ANNE ÇOCUK SAĞLIĞI VE BESLENMESİ

TEMEL KAVRAMLAR;TÜRKİYE VE DÜNYADA ÇOCUK SAĞLIĞININ BUGÜNKÜ DURUMU

ANA ÇOCUK SAĞLIĞI:

ana çocuk sağlığı kavramı,kadınların gebelik,doğum ve lohusalık dönemlerini sağlıklı geçirmelerini,bebek ve çocukların sağlıklı büyüyüp gelişmeleri için gerekli süreçleri tanımlayan bir kavramdır.

ANA ÇOCUK SAĞLIĞINI ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER:
Riskli Gebelik Nedir?
gebelik süresince ve doğum sırasında annenin veya bebeğin sağlığının veya yaşamının tehlikede olmasına yol açacak riskleri taşıyan gebeliklere riskli gebelik denir.

doğum öncesine ilişkin riskler:
*annede kalp,diyabet,tansiyon gibi bir hastalığın bulunması.
*anne babanın akraba olması
*annenin çok kısa boyutlu olması
*anne yaşının 18 den küçük 34 ten büyük olması
*sık doğum aralığı (2 yıldan az) olması
*annenin gebelik sayısının 4 ten fazla olması
*annenin daha önce ölü yada sağlıksız bebek doğurmuş olması
*gebelikte annenin bir sağlık personeli tarafından izlenmemesi,aşılanmaması
*gebelikte (özellikle ilk 3ayda) annenin ilaçkullanması,röntgen ışınlarının etkisinde kalması veya hastalık geçirmesi
*annenin iyi beslenememesi,yetersiz veya çok fazla kilo alması
*gebelikte şiddetli kanama olması
*çoğul gebelik (ikiz,üçüz)olmasıdır.

doğuma ilişkin riskler:
*doğumun,bilgili ve deneyimi olan bir sağlık personeli tarafından yaptırılmaması
*doğumun sağlıksız koşullarda yaptırılması
*annenin sularının doğumdan çok önce gelmesi
*erken doğum olması
*doğumun çok zor ve uzun olması,bebeğin normal pozisyonda gelmemesidir

doğum sonrası döneme ilişkin riskler:
*bebeğin istenmeyen bir bebek olması
*bebeğin prematüre ve / ya da düşük doğum ağırlıklı olması
*bebeğin anne sütü almaması,
iyi bakılmaması
*bebeğin aşılarının yapılmaması
*bebeğin hastalandığında sağlık hizmeti alamaması
*bebekte doğuştan sakatlıkların olması
*bebeğin büyüme ve gelişmesinin izlenmemesidir
*ayrıca,anne babanın yoksul ya da işsiz olması
*anne babanın eğitimsiz olması
*anne babanın sigara,alkol ya da bağımlılık yapan ilaç kullanması
*duygusal baskılar(savaşlar ,göçler,doğal afetler,v.b)

riskli çocuk kimdir?
riskli gebeliklerden sağlığı etkilenmiş olarak doğan ve normal büyüme gelişmesi için gereksinmeleri karşılanmayan çocuktur.

riskli çocuklar:
*anneleri çok kısa boylu yada diabet gibi bir hastalığı olan bebekler
*akraba evliliklerinden doğan bebekler
*anneleri çok genç ya da yaşlı olan bebekler
*iki yıldan daha sık aralarla doğum yapan yada4 ten fazla çocuğu olan annelerin bebekleri
*önceki gebeliklerinde ölü ya da sağlıksız bebek doğurmuş annelerin bebekleri
*gebelikte annenin izlenmediği,gerekli bakımı almadığı çocuklar
*anneleri doğum öncesi dönemde enfeksiyon geçiren çocuklar
*anneleri gebelikte radyasyon etkisinde kalan çocuklar
*anneleringebelikte kullandığı bazı zararlı ilaçların etkilediği çocuklar
*doğumu çok zor olup, kafa içi kanaması olan ya da doğum sonrasında uzun süre ağlamayıp oksijensiz kalan ve beyni bu durumdan etkienen bebekler
*düşük doğum ağırlıklı veya prematüre doğan çocuklar
*anne sütü almayan bebekler
*uygun yiyeceklerle beslenmeyen bebekler
*ekonomik durumları kötü ve eğitimsiz olan ailelerin bebekleri
*bebeğin istenmeyen bebek olması
*anne ya da babası sigaraiçen bebekler

ANNE VE ÇOCUKLAR İÇİN SAĞLIK HİZMETİ VEREN KURULUŞLAR
Ana-çocuksağlığı ve aile planlaması merkezi AÇS-AP adı verilen kuruluşlar:
*bölgedeki tüm gebeleri ve çocukları saptayarak kaydeder.
*gebelerin kontrollerini yaparak riskli gebeleri hastaneye sevk eder.
*bebek ve çocukların koruyucu sağlık hizmetlerini yürütür
*aile planlaması hizmetleri verir

ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerinin (AÇS-AP) çalışma ekibi, hekim (pratisyen hekim ya da mümkünse kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ile çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı),ebe ve hemşirelerden oluşur.

türkiyede tüm bölgelerde 600 kadar ana-çocuk sağlığı merkezi bulunmaktadır.


anne-çocuk sağlığı düzeyini gösteren ölçütler:
ana ölüm hızı:canlı doğum sayısı başına düşen,gebelik ve doğuma bağlı nedenlerle ölenkadın sayısıdır.

prenatal ölüm hızı:bir toplumdabir yılda ölü doğan bebeklerin toplamı ile canlı doğup 0-7 günlük iken ölen bebek sayılarının toplamlarının aynı yıldaki canlı doğum sayısına bölünüp 1000 ile çarpılması şeklinde hesaplanır.

bebek ölüm hızı:bir toplumda doğan her 1000 canlı bebekten ne kadarının bir yaşını doldurmadan öldüğünü gösrerir.
bebek ölüm hızı ölümün olduğu döneme göre de gruplanabilir.yaşamın ilk ayı içindeki ölümlerin canlı doğumlara oranını gösteren yenidoğan sonrası ölüm hızı da bir toplumun sağlık düzeyini değerlendirmek için kullanılır.

beş yaşından küçük ölüm oranı:her yıl canlı doğan bin bebeğe karşılık,beş yaşından küçük kaç çocuğun öldüğünü gösteren sayıdır.

bebek ve çocuk ölümlerine yol açan nedenler:bir toplumun sağlığını çok iyi yansıtır.bir toplumda bebeklerin ve çocukların çoğu çağdaş sağlık olanakları ile önlenebilen ya da tedavi edilebilen nedenlerden dolayı ölüyorlarsa o toplumda çocukların sağlık düzeyi kötüdür.

TÜRKİYE'DE VE DÜNYADA ÇOCUKLARIN DURUMU

Türkiye nüfusunun %60-65'i doğurganlık çağındaki kadın ve çocuklardan oluşmaktadır.
ülkemizde doğurganlık hızı binde 2.6 olup geçmiş yıllara göre azalma göstermektedir.
bugün Türkiye'de bebek ölüm hızı binde 43 olup son 20 yılda önemli oranda düşüş kaydedilmiştir.
batı bölgemizde bebek ölüm hızı binde 25.3 iken doğuda binde 61.5 tir.
annelerin eğitim düzeyinin ve doğum öncesi ya da doğum sırasında tıbbi bakım alıp almamalarının bu oranları önemli ölçüde etkilediği kesinlik kazanmıştır.
çocukların aşılanması,önlenebilir hastalıklardan ölmemeleri için en önemli koruma yoludur.Türkiye'de henüz tam aşılı çocukların oranı %50'lerdedir.
Türkiye'de çocukların %95'ianne sütü almaktadır.ancak tek başına anne sütü ile beslenme oranı düşüktür,bir ay gibi kısa zamanda ek besinlere başlanmaktadır. bu da çocukların sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir.
sorunların ortaya çıkmasında eğitimin nicel ve nitel yönden yetersizlik düzeyinde olması,var olan sorunları daha da arttırmaktadır.
Türkiye'de okul öncesi eğitim yasayla zorunlu kılınmamıştır ve çok yaygın değildir.ilköğretim ise 1997 yılından beri 8 yıldır.çocuklarımızın okula devam oranı %90 dolaylarında görünse de cinsiyet ve bölgelere göre farklılıklar bulunmaktadır.
dünyada eğitim açısından en alt sıralarda,orta afrika ülkeleri, güney asya ve arabistan yer almaktadır. kuzey amerika,kuzey asya,avrupa ve avustralya da ise ilkokula devam eden çocuklar %90 ın üzerindedir.

1. kadınların gebelik,doğum ve lohusalık dönemlerinisağlıklı geçirmelerini;bebek ve çocukların sağlıklı büyüyüp gelişmeleri için gerekli süreçleri tanımlayan kavrama ne denir?
a. annelik duygusu
b. ana- çocuk sağlığı
c. aile ortamı
d. evlilik süreci
e. sağlıklı yaşam


cevap:"a" dır.

2.gebelik sürecince ve doğum sırasında annenin veya bebeğin sağlığının veya yaşamının tehlikede olmasına yol açacak riskleri taşıyan gebelik aşağıdakilerden hangisidir?
a. erken doğum
b. dış gebelik
c. çoğul gebelik
d. riskli gebelik
e. kanamalı gebelik


cevap: "d" dir.


3. aşağıdakilerden hangisi doğuma ilişkin risklerdendir?
a. ana-babanın akraba olması
b. annenin çok kısa boylu olması
c. annenin sularının doğumdan çok önce gelmesi
d. sık doğum aralığı olması
e. anne yaşının 18 den küçük 34 ten büyük olması


cevap: "c" dir.

4.aşağıdakilerden hangisi doğum sonrası döneme ilişkin risklerden değildir?
a. bebeğin anne sütü almaması,iyi bakılmaması
b. bebeğin gelişme ve büyümesinin izlenmemesi
c. bebeğin istenmeyen bir bebek olması
d. erken doğum olması
e. bebekte doğuştan sakatlıkların olması


cevap: "c" dir.


5. aşağıdakilerden hangisi riskli çocukların oluşmasına neden olan etmenlerden değildir?
a. akraba evliliklerinden doğan bebekler
b. anneleri çok genç ya da yaşlı olan bebekler
c. anneleri gebelikte radyasyon etkisinde kalan çocuklar.
d. anne sütü almayan bebekler
e. annenin gebelik sırasında kilo alması

cevap: "e" dir.


6. gebeliklerden sağlığı etkilenmiş olarak doğan ve normal büyüme gelişmesi için gerekli fiziksel ve sosyal gereksinimleri karşılanmayan çocuk tanımı aşağıdakilerden hangisidir?
a. engelli çocuk
b. riskli çocuk
c. örselenmiş çocuk
d. zayıf çocuk
e. istenmeyen çocuk


cevap: "b" dir.

7. aşağıdakilerden hangisi ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerinin görevleri arasında yer almaz?
a. annenin yeterli vedengeli beslenmesini sağlar
b. bölgedeki tüm gebeleri ve çocukları saptayarak kaydeder
c. bebek ve çocukların koruyucu sağlık hizmetlerini yürütür
d. aile planlaması hizmetlerini verir
e. gebelerin kontrollerini yaparak riskli gebeleri hastaneye sevk eder


cevap:"a" dır.


8. aşağıdakilerden hangisi anne-çocuk sağlığı düzeyini gösteren ölçütlerden değildir?
a. ana ölüm hızı
b. perinatal ölüm hızı
c. aile planlaması hizmetleri
d. bebek ölüm hızı
e. yeni doğan ölüm hızı


cevap: "c"dir.


9. yeni doğan sonrası ölüm hızının yeni doğan ölüm hızından yüksek olması neyi gösterir?
a. doğum oranının yüksek olduğunu
b. annenin erken doğum yaptığını
c. gebelikte şiddetli kanama olduğunu
d. temel sağlık hizmetlerinin iyi verilmediğini
e. akraba evliliklerinin yaygın olduğunu


cevap: "d" dir.


10. ülkemizde,batı bölgesinde bebek ölüm hızı binde 25,3 iken, doğuda 61,5 tir
aşağıdakilerden hangisi bu farklılaşmanın nedenleri arasındasayılamaz?
a. annenin eğitim düzeyi
b. temel sağlık hizmetlerinin verilmesi
c. ailenin sosyo-ekonomik düzeyini
d. annelerin doğum öncesi vesonrasında tıbbi bakım olmaları
e. doğumun çok zor ve uzun olması


cevap: "e" dir.


11.sağlıklı bir toplum oluşturmada, aşağıdakilerden hangisi en önemli rol oynar?
a. çocuğun kendisi
b. çocuğun ailesi
c. öğretmenler
d. yöneticiler
e. doktorlar


cevap: "c" dir.


12.aşağıdakilerden hangisi doğum öncesi döneme ilişkin riskler arasında yer almaz?
a. sık doğum aralığı
b. gebelikte şiddetli kanama
c. annenin kötü beslenmesi
d. annenin yaşının 18 den küçük olması
e. annenin sularınındoğumdan önce gelmesi


cevap: "e" dir.


13. aşağıdakilerin hangisi sosyo-ekonomik durumlardan ve çevreden kaynaklanan riskler arasında yer alır?
a. bebeğin hastalandığında sağlık hizmeti almaması
b. doğumun sağlıksız koşullarda yapılması
c. gebelikte annenin röntgen ışınlarının etkisinde kalması
d. anne-babanın alkol,sigara kullanması
e. doğumun bilgili ve deneyimli personel tarafından yaptırılmaması


cevap: "d" dir.


14.Türkiyenin tüm bölgelerindeki ana-çocuk sağlığı merkezlerinin sayısı kaçtır?
a. 300
b. 400
c. 500
d. 600
e. 700


cevap: "d" dir.


15.kırsal bölgelerdeki yeni doğan ölüm hızı,kentsel bölgeye göre kaç kat daha fazladır?
a. 1
b. 1.2
c. 2
d. 2.2
e. 2.5


cevap : "d" dir.