risk X Kontrol Riski X Bulgu Riski )

# Asıl risk ve Kontrol riski Müşteri riskidir. Bulgu riski ise denetim ve denetçinin riskidir.
# Kontrol riski ve Asıl risk yüksekse bulgu riski düşük düzeyde saptanır. Ters yönlü ilişkidedir.
(AR; KR) ≈ BR
# Bulgu riski diğer risklere dayanır denetçi bulgu riskini %0,8’i geçmeyecek şekilde tasarlamalıdır.
# Hata ne kadar fazlaysa, hataları yakalama oranı da artar.

DENETİM KANITLARININ SINIFLANDIRILMASI

1. Esas Muhasebe Verileri: Büyük defter, yevmiye ve yardımcı defter, finansal tablo düzeltmeleri, çalışma tabloları ve hesaplamaları, mutabakatlar ve açıklamalarıdır.
2. Destekleyici Bilgiler: Çekler, EFT’ler, faturalar, toplantı tutanakları ve analist raporları gibi.

Kanıtın Özellikleri
Nicelik bakımından yeterli miktarda ve nitelik bakımından kaliteli olmalıdır. Denetim kanıtının yeterliliği ve uygunluğunun denetçinin profesyonel yargısına bağlı olması bunların yasal kanıtlardan farkını gösterir.
# Kanıtın Yeterliliği (Miktarı); önemlilik ve risk unsurları tarafından belirlenir.
# Kanıtın Uygunluğu (Niteliği); hesapların ve açıklamaların ortaya çıkarılması ve güvenilir olmasına bağlıdır.
# Kanıtın İlgililiği; Denetim amacına ve departmana uygun olmalıdır. Başka kanıt diğerinin yerini tutamaz.

Kanıtın Güvenilirliği
1. Dışsal kaynaktan elde edilen kanıtlar daha güvenilirdir.
2. İç kontrol yapısı etkinse zayıf kontrol yapısına göre daha güvenilirdir.
3. Denetçi tarafından doğrudan elde edilen kanıt daha güvenilirdir.
4. Orijinal belgeden elde edilen kayıt kopyasından daha güvenilirdir.
5. Denetim kanıtı belgeli ise daha güvenilirdir.

DENETİM KANITLARI ELDE ETMEDE SAVLARIN KULLANIMI

1. Var olma ve Meydana Gelme ile İlgili Savlar: Belirli bir tarihte girdi ve çıktıların karşılaştırılmasıdır. Örn: Mamul stokunun satılması sonucu elde edilen girdinin dönem aralığında doğru yansıtılıp yansıtılmadığının kontrol edilmesidir.
2. Tamlık ile İlgili Savlar: Tüm işlem ve hesapların finansal tablolarda yer alıp almamasıyla ilgilidir.
3. Haklar ve Yükümlülükler ile İlgili Savlar: Belli bir tarihte varlıkların işletmenin haklarını, borçlarının da yükümlülüklerini yansıttığını iddia etmesidir.
4. Değerleme ve Dağıtım ile İlgili Savlar: Borç, varlık, öz sermaye, gelir ve gider hesaplarının tablolarda uygum rakam/değerlerle yer almasıyla ilgili savlardır.

KANIT ELDE ETMEK İÇİN UYGULANAN DENETİM YORDAMLARI

Denetçi denetim görüşüne ulaşabilmek için kanıt toplarken risk belirleme yordamları, kontrol testleri ve maddi doğrulama yordamları kullanır. Bunlar;

1. Kayıtların ve Belgelerin Kontrolü: Kayıt ve belgelerin incelenmesiyle sağlanan kanıtların güvenilirliği, kaynağına ve eğer içselse kontrollerin etkinliğine bağlıdır. Belgesel kanıtın ilgili olduğu denetim amacı geçerlilik ve tamlıktır.
Geçerliliğin test edilmesinde (doğrulanmasında) kaynak belgenin bulunması için kayıt sistemi boyunca geriye gidilir.

( Finansal Tablo Kalemi -> Mizan -> Büyük Defter -> Yevmiye Defteri -> Kaynak Belge )
Tüm olayların kaydedilip kaydedilmediğini (Tamlık) tespit etmek için temel kaynak belgelerden örnek kalemler seçilerek muhasebe sistemi boyunca ileriye doğru gidilir.
( Kaynak Belge -> Yevmiye Defteri -> Büyük Defter -> Mizan -> Finansal Tablo Kalemi )

2. Sabit Varlıkların Kontrolü: Varlıkların fiziksel olarak incelenmesiyle onların mevcudiyetleriyle ilgili güvenli kanıt sağlayan yordamlardır.

3. Gözlem: Başkalarınca yapılan bir işleme tanıklık etmektir.

4. Soruşturma: Finansal ya da finansal olmayan işletme içindeki veya dışındaki kişilerden bilgi sağlamaya çalışmaktır. Yazılı ya da sözlü olabilir. Tek başına etkinliği test etmek için yeterli değildir.

5. Doğrulama: Üçüncü kişilerden bir bilgi veya mevcut durum hakkında yazılı cevap istenmesidir. İki tür doğrulama vardır.
i. Pozitif Doğrulama: Tüm durumlarda cevap istenmesidir.
ii. Negatif Doğrulama: Karşı taraftan sadece eğer bir hesap kalanının doğru olmadığı düşünülüyorsa cevap istenmesidir.

6. Yeniden Hesaplama:
7. Yeniden Yapma: İç kontrol tarafından yapılan yordam ve kontrolleri denetçinin kendisinin yapmasıdır.

8. Analitik Yordamlar: Denetçinin finansal ve finansal olmayan veriler arasındaki ilişkiyi inceleyerek ve karşılaştırarak finansal tablo hesaplarını değerlendirmesidir.

ÇALIŞMA KÂĞITLARI
Denetçinin yaptığı çalışma ve denetim hakkında ulaştığı sonuçlarla ilgili tuttuğu kayıtlardır.

Çalışma Kâğıtlarının Özellikleri
 Sonraki denetimlere yol gösterici nitelikte olmalıdır.
 Denetim sürecinin tek düzeliğini sağlamalıdır.
 Performansın gözden geçirilmesi için bir araç olmalıdır.
 Denetim raporunda yer alan bulgular için güvenilir bilgi sağlamalıdır.

Çalışma Kâğıtlarının İşlevleri (Faydaları)
 Denetimin yönteminde ve gözetiminde denetçiye yardımcı olur
 Denetimin planlanması, yürütülmesi ve özden geçirilmesine yardımcı olur
 Astların çalışmalarının gözden geçirilmesine yardımcı olur
 Denetim raporuna destek olur ( Denetim raporu çalışma kâğıtları esas alınarak hazırlanır.)

Çalışma Kâğıtlarının İçeriği
a) Müşterinin finansal tablolarının muhasebe kayıtlarıyla uyuştuğunu
b) Denetimin uygun şekilde planlanıp yürütüldüğünü
c) Müşterinin iç kontrol yapısı hakkında yeterince görüş elde ettiğini
d) Denetim görüşü oluşturmaya yetecek ölçüde denetim kanıtı elde edildiğini
e) Denetçinin kendi yargısını oluşturan bulguları, sorguları ve ulaştığı son yargıları kapsar.

Çalışma Kâğıtlarının Türleri

1. Sürekli Dosya: Müşteriyle ilgili tarihsel bilgileri kapsar

a. Şirket Sözleşmesi, yönetmelikleri ve tüzüğü
b. Kira, tahvil ve telif sözleşmeleri
c. Şirketin geçmişine, ürünlerine ve pazarlarına ilişkin bilgiler
d. Genel ve yönetim toplantı tutanakları

2. Cari (Yıllık Çalışma) Dosya: Cari yılda yapılan işle ilgili veri ve bilgilerin yer aldığı dosyadır.

ÜNİTE–4 ( İÇ KONTROL, DENETİM TESTLERİ VE DENETİMİN PLANLANMASI )

İç Kontrol: Finansal bilgilerin doğruluğu ve güvenilirliğini, uyulması gereken yasal düzenlemeleri gerçekleştirmek üzere tüm çalışanların kontrolüne denir.

İç Kontrolün Özellikleri
• Bir süreçtir
• İnsanlar tarafından gerçekleştirilir
• Makul bir güven vermesi beklenir. Kesinlik ve garanti vermez
• bir veya birden fazla kategorideki amaçları elde etmek için dişli vazifesi görür.

İç Kontrolün Amaçları
1. Faaliyetle İlgili Amaçlar: İşletme varlık ve kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasıyla ilgili faaliyetsel amaçlardır.
2. Finansal Raporlamayla İlgili Amaçlar: Güvenilir finansal tablolar hazırlanmasıyla ilgili amaçlardır.
3. Uygunluk Amaçları: İşletmenin uyması gereken yasa, yönetmelik ve dğer düzenlemelerle ilgili amaçlardır.

İç Kontrolün Unsurları
1. Kontrol Çevresi,
2. Risk Değerleme
3. Kontrol Eylemleri
4. Bilgi ve İletişim
5. İzleme

1. Kontrol Çevresi : Bir işletmenin kontrol eylemlerinin ve bilgi sistemlerinin yapılandırılması, amaçların oluşturulması ve risk değerleme tarzları ve izleme üzerindekibelirleyicidir. En önemli unsuru yönetimin dürüst ve etik değerlere bağlı olmasıdır.

2. Risk Değerlemesi : İşetmede amaçların belirlenmesi ve bu amaçlara ulaşmayı engelleyen iç ve dış faktörleri dikkate alarak yönetim tarzının biçimlenmesidir. 3 aşamada gerçekleştirilir.
a. Amaçların Belirlenmesi : Temel amaçlara yönelikuygun stratejik ve uzun vadeli planlar oluşturulur.
b. Risklerin Tespiti ve Analizi : Her amaç grubu için iç ve dış kaynaklı riskler tespit edilir.
c. Değişim Yöntemi : Olası risklerin ortaya çıkması durumunda izlenilecek politika ve yöntemler belirlenir.

3. Kontrol Eylemleri : İşletmenin olası hata ve hileleri önlemeye yönelik önlemler almasıdır. Bunlar üst yönetimin performans sonuçlarının incelenmesi, alt yöneticilerin kendi birimlerini denetlemesi, fiziksel kontroller, bilgi sistemleri üzerindeki kontroller. Bir işi başından sonuna aynı personele verilmesi yani görevler ayrımının oluşturulması.

4. Bilgi ve İletişim : bilgi sistemleri bir işletmenin faaliyetlerinin devamlılığı ve kontrolünü mümkün kılan faaliyetsel, finansal ve uygunlukla ilgili bilgileri içeren raporları üretmekte görevlidir.

İç Kontrol Açısından Nitelikli Bilginin Özellikleri
a. Gereklilik : Bilginin yönetim kademesinin ihtiyaç duyduğu bilgi olmasıdır.
b. Zamanlılık : Bilginin yönetimin ihtiyaç duyduğu anda hazır olmasıdır.
c. Geçerlilik : Bilginin konuyla ilgili olasıdır.
d. Doğruluk : Bilginin doğru olasıdır.
e. Ulaşılabilirlik : Bilgiye ihtiyaç duyanların gerektiğinde ulaşılabilmesidir.

5. İzleme : İç kontrol tablosunun sürekli takip edilmesi ve değerlendiriilmesi demektir.

DENETİM KARAR SÜRECİ

Doğal risk, kontrol riski ve bulgu riski faktörlerinin minimize edilerek incelenen hesap kalanları veya işlem grupları ile ilgili görüş oluşturmasıdır.

# Denetçi iç kontrolle ilgili bilgi toplamada kullandığı yöntemler;
a. İç kontrol soru kağıtlarını (Anket Yöntemi)
b. Akış Şeması
c. Not alma

# Kontrol riskinin belirlenmesi için mevcut hatalar belirlenir, iç kontrolün olup olmadığı tespit edilir ve etkinliği değerlendirmek için testler yapılır. Bunlar;

a. Uygunluk Testleriİç kontrollerin düzenleniş ve etkinliğini değerlendiren testlerdir. Kontrol riski Max. İse uygunluk testleri yapılmaz.

b. Maddi Doğruluk Testleri
Finansal tablolardaki tutarların ve açıklamaların doğruluğunu değerlendirmek için kanıt toplama işlemidir. Finansal tablolardaki beyanlar esas alınır.

# İç kontrol riski düzeyine göre maddi doğruluk testleri yapılır.

# Kontrol riskleri yüksekse maddi doğruluk testleri bilanço tarihinde veya yakın bir tarihte yapılmalıdır. Daha çok kanıt toplanmalıdır.

c. İç Kontrol Riskinin Son Belirlemesinin Yapılması
Uygunluk testleri sonucuna göre mesleki deneyim ve sezgisine dayanarak yargılama yapılır.

DENETİMİN PLANLANMASI VE PROGRAMLANMASI
İşletme faaliyetleri gruplara ayrılır. Kontrol riski belirlemeleri yapılır. Özel denetim amaçları belirlenir, maddi ve uygunluk testlerş belirlenir.

Denetim İşlemleri = Denetim Testleri


ÜNİTE–5 ( MUHASEBE SİSTEMİNDE ÖRNEKLEME )

Başarılı Bir Örneklemenin Temel İlkeleri

a. Evrenle ilgili bazı bilgiler baştan elde edilmelidir.
b. Seçme işlemi ilgilenilen özellik veya değişkenden bağımsız olmalıdır.
c. Örneklem önyargısız seçilmelidir.
d. Örnekleme alınan birimler birbirinden bağımsız olmalıdır.
e. Verilerin hepsine aynı koşullar ayrıcalıksız olarak uygulanmalıdır.
f. Verilerin seçileceği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalıdır.

Evren: Denetçinin bilgi edinmek istediği “aynı türden” birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütledir. Evren önceden tanımlanmalı ve çerçevesi belirlenmelidir.

Örneklem Çerçevesi: Evren birimlerini tam olarak içeren ve evrenin fiziki yapısını gösteren listedir.

# Satış faturaları, stoklar,çekler, ücretler birer evrendir. Bu konulardan birinde araştırma yapılıyorsa (Örn: çekler) çek numaraları arasında bir örneklem yapılır. Bu da örneklemin çerçevesini oluşturur.

Örnekleme Riski: Denetçinin örneklemi temel alan sonuçlarıyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edilen sonuçlar arasında fark olma olasılığıdır. Seçilen örneklerin evrenin büyüklüğünü doğru yansıtma yüzdesi de denilebilir.

Örnekleme Hatası: Örnekleme riski ile gerçek sonuçlar arasındaki %’sel hata oranıdır.
Örn: 500 çekten 50 si incelendi, 5’inde sorun çıktı. Ancek hepsi incelendiğinde 100 hata varsa aradaki fark yüzdesi örnekleme hatasıdır.

Örneklem Dışı Hata : Denetçinin bir tutardaki hatayı veya iç kontroldeki bir sapmayı fark edememesidir.

Uygunluk Testlerinin Gerçekleştirilmesindeki Örnekleme Riskleri

a. Alfa Riski (Hata Tipi-I)
İç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.

b. Beta Riski (Hata Tipi-II)
Denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterince güvenilir olmadığı halde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.

Maddilik Testlerinin Gerçekleştirilmesindeki Hata Tipleri

a. Yanlış Ret Riski (Tip-I)Örneklem sonuçlarının hesap kalanlarında maddi bir hata olduğu desteklenmesine rağmen maddi hata olmama riskidir.

b. Yanlış Kabul Riski (Tip-II)
Örneklem sonuçlarının maddi hata olmadığını desteklemesine rağmenmaddi hata olma riskidir.


İSTATİSTİKSEL ÖRNEKLEME TÜRLERİ

İstatistiksel Örnekleme : Örneklem biriminin evrenden rassal olarak tüm karakteristik özelliklerini yansıtan sonuçların sayısal ve matematiksel olarak değerlendirilebildiği örneklemedir.

1. Nitelik Örneklemesi
Evrendeki hataların ortaya çıkış oranını tahmin etmek için kullanılır. Önemli olan hata yada hilenin maddilik değeri değil, var olup olmadığıdır. Bu örneklem türü uygunluk testlerinde kullanılır. Evrenin sadece hata tutarı bilinmek istenirse nitelik örneklemesi yapılır.

Denetçinin Belirlemesi Gereken Unsurlar
 Kontrol Test Amaçlarını Belirlemek
 Evreni Tanımak
 Örneklem Birimini Tanımak
 Örneklem Büyüklüğünü Belirmek * En Önemli Unsurudur..

Kabul Edilebilir Risk: İç kontrol güvenilir olmamasına rağmen örneklem sonuçlarına göre güvenilir olduğu kanısına varma olasılığıdır. Bu beta riski %5-10 olarak belirlenir. Riskin büyüklüğü ile örneklem büyüklüğü arasında ters orantı vardır.

Buluş Örneklemesi: Denetçinin bir sapmayı sıfıra yakın bir olasılıkla beklediği durumlarda kullandığı örnekleme türüdür. Sık rastlanmayan özel durumları belirlemek için kullanılır.


2. Parasal birim Örneklemesi
Nitelik örneklemesi teknikleriyle bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahmininde kullanılır. Yüksek tutarlı kayıtların örnekleme girme sansları, düşük tutarlı kayıtlara göre daha fazladır. Muhasebe birimleri incelenecekse bu örneklem kullanılır.

3. Değişkenler Örneklemesi (Nicelik Örneklemesi
Hesap kalanlarında parasal hataların tahmini için kullanılır. Evrenin parasal hata tutarı bilinmek istenirse değişkenler örneklemesi kullanılır. Maddilik testlerinde kullanılır.

ÖRNEKLEM SEÇİMİ

1. Rassal Sayılar Tablosu: Hangi birimlerin ilk olarak inceleneceğini belirlemek için evrene rastgele rakamlar verilir. En çok bu sistem kullanılır. Örn: çeklere 3, staklara 5 ücretlere 7 gibi.
2. Bilgisayarla Rassal Sayıların Oluşturulması: Rassal sayılar tablsunun bilgisayar tarafından yapılmasıdır.
3. Sistemetik Seçim: İlk birimin rassal, diğerlerinin otomatik olarak seçildiği sistemdir. Yanlı bir örnekleme yol açtığından çok tercih edilen bir sistem değildir.
4. Katmanlı Seçim: Parasal tutara göre büyük parasal tutarlar ayrı küçük parasal tutarlar ayrı değerlendirilir. Bir seçim tekniği değildir. Tasarım etkinliğinin arttırılmasında kullanılır.


# İyi bir örnekleme için örneklem büyüklüğünün yeterli olması ve örneklem birimlerinin rassal olarak seçilmesi gerekir.
# Denetçi evrenin hata oranını bilmek isterse sadece Nitelik Örneklemesine bakabilir.
# Parasal hata tutarını öğrenmek için değişkenler örneklemesi kullanılır.
# Denetçi parasal tutarlardan hareketle inceleyeceği muhasebe birimlerine ulaşmak için Parasa Birim Örneklemesi kullanılır.

Defter Değeri X Güvenilirlik Faktörü
Örneklem Büyüklüğü = ------------------------------------------------------------------------------
Kabul Edilebilir Hata – ( Beklenen Hata X Genişleme Faktörü)



ÜNİTE–7 ( DENETİMİN TAMAMLANMASI VE DENETİM RAPORU )

Denetimin tamamlanmasında temel 2 aşama vardır.

1. Çalışmanın Tamamlanması

a. Şarta Bağlı Borçların ve Zararların İncelenmesi
Doğrudan doğruya işletme ve işletmeyle i
Lgili taraflar arasındaki ilişkilerdenkaynaklanan, denetim raporu yazıldığı ana kadar sonuçları kesinleşmemiş, gelecekte netleşecek olaylardır. Dönem bitmesine rağmen bir sonraki seneye devretmiş borç, alacak, vergi veya anlaşmazlıklardır. Bilanço ve gelir tablolarında gösterilmek zorundadır.
b. Bilanço Sonrası Olayların Gözden Geçirilmesi
31.12 tarihinden sonra gerçekleşecek olayların incelenmesiyle belirlenen olaylardır. Hisse senetleri veya stokların bilanço tarihi sonrası piyasa değerlerindeki düşüşleri sonucu çikan kayıplar buna örnek olarak gösterilebilir.
c. Müşteri İşletmeden Beyan Mektubunun istenmesi
Amaçları:• Denetçiye verilen sözlü beyanları doğrulamak
• Beyanların uygunluğunun devam ettiğini belirlemek
• Yanlış anlaşılma olasılığını azaltmak
• Mali tablolarla ilgili beyanları yönetime mal etmek
• Müşteri ile denetçi arasındaki anlaşmazlıklarda kanıt olarak kullanılmak için

# Müşteriden beyan mektubu almak bir denetim tekniği değildir. Sadece mali tabloların usulünce hazırlandığının kanıtıdır. İşletme beyan mektubu vermezse denetçi şartlı görüş hazırlayabilir.

2. Sonuçların Değerlendirilmesi

a. Kanıtların Yeterliliğinin Değerlendirilmesi
Denetçi tüm önemli konuların tespit edilip edilmediğine karar vermek için denetimi gözden geçirir.
b. Önemlilik Düzeyinin ve Denetim Riskinin Son Defa Ölçülmesi
Daha önce 2 kez belirlenen risk düzeyleri birbiriyle karşılaştırılarak bulunan risk düzeyi kabul edilebilirliğin üzerindeyse ek maddi doğruluk testleri yapılır. Hatalar düzeltilmezse denetçi olumsuz görüş vermek zorunda kalır.
c. İşletmeden Hataların Düzeltilmesini İsteme
Denetçi Tespit ettiği hataların yönetim tarafından düzeltilmesi için muhasebe defterlerinde gerekli düzeltmelerin yapılmasını ister.
d. Çalışma Kağıtlarının Gözden Geçirilmesi
e. İşletme Yönetimi ile Görüşme

DENETİM RAPORUNUN HAZIRLANMASI
Denetim raporu hazırlanırken GKGMİ’dan raporlama standartları temel alınır.

Denetim Raporu: Denetçinin incelemeleri sonucunda öali tabloların işletmenin mali durum ve faaliyet sonuçlarını doğru yansıtıp yansıtmadığı hakkında görüşünü belirttiği raporlardır.

Denetim Raporunun Bölümleri
1. Başlık
2. Müşterinin Açık Adresi
3. Giriş Paragrafı
4. Kapsam Paragrafı
5. Görüş Bildirme Paragrafı
6. Denetçinin Adı, Ünvanı, İmzası ve Tarih

# Denetçi olumlu görüş açıklarsa raporda sadece kapsam ve görüş bölümleri olur. Diğer görüş hallerinde ise nedenlerin açıklandığı “Açıklama bölümü yada bölüm” yer alır.

Denetim Görüş Türleri

1. Olumlu (Şartsız) Görüş
Denetçi mali tablolarda işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlarının doğru olarak yansıtıldığına inanıyorsa olumlu görüş bildirilir.
2. Şartlı Görüş
Mali tablolardaki bazı kalemlerin doğruluğundan şüphe edildiği halde yada bazı konularda tam kanaate sahip olunamaması durumunda, yinede mali tabloların bütünü hakkında bir görüş beyan edilecekse şartlı görüş açıklanır. Kafalarda soru işaretleri kalmışsa şartlı görüş bildirilir.
3. Olumsuz GörüşDüzenlenen mali tabloların dönemin mali durumu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıtmadığına inanılıyorsa olumsuz görüş açıklanır.
4. Görüş Bildirmekten Kaçınma
Kanıt yetersizliği, mali tabloların bütünü hakkında bir fikir yürütemeyecek kadar görüş oluşturmamışsa denetçi görüş açıklamaktan kaçınır. Kanıtlar toplanamazsa.


ÜNİTE–9 ( KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ ) – ( YATAY ANALİZ)

Tanım: Bir işletmenin iki veya daha fazla dönemine ilişkin finansal tablolarının birbirini izleyen aynı uzunluktaki dönemler bakımından karşılaştırılmasıdır.

Amaç: Finansal tablolarda yer alan her bir kalemin yıllar itibariyle belirlenen finansal durum (Bilanço) ve faaliyet sonuçları (Gelir Tablosu) bakımından gösterdiği gelişmeyi görebilmektir.

# Bilanço: Bir işletmenin o anki finansal durumunu gösterir
# Gelir Tablosu: Bir işletmenin faaliyet sonuçlarını gösterir

Yatay Analiz: Farklı yıllarda gerçekleşen aynı kalem türlerinin mutlak ve oransal olarak karşılaştırılarak değerlendirilmesidir.

Düzenlemesi Nasıl Yapılır
1. Eşit uzunluktaki sürerleri kapsayan en az 2 döneme ait finansal tablo kullanılır.
2. Bu tabloların karşılaştırılabilirlik oranları araştırılır, gerekiyorsa düzenlemeler yapılır. (2 dönem arasında enflasyonist bir değişim varsa bu değişimler de düzenlemeler yapılır.)
3. Değişmeler mutlak fark veya oransal olarak hesaplanır.

1. Değişmelerin Mutlak Fark olarak Hesaplanması

a) Sabit Baz Dönemi Yöntemine Göre Mutlak Hesaplanması
Belirli bir yıl temel alınarak kalemlerdeki değişmeler temel yılın rakamına göre hesaplanır.

Örn: 2000 yılı baz alınarak Stokların hesaplanması

x y z
Bilanço Kalemi 2000 2001 2002 Mutlak Fark
2001-2000 Mutlak Fark
2002-2000
Hazır Değerler 100.000 300.000 180.000 200.000 80.000
Menkul Değerler 50.000 0 80.000 -50.000 30.000
Gelir Tablosu Kalemi 2000 2001 2002 Mutlak Fark
2001-2000 Mutlak Fark
2002-2000
Faaliyet Kar veya Zarar 50.000 20.000 -5.000 -30.000 -55.000

Formül; 2001 – 2000 için : y – x
2002 – 2000 için : z – x

b) Hareketli Baz Dönemi Yöntemine Göre Mutlak Hesaplanması
Her bir kalemdeki değişme bir önceki yılın rakamına göre hesaplanır.


x y z
Bilanço Kalemi 2000 2001 2002 Mutlak Fark
2001-2000 Mutlak Fark
2002-2001
Hazır Değerler 100.000 300.000 180.000 200.000 -120.000
Menkul Değerler 50.000 0 80.000 -50.000 80.000
Gelir Tablosu Kalemi 2000 2001 2002 Mutlak Fark
2001-2000 Mutlak Fark
2002-2001
Faaliyet Kar veya Zarar 50.000 20.000 -5.000 -30.000 -25.000

Formül; 2001 – 2000 için : y – x
2002 – 2001 için : z – y


2. Değişmelerin Oransal Olarak Hesaplanması

a. Sabit Baz Dönemi Yöntemine Göre Oransal Hesaplanması

x y z
Bilanço Kalemi 2000 2001 2002 Oransal Fark
2001-2000 Oransal Fark
2002-2000
Hazır Değerler 100.000 300.000 180.000 200% 80%
Menkul Değerler 50.000 0 80.000 -100% 60%
Gelir Tablosu Kalemi 2000 2001 2002 Oransal Fark
2001-2000 Oransal Fark
2002-2000
Faaliyet Kar veya Zarar 50.000 20.000 -5.000 -60% -110%

Formül-1; 2001 – 2000 için : (Y – X) / X x 100
2002 – 2000 için : (Z – X) / X x 100
Formül-2; Temel Yıla Göre Değişim Tutarı / Sabit Yıl X 100

b. Hareketli Baz Dönemi Yöntemine Göre Oransal Hesaplanması,

x y z
Bilanço Kalemi 2000 2001 2002 Oransal Fark
2001-2000 Oransal Fark
2002-2001
Hazır Değerler 100.000 300.000 180.000 200% -40%
Menkul Değerler 50.000 0 80.000 -100% -
Gelir Tablosu Kalemi 2000 2001 2002 Oransal Fark
2001-2000 Oransal Fark
2002-2001
Faaliyet Kar veya Zarar 50.000 20.000 -5.000 -60% -125%

Formül-1; 2001 – 2000 için : (Y – X) / X x 100
2002 – 2000 için : (Z – Y) / Y x 100
Formül-2; Bir Önceki Yıla Göre Değişim Tutarı / İlk Tutar X 100

KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZ TEKNİĞİNİN YORUM OLARAK ESASLARI
1. Ele Alınan Kalemdeki Değişimin Belirlenmesi
Analize tabi tutulan kalemin mutlak ve oransal olarak değişimin büyüklüğü ve yönü belirlenir.
2. Değişimin Ortaya Çıkardığı Sonucun Belirlenmesi
Kalemdeki artış veya azalışın kalemin özelliğide dikkate alınarak finansal durum (Bilanço) ve faaliyet sonuçları (Gelir Tablosu) bakımından ne anlama geldiği belirlenir.
3. Değişme Nedenlerinin Belirlenmesi
a. Bilançodaki Değişme Nedenleri: Bilanço içinde değişme gösteren kalemlere bakılır

Artış Nedeni Azalış Nedeni
Varlık Kalemi Diğer bir varlık kalemindeki azalış Diğer bir varlık kalemindeki artış
Dönen/Duran Varlık Kaynak unsurlarının artışı Kaynak unsurlarının azalışı

b. Gelir Tablosundaki Değişme Nedenleri: Gelir tablosu analiz edilirken sadece bölüm sonuçlarındaki değişmeler analiz edilip yorumlanır.
4. Neden – Sonuç İlişkisinin Kurulması
İncelenen kalemdeki değişim analiz sonuçlarını verir. Herhangi bir kalemdeki değişme diğer kalemlerdeki değişmelerin etkisiyle oluşur.
5. Neden – Sonuç İlişkisine Bağlı Olarak Gelecekteki Beklentilerin Belirlenmesiİşletmenin içinde bulunduğu sektördeki değişmeleri, ülke koşullarını, işletme içi politikalarındaki değişmelerde beklentileri etkileyen faktörler arasındadır.

# KTA’de kalemlerdeki değişmeler “Neden – Sonuç” ilişkisine dayanarak yorumlanır.

ÜNİTE–10 ( YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ ) – ( DİKEY ANALİZ)
Temel Özellikleri
Finansal tablo kalemlerinin aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplama oranlanarak bulunan yüzdelere göre ifade edildi türdür. Finansal tabloları oluşturan unsurların uygun ve yeterli büyüklükde olup olmadıklarının analizi bu yöntemle saptanır.
Bu yöntem tek bir döneme ait finansal tabloların analizinde kullanıldığı için STATİK analizdir.

Dikey Analiz Tekniğinin Üstün Yöntemleri
a. Bilanço unsurları 100 kabul edilen bilanço toplamı itibariyle ifade edildiği için her bir unsurun genel toplam içindeki nisbi önemini göstermesi
b. Bir işletmenin tek başına rakip işletmelerle yada sektör sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenmesini sağlar.

Aktif ve pasif kalemlerin işletmenin finansal tablolarında nasıl dağıldığının saptanmasına yardımcı olur. Bu durum varlık ve kaynakların dağılımının incelenmesini sağlar. Özet bilgi vermez, diğer analiz yöntemleriyle birlikte kullanılması daha sağlıklı olur.

Yüzdelerle İfade Edilmiş Bilançoların Hazırlanması
Dikey yüzdeler hesaplanırken aktif ve pasif toplamı 100 kabul edilerek her bir varlık ve kaynak kaleminin genel toplama oranı hesaplanır.

Kalem Tutarı *
Genel Toplama Göre Dikey Yüzde = X 100
(Aktif veya Pasif) Toplamı

* Kalem hangi gruptaysa (aktif / pasif ) bölmenin altına o grubun toplamı yazılır

Her bir unsurun içinde bulunduğu kendi hesap grubu içindeki payıda hesaplanır. Bunun için grup toplam değeri 100 kabul edilir.

Hesaplanacak Kalemin Tutarı
Genel Toplama Göre Dikey Yüzde = X 100
Kalemin İçinde Bulunduğu Grup Toplamı


Bilançoda indirim olarak gösterilen kalemlerin dikey yüzdeleri hesaplanmaz. İndirimler düşüldükten sonraki net değerlerin dikey yüzdeleri hesaplanır.
Dikey yüzdelerin negatif çıkma olasılığı yoktur. Kalemin o yılda tutarı yoksa dikey yüzdesi “0” olur.

Yüzdelerle İfade Edilmiş Gelir Tablolarının Hesaplanması
Gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analizinde “NET SATIŞLAR” ın değeri yüz kabul edilir ve tablodaki her kalemona bölünür.

Gelir Tablosu Kalemi
Gelir Tablosu Dikey Yüzdesi = X 100
Net Satışlar

FİNANSAL TABLOLARIN YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ VE YORUM ESASLARI

# Dikey yüzdelerle ifade olunmuş bilançolarda yer alan yüzdeler her kalemin toplam içinde ve dahil . olduğu bölüm içindeki önemini, yani uygun ve yeterli büyüklükte olup olmadıklarını gösterir.
# Gelir tablosundaki dikey yüzdelerse her kalemin net satışlara oranını gösterir.
# İşeltmenin kendi içinde geçmiş dönem dikey yüzdeleri ile karşilaştırmalar yapılarak gelişme yönü . görülebilir. Yani dinamik analiz de yapılabilir.
# Rakip işletmelerin dikey yüzdeleri ile analiz karşlaştırmaları yapılabilir.

BİLANÇOLARIN ANALİZ VE YORUM ESASLARI

1. Varlık Dağılımının İncelenmesi

Varlık dağılımı üzerinde; iş kolu, teknoloji,ve fyat hareketleri etkilidir.
• Ticaret işeltmelerinde dönen varlıkların, üretim işletmelerinde ise duran varlıkların payı daha yüksektir.
• Emek yoğun teknoloji kullanan işletmelerde dönen varlıkların payı yüksektir.
• Dönen varlıkların içinde hazır değer, menkul kıymet ve alacaklaron payının yüksekliği likititenin yüksek olduğunu gösterir.
• Stokların likititesi düşük olduğu için gereğinden fazla olmaması istenir.
• Duran varlıklar içinde maddi duran varlıkların daha büyük paya sahip olması gerekir.

2. Kaynak Dağılımının İncelenmesi• Öz kaynakların yabancı kaynaklardan fazla olması ve Uzun vadeli yabancı kaynaklarında kısa vadeli yabancı kaynaklarından yüksek olması istenir.
• Yabancı kaynaklar faiz nedeniyle karları azaltır.

# Ülkemizde işletmeler finansman konusunda daha çok kısa vadeli yabancı kaynaklara yönelmişlerdir.

3. Varlık – Kaynak İlişkilerinin incelenmesi
Dönen ve duran varlıkların hangi kaynaklarla finanse edildiğinin ve uygunluğunun incelenmesidir.
• Dönen varlıklar kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilir. Ancak net çalışma sermayesinin olabilmesi için bir kısmında öz kaynaklar veya uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilmesi istenir.
• Duran varlıklar ise öz kaynaklar ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilir.
• Bu durum işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebildiğini, satış ve gider karşılamada başarılı olduğunu ve karlılığında kuvvetli olacağını gösterir.
•
# Kısa vadeli yabancı kaynakların dönen varlıkların finansmanında, Uzun vadeli yabancı kaynakların ise duran varlıkların finansmanında kullanılması işletme yararına bir yapı ortaya koyar.

GELİR TABLOSU ANALİZ VE YORUM ESASLARI

• Olağan dışı gider ve zararların olmaması istenir.
• Hasılat ve kar büyüklüğü, kendilerinden sonra gelen gider ve zararları karşılayıp diğer bölümlere ve dönem karına katkıda bulunmasıyla ölçülür.

# Dönen varlıkların finansmanının 2 temel işlevi vardır.
1. Kısa vadeli borçların ödenmesi
2. Günlük faaliyetlerin sürdürülebilmesi için net çalışma sermayesinin devamı

# Dönen varlıklar; üretimin günlük faaliyetlerin aksamadan sürdürülebilmesi ve kısa vadeli borçların ödenmesinde kullanılan varlık unsurlarından oluştuğu için bu faaliyetlerin aksamadan sürdürülebilmesi için uygun ve yeterli büyüklükte olması önemlidir.

# Duran varlıklar; Öz kaynaklar ve Uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilmelidir.
# Ticaret işletmelerinde dönen varlıkların duran varlıklardan fazla olması normaldir.


ÜNİTE–11 ( TREND – “EĞİLİM YÜZDELERİ” ANALİZİ )
Amacı ve Kapsamı: Mali durumun ve faaliyet sonuçlarının uzun dönemdeki eğiliimini, seyrini inceleyen analizdir. İşletmenin uzun dönemdeki varlıklarını verimli kullanma durumu, borçlanma eğilimi, satışları ve karlık gibi konularda yapılan değerlendirmelerdir.
8-10 yıldan başlayan dönemlere ait tablolar kullanılır. Yanlızca aralarında anlamlı ilişkil kurulabilen kalemlerin eğilimlerinin karşılaştırması yapılabilir. Karşılaştırmalı mali analizden farkı budur.

Yönetim Uygulama Aşamaları

1. Eğilim Yüzdelerinin Hesaplamasında Baz (Temel) Alınacak Dönemin Seçilmesi
Her yönden normal kabul edilen dönemdir. Seçilen dönemde kriz, hiper enflasyon yada çok olumlu gelişmelerin yaşandığı yıllar seçilmemelidir.

2. Kalemlerin (Mali Tabloların) Eğilim Yüzdelerinin Hesaplanması
Tüm kalemlerin baz yıldaki tutarı 100 kabul edilir.

Kalemin Diğer Yıldaki Tutarı
Eğilim Yüzdesi = X 100
Kalemin Baz Yıldaki Tutarı

# Burada seçilen temel (Baz) yıla göre mali tablo kalemlerinin değişmeleri izlenir.
# Çıkan küsüratlı sayılar tam sayıya çevrilir.
# 100’ün üzerinde çıkan değerler ARTIŞ, 100’ün altında çıkan değerler AZALIŞ eğilimi gösterir.
# Baz yılı rakamına çok yakın ve sürekli aynı seyri izleyen değişmeler, o kalemin eğiliminin olmadığını gösterir.

MALİ DURUMA İLİŞKİN (BİLANÇO) ANALİZ VE YORUM

1. Dönen – Duran Varlıklar
Amaç; Varlık yapısının gelişiminin uyumlu olup olmadığının ve dağılımın dengeli seyir izleyip izlemediğini belirtmektir.

2. Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Amaç; İşletmenin net çalışma sermayesinin likititesininkısa vadeli borç ödeme seyrini belirlemek. Dönen varlıklardaki artış eğilimi Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların artıl eğiliminden fazlaysa olumlu karşılanır.

3. Stoklar – Ticari Borçlar
Amaç; Malzeme alımlarının peşin mi kredilimi yapıldığını, ticari borçların zamanında ödenip ödenmediği takip edilir. Stoklar artış eğilimindeylen, ticari borçların azalış veya yavaş artış göstermesi olumlu yorumlanır.

4. Maddi Duran Varlıklar – Öz Kaynak
Amaç; Duran varlıkların finansmanında özkaynakların yeterli olup olmadığına bakılır. Özkaynakların artış eğiliminin duran varlıklardan fazla olması istenir.

5. Yabancı Kaynak – Özkaynak
Amaç; İşletmenin mali durumunu, finansmanda daha çok hangi kaynağın kullanıldığını görmektir. Özkaynakların artış eğilimine karşılık yabancı kaynakların azalış eğiliminde olması istenir.


FAALİYET SONUÇLARINA İLİŞKİN (GELİR TABLOSU) ANALİZ VE YORUM

1. Bürüt Satışlar – Net Satışlar
Brüt satışlar artış eğilimindeyken net satışlarında aynı oranda yada daha fazla artış göstermesi istenir.

2. NetSatışlar – Satışların Maliyeti
Net satışlar artış eğilindeyken satışların maliyetinin azalış yada daha yavaş artış göstermesi olumlu karşılanır.

3. Net Satışlar – Faaliyet Giderleri
Net satışlar artarken faaliyet giderlerinin azalış eğiliminde olması işletme lehinedir.

4. Net Satışlar – Finasman Giderleri
Net satışlardaki artış eğiliminin finansman giderlerindeki artış eğiliminden yüksek olması iyidir.

BİLANÇO VE GELİR TABLOSUNUN SONUÇLARININ KARŞILIKLI YORUMU
1. Dönen Varlık - Net SatışDönen varlıklar artış eğilimindeyken net satışların aynı oranda artması olumludur.

2. Ticari Alacaklar – Net Satışlar
Net satışların artış eğilimine karşılık ticari alacakların aynı seyri izlemesi veya daha yavaş artması istenir. Net satışlar artış eğilimindeyken ticari alacaklar azalış eğilimindeyse satışların peşin yapıldığı, alacakların tahsil edildiği düşünülür.

3. Stoklar – Net Satışlar
Stoklardaki artış veya azalışa karşılık net satışlarda daha yüksek artış eğilimi tercih edilir.

4. Maddi Duran Varlıklar – Net Satışlar
Net satışlardaki artışdaki artış eğilimine karşılık maddi duran varlıkların dağişmemesi yada daha az artış göstermesi beklenir.