|
|
|
Türkler
Türklerin tarih sahnesine çıkışları Orta Asya'dır. Orta Asya'nın sınırları; Doğuda Kingan Dağları, Batıda Hazar Denizi, Güneyde Himalaya Dağları, Kuzeyde Sibirya'dır.
Türkler denince akla Asya kıtasında yaşayan ve Türkçe konuşan Halklar gelmektedir. Bu insanların sayısı 130 und 150 Milyon arasında tahmin edilmektedir. Genel olarak bu toplulukları; Türk Ulusları, Türkçe konuşan Halklar, Türk-Tatarlar, Turko-Tatarlar, Turko-Moğollar olarak adlandırabiliriz. İlk göçebe Türk Toplulukları Orta Asya’da „Altay bölgesinde“ yaşamış olan topluluklardır. Türklerin kültürleri, gelenek ve görenekleri, ticaret şekilleri ve yaşama biçimleri çok yönlü ve tarihleri çok zengindir. Bugün Türklerin büyük bir kısmı Sünni-Müslüman olarak yaşamaktadırlar.
Türk Grupları
Genel olarak Türkleri 4 gruba ayırabiliriz.
Kuzey Türkleri
Batı Türkleri Doğu Türkleri
Güney Türkleri
Türk Ulusların Bayrakları ve Renkleri
"Siyah" ve "Beyaz".
Renklerin karşılatırılması ve anlamları:
Toguz <=> Koyu <=> Anlamı: Kuzey, kuzeyde (örn.: Toguz-Oğuzlar = Kuzey-Oğuzlar) Kara <=> Siyah <=> Anlamı: Kuzey, kuzeyde Sarı <=> Sari <=> Anlamı: Güney, güneyde (örn.: Sarı-Uygurlar = Güney-Uygurlar) Ak <=> Beyaz <=> Anlamı: Güney, güneyde Gök ya da Kük <=> Mavi <=> Anlamı: Batı, batida (örn.: Gök-Türkler = Batı-Türkler) Altun ya da Altın <=> Altın <=> Anlamı: Batı, batida (örn.: Altın Ordu = Batı-Ordu) Kızıl <=> Kırmızı <=> Anlamı: Dogu, doguda (örn.: Kızıl Ordu = Doğu-Ordu) Modern Türk Ulusların Listesi
Azerbeycan (Azeri) Balkarlar Başkirler Gagavuzlar (ortodoks Hristiyanlar) Karaerler (Karaimler) Karakalpaklar Karaçaylar Kumikler (Kumüklar) Kazaklar Kırgızlar Krım-Tatarları Nogaylar Krımçaklar (yahudiler) Sibirya’daki Türk Ulusları: Altaylar Kakaslar Dolganlar Yakutlar (ortodoks Hristiyanlar) Sorlar Tuvinler (Budistler) Tofalar (diğer adları: Karagaşlar,Karakaşlar) Tatarlar Çuvaşlar (ortodoks Hristiyanlar) Türkiye Türkleri Türkmenler Uygurlar Özbekler Mesetler Tarihte Türk Ulusları ve Kavimleri Turuklar Hunlar (Hunlar genel olarak bir Türk ulusu olmasına rağmen; ilerleyen süreç içersinde etnik olarak başka uluslara karısmışlar, ama dillerini muhafaza etmişlerdir. Tölözler (türk-moğol karışımı bir ulus) Avarlar (Avarlar dili türkçe ağırlıklı karışık bir ulus idi. Yeni Avarlar ise bugün daha çok avrupai-moğol karışımı bir ırk izlenimi veriyor. Hun-Bulgarlar ("Wolgabulgarları" ya da "Protobulgarlar" olarak da tanımlanırlar. Modern Bulgarlar, slav und türk uluslarının karışımından ortaya çıkmıs bir ulustur. İlk Çar’ların, Han’ların dilleri türk dili idi. Göktürkler (Kök-Turuk ya da Kök-Türk; i.s. 552’den itibaren) Tarduşlar On-Oklar Sabirler Turkutlar Türgeşler Çiğiller Yenisey-Kırgızları Kerul-Tatarları Az’lar Ogurlar ya da Uğurlar Oğuzlar Sekiz-Oğuzlar Dokuz-Oğuzlar Otuz-Oğuzlar Toguz-Oğuzlar Üç-Oğuzlar Kutrigurlar Utrigurlar On ogurlar ya da On Uğurlar Naimanlar Merkitler (moğollaşmis Türkler) Keraitler (moğollaşmis Türkler) Kimekler (ya da: Kimaklar) Kangliler Peçenekler Hazarlar Kıpçaklar (Polovlar ya da Kumanlar olarak da tanınırlar) Macarca konuşan Romanya’daki Szekler Kumanların varisleri olarak kabul edilebilinir. Selçuklular Osmanlılar Türk kökenli küçük gruplar Biltir Kamassin Sagay ya da Şagay Çulimer Kaça Ğoybal, Koybal ya da Goybal Kızıl ya da Ğızıl Genel bakış Türkler bugün Güney Doğu Avrupa’da, Kuzey-, Orta- ve Önasya’da yaşayan gruplar olarak karşımıza çıkıyorlar. Toplam sayıları tahminen 130-150 Milyon kadardır. Çoğunluğu Müslümandır. Türklerin Anavatanı Orta Asya’dır. »Türk« adı ilk defa 6. Yüzyılda Orta Asya’da (Altay bölgesinde) telafuz edilmeye başlandı. 6. Yüzyıl ile 8. Yüzyıl göçebe Türk Ulusları Moğolistan’dan Ukrayna’ya kadar olan Bozkırlarda hakimiyetler kurdular. Bazı Aşiretlerin ve Aşiret Gruplarının Batı’ya göçleriyle yaşam ve yerleşim alanları da genişledi. Birçok göçebe Kavimler İran’da yaşıyorlardı. 11. Yüzyılda Selçuklu-Türkleri Anadolu’ya geldiler. 13. Yüzyılda Osmanlılar Saltanatı kuruldu. "Türk" adı ilk olarak Çin’de kullanılmıştır. "T'u-kü" ya da "Tür-küt"(çok kuvvetli) anlamına gelir, bu tarihi çin yazıtlarından anlaşılmaktadır. Moğol,Şuşan-Krallığının 552 senesinde yıkılmasından sonra Göktürkler-Devleti kuruldu. Bunların hakimiyet alanı dağlık Çin bölgesinden Transsaksonya’ya kadar uzanmıştı.
Bumin Kağan’ın ölümünden sonra oğulları Kağanlığı paylaştılar. Doğu-Türklerinin Kağanlığı İstemi Kağan’a, Batı-Türklerinin Kağanlığı Mukan Kağan’ua kaldı. Türk Kabileleri hasımları Moğollar gibi, bir Kabile Reisi’nin yönetimini kabul etmişlerdi. Kabileler, kabileyi kuranların adlarını taşıyorlardı. Hazarlar, Gazneliler, Karahanlılar, Göktürkler, Oğuzlar, Ogurlar, Türkmenler, Uygurlar, Uzbekler, Özbekler, Kazaklar und Kırgızlar – bütün bu Türk Kabileler Türk Ulusuna (T’u-kü) aitti. Bu kabileler daha Türk adı duyulmadan tarihte tanınmışlardı. Türkler’in Anavatanı Altay bölgesi ile , Tienşan’ın doğusu arasında, Tibet ile Kuzey Doğuda Çingan bölgesi arasındaydı. Batıya olan göçlerden sonra, dağınık göçebe Türk Kabileleri bir dizi Devletler kurdular. 5. ve 6. yüzyılda Hun akınlarının sona ermesi ve Hun İmparatorluğunun yıkılmasıyla çeşitli Türk Hükümdarlıkları kuruldu. Bu şekilde Türkler doğuda Pasifik Okyanusuna, Kuzeyde Buz Denizine, Batıda Avrupa’ ya kadar yayılmış oldular.
En eski Türk Yazıtları Yenisey bölgesinde, Talas’daki Altay-Türklerine ait Orhun-Yazıtlarıdır. İ.s. 732 -735 yıllarına ait bu Orhun-Yazıtları ilk Türk Hükümdarı Tür-küt’ün kahramanlıklarını anlatıyordu.
Günümüzde konuşulan Türk Dilleri komşu dillerin etkiside kaldıkları halde, genelde tek dil olma hüviyetini muhafaze edebilmiştir. Türkiye’den Avrupa sınırlarına ve Doğu-Türkistan’a anlaşılan tek dil konuşulmuktadır. Değişik Türk dilleri yerine değişik Türk aksanları vardır. Kabilelerin güçleri ve bunların yerleşim alanları çok çabuk değişiyordu. Türk dili açısından bugün, “Türk-Dili-Aksan-Grupları” arasında, Kipçak-Türklerini, Oguz-Türklerini, Güney-Sibirya’daki Oyrutları, Abakan-Türklerini ve Sayan’daki Tuva’lar ile Doğu,Sibirya’da kendilerini “Saha” diye tanımlayan Yakutları sayabiliriz. Kıpçak-Türklerinin aksanı bugün Peçenekler und Hazarlar tarafından konuşulmaktadır.
Kıpçak-Türklerinin varisleri olarak Tatarlar, Başkurtlar, Kazaklar (Kozaklar, Kazaklar), Karakalpaklar, Nogaylar und Kırgızlar sayılabilinir. Özbekler’in bir kolu da Kıpçak-Aksanı ile konuşmuktadır.
Oğuz-Türkleri’nin aksanını bugün Türkiye-Türkleri ve Kıbrıs Türkleri,Azerbaycan (Azeri) ve Kuzey-Iran’daki Türkmenler konuşmaktadırlar. Doğu-Türkleri olan Uygurlar ve Özbekler Oğur-(Uğur)Türklerinin aksanını monuşmaktadırlar.
Eğer Türkleri avrupa devletlerine dahil edersek, Peçenler’in varisi Litvanyalı Tatarlardan tutun, almanya’da çalısan Türklere kadar, Balkanlardaki türkçe konuşanlardan tutun, Kıbrıs’taki Türklere kadar, Arap Devletlerindeki ve Irak’taki türkçe konuşanları da dahil edersek, 145 Milyon insan, bugün yeryüzünde Türkçe konuşmaktadır.
Türk Devletleri
Batı Hun Devleti
Çiçi'ye bağlı Batı Hunları Çin'in ve Doğu Hunları'nın baskısıyla Aral Gölü civarına göç etmişlerdi. Burada 200 sene hayatlarını sürdüren Batı Hunlarının nüfusları arttı. Toprakları yetersiz kalmaya başladı. Ve başka Türk Boylarının katılmasıyla güçlendiler. MS. 374 yılında VOLGA (İTİL) nehrini aşarak Batı'ya (Avrupa'ya) doğru ilerlemeye başladılar. Böylece Batı Hun Türklerinin, sebep olduğu bu olaya tarihte KAVİMLER GÖÇÜ adı verilir.(375) Kavimler göçünü başlatan Batı Hunlar tarafından kurulan Bati Hun Devletinin ilk hükümdarları BALAMİR, en önemli hükümdarları ise ATTİLA'dır.
GÖKTÜRK DEVLETI
552 yılında BUMİN KAĞAN tarafından Orta Asya'daki AVAR hakimiyetine son verilerek kuruldu. Başkenti ÖTÜGEN'dir.
KUTLUK DEVLETİ
I.Göktürk devletinin parçalanıp yıkılmasıyla, Çinin egemenliğinde yaşayan Türkler defalarca Çin’e karşı ayaklandılar. Ancak başarılı olamadılar. 682 Yılında KUTLUK KAĞAN'ın başlattığı ayaklanma başarılı oldu. Türkler Çinlileri topraklarından atarak yeniden bağımsızlıklarına kavuştular.(682). II. Göktürk Devleti'ne kurucusundan dolayı KUTLUK DEVLETİ de denir.
II. Göktürk Devleti en parlak devrini BİLGE KAĞAN zamanında yaşamıştır. Bilge Kağan ülkeyi kardeşi KÜLTİGİN (GÜLTEKIN) ve veziri TONYUKUK ile yönetmiştir. Bilge Kağan'dan sonra zayıflayan Devlet; Karluk, Basmil ve UYGUR Türkleri tarafından 744 yılında yıkılmıştır.
ORHUN UYGUR DEVLETİ
Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ'ni kurdular.(745)
Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur.
840 yılında bir başka Türk kavmi olan KIRGIZLAR Uygur Devletine son verdiler. Kırgızlar'ın Orhun bölgesinden kovmalarıyla Uygurlar, Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar.
TURFAN( DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ
Kırgızlar’dan kaçan Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi'ne gelerek, burada yeni bir devlet kurdular. Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207'de yıkıldı. Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye anılan bu bölgede Çin'e bağlı özerk bir devlet olarak yaşamaktadır.
KANSU(SARI UYGUR) DEVLETİ
Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi'ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir.
Daha sonra 1209'da Moğolların hakimiyetine girmiştir.
İSKİTLER(SAKALAR)
MÖ. VII. yüzyılda batıya doğru göç ederek Karadeniz'in kuzeyinden Tuna nehrine kadar uzanan topraklara yerleştiler. Batı kaynakları bu topluluğa İskitler, İranlılar ise Sakalar adını vermişlerdir. Medler, Persler, Asurlular ve Urartularla savaşmışlardır. Anadolu, Suriye ve Mısır'a kadar akınlarda bulunmuşlardır. İskitlerin yönetici kesimi Türklerden meydana geliyordu. Yaşayış ve inanışları Türklerle aynıydı. En önemli edebiyat eserleri ALPER TUNGA DESTANI'dır.
AKHUNLAR (EFTALİT) DEVLETİ
Hun soyundan gelmektedirler. Afganistan'ın batısında MS.350 yıllarında kurulan bu Türk Devleti HEFTAL isimli hükümdarından dolayı EFTALİT DEVLETİ diye de
anılır. Göktürk Devleti'nin Batı Bölgelerini idare eden İSTEMİ YABGU ipek yoluna egemen olmak için, Sasanilerle ortak hareket ederek Akhun Devleti'nin yıkılmasını sağladı. Akhun Devleti'nin toprakları Sasani ve Göktürk devleti arasında paylaşıldı.
BAŞKIRTLAR(BAŞKURTLAR)
X. yüzyılda İtil(Volga) nehri civarında oturmakta idiler. Moğol istilası sırasında Moğol egemenliğine girdiler.
SABARLAR (SİBİRLER=SABİRLER)
Önceleri Hun devletinin egemenliğinde yaşayan Sibirler, VI. yüzyıl başlarında Avarların baskısıyla batıya göç ederek Ural dağlarının güney doğusuna yerleştiler.
Anadolu'ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından, ikinci akın Sibirler tarafından yapılmıştır. Bugünkü SİBİRYA adı da Sibir Türklerinden gelmektedir.
Sibirler Avarlara yenilince Hazar Türklerine karıştılar.
TÜRGEŞ DEVLETİ
I. Göktürk Devletine bağlı olan Türgişler 630 yılında Göktürk devletinin yıkılmasıyla hür oldular. BAGA TARKAN Türgiş Devleti'ni kurdu. Kendi adına para bastı.
II. Göktürk devletinin kurulmasıyla yeniden Göktürk egemenliğine girdiler. II. Göktürklerin son dönemlerinde yeniden hür olan Türgişlerin başına SULU KAĞAN geçti. Sulu Kağan Emevilere karşı mücadele etti. Türgişler Emevi ordularını durdurarak, Orta Asyanın Araplaşmasını önlediler. 766 yılında Türgiş Devletine Karluklar son verdi.
KARLUKLAR
II. Göktürk Devletinin yıkılmasında Basmil ve Uygurlar'la birleşerek rol oynadılar. Talas savaşında Çin'e karşı Arapları destekleyerek Orta Asyanın Çinlileşmesini ve İslamiyetin yayılmasını kolaylaştırdılar. İslamiyeti kabul eden ilk Türk boylarındandırlar. (İlk boy Kıpçaklar'dır.) İlk Müslüman Türk Devleti olan KARAHANLILAR'ın kurulmasında etkili oldular.
KIRGIZLAR
840 Yılında Ötügen'i alarak Uygur Devletine son verdiler. Kırgızlar; Orhun Bölgesinden Uygurları kovarak, buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep
olmuşlardır. Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu, daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşacak ve MOĞOLİSTAN olarak anılacaktır.
1207 yılında Cengiz Han tarafından yıkılmıştır. Kırgızlar, Cengiz Han'a bağlanan ilk Türk Kavmidir.
KİMEKLER
Batı Göktürklere aittirler. İrtiş ırmağı civarında yaşıyorlardı. XI. yüzyıla doğru diğer Türk topluluklarıyla kaynaşarak, yok oldular.
AVARLAR
552 yılında Orta Asya'daki Avar İmparatorluğuna Göktürkler son verince, batıya doğru ilerleyerek Romanya'ya giren AVARLAR merkezi MACARİSTAN olan yeni devletlerini kurdular. İstanbulu ilk defa kuşatan Türkler, Avarlardır. Slav topluluklarının göç etmesine neden olarak, bunların doğu Avrupa ve Balkanlara inmesini
sağladılar. Böylece Balkanların Slavlaşmasında etkili oldular. 805 yılında Franklar tarafından yıkıldılar.
BULGARLAR
Batı Hunları ve Ogur Türklerinin karışmasıyla ortaya çıkan bir Türk topluluğudur. (Bulgar kelimesi karışmak anlamina gelmektedir.)
Karadeniz'in kuzeyinde Göktürk Devletinin yıkılmasıyla "Büyük Bulgarya Devleti" kuruldu. Ancak kurucusu KUBRAT'ın ölümüyle Hazarlar tarafından yıkıldı.
Bulgarların bir kısmı Tuna nehri, bir kısmı da Volga nehri kıyılarına göç etmek zorunda kaldı.
Tuna Bulgar Devleti: Büyük Bulgarya Devleti'nin yıkılmasından sonra Tuna boylarına (Bugünkü Bulgaristan) göç eden Bulgar Türkleri burada Tuna Bulgar Devletini kurdular. KURUM HAN zamanında Bizans'ı kuşattılar. (Avarlardan sonra Bizans'ı kuşatan 2. türk kavmidir.) Bu bölgedeki halkın çoğu Slav olduğu için Türkler zamanla Slavlaşmaya başladılar. Boris Han zamanında Hırıstiyanlığı kabul ettiler. Daha sonra ortaya çıkan bugünkü Bulgaristan Devleti Türk değil Slav devletidir.
Bugünkü Bulgaristan'da yaşayan Türkler, Osmanlılar zamanında balkanlara yerleştirilen Türklerdir.
Kama Bulgar Devleti: Büyük Bulgarya Devletinin yıkılmasından sonra Volga=İtil kıyılarına giden Bulgarlar burada Kama Bulgar Devletini kurdular. Hükümdarları Almış Han zamanında(X. yüzyıl) müslüman oldular. 1236'da Moğolların egemenliğine girdiler. Altınordu Devletinin parçalanmasıyla kurulan KAZAN HANLIĞInın esas kitlesini oluşturdular. (Kama Bulgarlarına bugün KAZAN TÜRKLERİ denilir. İtil(Kama) bulgarları benliklerini bugün de koruyarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Ancak
Tuna Bulgarları Slavlar arasında yok olup gitmişlerdir. Bunda İtil Bulgarlarının İslamiyeti, Tuna Bulgarlarının ise hırıstiyanlığı kabul etmesinin payı büyüktür.
HAZARLAR
Kuzey Karadeniz ve Kafkaslar arasındaki bölgede Göktürk Devletinin yıkılmasıyla HAZAR KAĞANLIĞI kuruldu. Hazar yöneticileri Museviliği benimsediler. Halk arasında Hırıstiyanlık ve müslümanlık yayılmıştı. Hazarlarda farklı dinlere karşı son derece yüksek bir hoşgörü vardı.
MACARLAR
Fin Ugor kavmi ile OGUR Türklerinin karışmasıyla MACAR kavmi ortaya çıkmıştır. 896 yılında kendi adlarını verdikleri MACARİSTAN'a gelerek devletlerini kurdular.
X. yüzyılda Hırıstiyanlığın Katolik mezhebini benimsediler. (Bundan sonra Türklük özelliklerini kaybetmeye başladılar.) Almanların (Cermenlerin) doğuya doğru yayılmasını engelleyerek, Balkan topluluklarının(Slavların) Cermenleşmesini önlediler.
PEÇENEKLER
Karadeniz'in kuzeyinde Don ve Dinyesper nehirleri arasındaki bölgeye yerleştiler. Kiev Prensliğini yenerek, Rusların Karadeniz'e inmelerini engellediler. 1071 Malazgirt Savaşına Bizans ordusu içinde ücretli asker olarak katıldılar. Ancak Selçukluların kendileri gibi Türk olduklarını anlayınca Selçuklu ordusu saflarına katıldılar.
Edirne ve Trakya'nın Marmara kıyılarına kadar olan toprakları Bizans'tan aldılar. İzmir Beyi ÇAKA BEY Peçeneklerle temas kurdu. Buna göre Çaka Bey Peçeneklerle birlik olarak Anadolu ve Rumeli'den İstanbul'u kuşatmak istiyordu. Ancak Bizans Imparatorlugu yine bir Türk topluluğu olan KUMANLAR'ı Peçenekler üzerine saldırtarak, Peçeneklerin dağılmasına sebep olmuştur.
KUMANLAR (KIPÇAKLAR)
Volga'yı aşarak Avrupa'ya ve Balkanlara girmişlerdir. Kıpçakların Karadeniz'in kuzeyinde hakim oldukları topraklara "KIPÇAK BOZKIRLARI" denilmektedir. Macaristan'a giden Kıpçaklar ROMEN devletinin kurulmasında etkili olmuşlardır. Kıpçakların Oğuz Türkleriyle yaptığı mücadeleler DEDE KORKUT HİKAYELERİ'nin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
UZLAR (OĞUZLAR)
Tarihte türklerin siyasi, kültür ve medeniyet alanında en büyük rolü oynayan koludur. Oğuzlara, Bizanslılar UZ, Ruslar TORKİ veya TORK, Araplar GUZ demişlerdir.
24 Oğuz Boyu vardır. Hazar denizinin kuzeyinden bir kolu "UZ" adı ile Avrupa ve Balkanlara göç etti. Balkanlara gelen UZLAR Bizans ordusunu ve Bulgarları yendi. Ancak Peçenek akınları, soğuklar, salgın hastalıklar yüzünden dağılıp yok oldular. Uzların bir kısmı Malazgirt Savaşı sırasında Bizans Ordusu saflarından, Selçuklu Ordusuna geçtiler.
Avrupa Hunları, Bulgar, Avar, Macar, Peçenek, Kuman ve Uz Türklerinin Avrupa'ya yaptığı göçler sonrasi bu Türkler, Hırıstiyanlık dinine girmeleri, onları Türklük özelliklerinden ayırdı ve Anayurttan gelen göçlerle beslenemediler, bu yüzden kalabalık Slav toplulukları içinde benliklerini kaybederek eridiler.Avrupa'daki diğer halklar arasında zamanla kendi kimliklerini yitirmişlerdir..
Türkolog Wilhelm Radloff 1869’da şöyle demiş: Afrika’nın Kuzey-Doğusundan Türkiye’ye, Rusya’nın Güney-Doğusundan Küçük-Asya üzerinden Turan’a kadar ve oradan Sibirya’ya, Gobi-Çölüne ulaşan bölgelerde türkçe konuşan Kavimler yaşıyor. Dünya üzerinde hiç bir dil böyle geniş bir alana yayılmış değildir.
|