Bağışıklık, insanın yaşamını sürdürebilmesi için zorunludur; fizyolojik bir savunma olayıdır.

Ama çoğu yaşam olayı gibi, bu bağışıklık yanıtı bozulabilir. Bu durum hastalıklara yolaçar.

Yani normal bir fizyolojik tepki, amacını aşarak ya da görevinden saparak zararlı bir tepkiye dönüşür.

ZARARLI TEPKİLER

AŞIRI DUYARLIK TEPKİLERİ YA DA ANORMAL BAĞIŞIKLIK

Bu gibi durumlarda, bağışıklık yanıtının sakıncaları, savunmanın yararlarını aşar ve böylece bağışıklık tepkisi hastalığa yolaçar.

Bağışıklık tepkilerinin «fazladan» ya da «sapmış» tbir anormalliğine bağlı bütün hastalıklara, «bağışıklığa ilişkin aşırı duyarlık tepkileri» denir.

Bu, 2 görünüm altında belirebilir:

— kanla ilgili nitelikte, erken ya da yarı gecikmiş aşırı duyarlık;

— hücreyle ilgili nitelikte, gecikmiş aşırı duyarlık.

Kanla ilgili aşırı duyarlık Erken aşırı duyarlık

Hastalıklar onbeş dakikadan daha kısa sürede belirirler ve çok ciddi olabilirler. Erken aşırı duyarlığa bağlı iki tip alerji hastalığı vardır: Anafilaksi; atopik alerji. Erken aşırı duyarlık hastalıkları, bir «hedef organ»m hücrelerine bağlanan kanda dolaşan antikorlarla ilgilidir. Uygun antijenle birleşme, gözlenen bozukluklara yolaçan kimyasal aracıları (histamin, serotonin) serbestleştirir.

Anafilaksi

İlk anlaşılmış bağışıklık hastalığı olan anafilaksi (yunanca «anaphylaksos», «ters dönmüş savunma» anlamına gelir), 1902′de Richet ve Portier tarafından tanımlanmıştır.

Bu buluş, alerjibilimin doğuşunu sağlamıştır.

Alerjide imünoglobülinlerin rolü Prof. Hapern tarafından kanıtlanmıştır.

Anafilaksi, özellikle serum tedavisi (ağır bir enfeksiyon hastalığını hafifletmek ya da önlemek için iğneyle bağışık hayvan serumu verilmesi) ve penisilin tedavisi ihtilatlarmdan sorumludur. Serumun ilk verilişinde hiç bir şey olmaz. Ancak bir aşırı duyarlık oluşur. İkinci verilişinde ağır, bazen ölümle sonuçlanan bir şoka neden olur.

Atopik, alerji

Atopik alerji (yunanca «atopos», «şaşırtıcılık», «tuhaflık» anlamına gelir), değişken yerleşimli ve antijene bağlı olmayan erken aşırı duyarlık hastalıklarına yolaçar.

Görüldüğü gibi, anafilakside organizma yabancı antijenlerin önceden iğneyle verilmesiyle aşın duyarlı hale getirilmiştir. Ancak atopik alerjide belirgin bir neden yoktur. Atopik hastalıklar kalıtımsal ve ailesel etmenlerle ilgilidir (deride ürtiker biçiminde erken aşırı duyarlık tepkisi).

Bir yandan, bir hastada sırasıyla bu hastalıklardan biri ya da öteki görülebilir.

Öte yandan, aynı antijen değişik kişilerde farklı bir atopik hastalık yaratabilir: Biri bir saman nezlesi ya da bronş astımı yapabilirken, öteki bir egzamaya ya da bir kurdeşene, bir üçüncüsü de bir Quincke ödemine (alerji kökenli ödem) yolaçabilir.

Bu alerjideki antikorlara «reajin» denir; bunların imünoglobülin E oldukları, kısa süredir bilinmektedir.

Antijenin deriye ya da mukozalara bağlanması için gerekli süre nedeniyle, klinik belirtiler çoğunlukla gecikmiş görünür; ama antijen-antikor tepkimesi anındadır. Yanıtı 10-15 dakikada okunabilen alerji testleri bunu kanıtlar.

Yarı gecikmiş aşırı duyarlık

Yanıt 6-8 saattedir.

Çok uzun süre, bu aşırı duyarlık tipi yalnızca deneyselmiş gibi (ya da kuraldışı bir durum olarak kaza sonucu) kabul edilmiştir: Arthus olayı ve serum hastalığı. Küçük damarlarda çöken antijen-antikor karmaşalarının değişimine bağlıdır.

Kısa süredir, nedeni açıklanamayan bazı hastalıklar bu olaya bağlanmaktadır. Bazı hastalıkların antijeni bilinmektedir. Bunlar özellikle çiftçi akciğeri hastalığı gibi mesleksel hastalıklardır. Bazılarınmsa, antijeni henüz bilinmemektedir.

Eriyebilir bağışık karmaşayla oluşan hastalıklardır.

Hücreyle ilgili aşırı duyarlık

Hücreyle ilgili (ya da dokuyla ilgili) aşırı duyarlık, gecikmiş bir aşırı duyarlıktır. Bağışıklık yanıtı ortalama 2-4 gün (en az 24 saat) gerektirir.

Kanda dolaşan saptanabilir hiç bir antikor işe karışmaz. Tepkime yalnızca hücreyle (dokuyla) ilgilidir ve antikor lenfosittir. Gecikmiş aşırı duyarlığın klasik tipi, verem teşhisinin temeli olan tüberkülin alerj isidir.

Hastalıklar

Gecikmiş aşırı duyarlık çeşitli hastalıklara yolaçar:

— mikroba, virüse ya da asalaklara bağlı alerjilerin çoğuna;

— mantarlara bağlı alerjilere;

— veremde, cüzamda ve maltahummasmda gözlenen alerji süreçlerine;

— organ ya da doku aktarımlarında «red» olayına;

— temas alerjilerine (egzama);

— özbağışıklık hastalıklarına.

Kanda özgül imünoglobülinler bulunmadığından, iğneyle kan serumu verilerek duyarlık, bir kişiden başka birine ya da bir hayvana edilgin olarak geçirilemez. Duyarlık, iğneyle lenfosit verilmesiyle aktarılabilir.

Red olayı

Bir kişinin bir dokusunun ya da bir organ parçasının bir başka kişiye aktarılmasında, aktarılan doku ya da organ parçasının reddedilmesine kadar varan bağışıklık tepkileriyle karşılaşılır.

Aktarılan parça, bir doku uyuşurluğu sistemine bağlı özel bir antijen gereci taşır. Vericiyle alıcı arasında bu uyuşurluğun bulunmadığı durumda, alıcının lenfositleri aktarılmış parçayı yabancı olarak tanırlar ve “saldırarak yıkarlar.

Dolayısıyle bu, dokuyla ilgili bir gecikmiş aşırı duyarlıktır.