Haram kılınan yiyecekler
1- Kendiliğinden ölmüş hayvan (meyte):
"Meyte"den maksad, insanlar tarafından yenilmek üzere kesilmiş ve öldürülmüş olmayıp müdahalesiz ölen kara hayvanıdır. Haram kılınış hikmeti için şunlar kaydedilebilir:
a) Tarih boyunca insanlar bundan tiksinmiş ve bütün semâvi din sâlikleri böyle hayvanları yememişlerdir.
b) Müdâhalesiz ölen hayvanlar genellikle şiddetli zayıflık, zehirlenme ve mikrobik hastalıklar sebebiyle ölürler. Bunların yenmesi tehlikeli neticeler doğurabilir.
c) İnsanlar bu hayvanları yemeyince yaşayan kuşlar ve hayvanlar gıda bulma imkânına kavuşurlar.
d) Murdar ölen hayvanı yiyemeyeceğini bilen sahibi onun bakım ve tedâvisine dikkat eder, kendi haline bırakmaz.
2- Akmış kan:
Hayvan şer'î usûlüne göre boğazlanınca vücuttaki kanın büyük bir kısmı dışarıya akar, az bir miktar da ince damarlarda kalır. İşte bu dışarıya akan kanı yemek, içmek haramdır. İnce damarların içinde, dalak, ciğer gibi uzuvlarda kalan kan ise akmış sayılmadığından, et ve sakatat ile birlikte yenir.
3- Domuz:
Domuz, tabiatı icabı pislik, ekşimiş, kokuşmuş nesneler yiyen, pislik içinde yüzen bir hayvandır. Bu sebeple de eti, başta trişin ve tenya olmak üzere birçok mikroba yuvalık etmektedir. Bu hayvanı özel bakıma tâbi tutmak ve etini tıbbî kontrolden geçirmek suretiyle muhtemel zararın önlenebileceği iddiâsına karşı iki şey söylenebilir:
a) Bu tedbirler her zaman, her yerde ve her yiyen tarafından alınamaz, alınamamıştır.
b) Umûmi mütalâada da işaret ettiğimiz üzere domuzun haram kılınmasının hikmeti bizim bugüne kadar bildiklerimizden ibâret değildir. Dün bilinmeyenler bugün biliniyor; yarınlar da bugünün meçhullerini-kısmen de olsa- aydınlığa kavuşturacaktır.
4- Allah'tan başkası adına kesilenler:
İnsan hayatına ancak Allah Teâlâ son verir. Hayvanların hayatına son vermek, yine Allah'ın kudreti ve iradesiyle olmakla beraber insanlar, faydalanmak için öldürme fi'ilini işlerler. Bu fi'ile izin veren de Allah Teâlâ'dır. Hayvanı öldürürken O'nun ismini anmak bu izni tazelemek, ölümün O'nun kudret ve iradesiyle olduğunu hatırlamaktır. Putlara, uydurma mâbutlara kesilen, bunların adı anılarak boğazlanan hayvanlar yenmez; çünkü yaratan ve öldüren Allah'tır, halbuki kesim O'nun iznine ve ismine dayanmamıştır. Bu yasak aynı zamanda putperestliğin kökünü kazımak ve tevhidi perçinlemek hikmetini taşır.
5- Meyte sayılanlar:
İlgili âyet, boğazlanmadan, başka sebeplerle öldürülen ve ölen hayvanların da yenmeyeceğini ifade ediyor. Bunların haram oluş hikmeti meyteninki ile ortaktır. Ayrıca hayvan artığını yemek insanın yüce vasıflarına ters düşmektedir.
6- Diğer kara hayvanlarından helâl ve haram olanlar:
Yukarıda meâlini verdiğimiz âyet sarih ve kesin olduğu için fukahâ mezkür dört şeyin haram olduğunda ittifak etmişlerdir. Bunların dışında kalan hayvanlara gelince:
Kur'ân-ı Kerîm'de Rasûl-i Ekrem (s.a.v.)'i kastederek "onlara temiz şeyleri helâl kılar, pis şeyleri de haram kılar" (el-A'raf: 7/157) buyuruyor. Burada pis şeyler diye tercüme ettiğimiz "el-habâis" in tefsirinde müctehidler ihtilaf etmişlerdir.
Bazı müctehidlere göre habîs, Allah ve Resulunün haram kıldıklarıdır, yâni haram oldukları hakkında âyet veya hadis bulunan şeylerdir: Bu sebeple haşarât, kurbağa, yengeç, kaplumbağa gibi hayvanlar haram değildir.
Ebû Hanîfe, Şâfiî gibi müctehidlere göre ise "habis" umûmiyetle insanların (veya Kur'ân-ı Kerîm nâzil olduğu sırada arap toplumunun) tiksindiği, iğrendiği şeylerdir; dolayısıyla yukarıda sayılan canlılar ve benzerleri haramdır. Pislik ve leş yiyen hayvanlar da "habîsler" içinde mutâlaa edilmiştir.
Hz. Peygamber (s.a.v.) Hayber günü ehlî eşek etini yasaklamıştır.4 Bu nass sebebiyle cumhûra göre ehlî eşek ve katır haramdır. At, Ebû Hanife'ye göre helâl değildir, İmameyne ve Şafiî'ye göre helâldir.
Resûlullah (s.a.v.)'in bütün köpek dişli yırtıcılar ile yırtıcı pençesi olan kuşları yemeyi yasakladığı rivayet edilmiştir.5
Hanefîler bu hadiste geçen "sibâ" kelimesini "et yiyenler" şeklinde anlamışlar ve bu nevi hayvanları haram saymışlardır.
İmam Şâfiî "insanlara saldıran ve parçalayan", şeklinde anladığı için tilki ve çakalı istisnâ etmiştir.
İmam Mâlik yırtıcılar için haram yerine "mekruh" tabirini kullanmıştır.
7- Deniz hayvanları:
Ulemânın ekseriyeti deniz hayvanlarının helâl olduğu görüşündedirler. Ancak karada yaşayan ve yenmesi haram olan insan, domuz, köpek, ayı gibi hayvanların ismini taşıyan deniz hayvanlarında ihtilâf etmişler; bazıları bunların helâl olmadığını ifâde etmişlerdir. İmam Mâlik'e göre yalnızca deniz domuzu mekruhtur.
Deniz hayvanları için helâl sınırını çok geniş tutan bu görüşün delîli âyetlerdir: "Taze et yemeniz, takındığınız süsleri edinmeniz ve Allah'ın bol nimetinden faydalanmanız için denize-ki gemilerin onu yara yara gittiğini görürsün- boyun eğdiren de O'dur..." (en-Mâide: 5/96)
Hanefîlere göre deniz hayvanlarından yalnızca-bütün nevileriyle- balık helâldir. Bu hayvanın boğazlanması gerekmez. Kendiliğinden ölen yenmez. Dalga, taş, havasızlık, avlanma gibi sebeplerle öleni yenir. Diğer deniz hayvanları ya iğrençtir, yahut da-boğazlanmadığı için- meyte hükmündedir.
C- İstisnalar:
1- Balık ve çekirge:
Balık ve benzeri deniz hayvanları ile kara hayvanlarından çekirge boğazlanmaz; bunların boğazlanmadan ölenlerini yemek helâldir. Peygamberimiz (s.a.v.)'den deniz suyu sorulunca: "Onun suyu temiz, meytesi helâldir." buyurmuşlardır.7
"Deniz avı ve onu yemek size helâl kılındı" âyetinde geçen "taâm" kelimesini Hz. Ömer ve İbn Abbâs "boğazlanmadan ölen deniz hayvanı" diye tefsir etmişlerdir.
Boğazlanmasında güçlük bulunduğu için çekirge de boğazlanmadan yenir. İbn Ebî Evfâ'nın "Rasûlullah ile beraber çekirge yiyerek yedi gazve yaptık" sözü bu hükmün naklî delîlidir.
2- Meytenin derisi, kemiği ve kılı:
Murdar ölen hayvanın etini yemek haram olmakla beraber deri, boynuz, kemik, kıl gibi kısımlarından faydalanmak mübahtır.
İbn Abbâs'ın rivâyetine göre Hz. Meymûne Vâlidemizin bir azatlısına bir koyun verilmiş, o da ölmüştü. Hâdisenin üzerine gelen Rasûlullah (s.a.v.) "Derisini alıp tabaklayarak ondan faydalansaydınız ya!" buyurunca: "O murdar ölmüştür." dediler. Peygamberimiz (s.a.v.) de "yalnızca yenmesi haram kılındı." buyurdular.9
"Hangi deri tabaklanırsa temiz olur" hadisi de10 tabaklanan bütün derilerin temiz olduğunu ifâde etmektedir. Zahirîler bu hadise dayanarak domuz ve köpek derisini de tabaklamanın temiz kılacağını kabul etmişlerdir. Ebu Yûsüf'tan aynı görüş nakledilmiş, Şevkâni de bunu tercih etmiştir.
Cumhûra göre domuz derisini tabaklamak da temiz kılmaz.
3- Zarûret hâli:
Zarûret halinden maksad açlık ve susuzluğu giderecek, hastalığı tedâvî edebilecek helâl bir nesnenin bulunmaması halidir.
a) Açlık ve susuzluk:
Daha önce meâlini verdiğimiz âyet (el-Mâide, 3) açlığa doğrudan temâs ettiği için fukuhâ gıdâ zarûretini ittifakla kabul etmiştir. Bazıları darda kalma müddetini 24 saatle sınırlandırmışlardır; buna göre 24 saat helâl yiyecek ve içecek bulamayan kimse haram yiyebilir. İmam Mâlik'e göre doyuncaya kadar yer ve ve yanına da bir miktar alır. Diğerlerine göre ancak hayatını devam ettirecek kadar yiyebilir.
b) Tedâvî zarûreti:
Kullanılması haram olan ilaçları, başkası bulunmadığı zaman kullanmanın caiz olup olmadığı konusunda iki görüş vardır:
"Allah şifanızı, size haram kıldığı şeylerde kılmadı"11 hadisine dayananlara göre haram ile tedâvi caiz değildir.
İlacın da gıda gibi hayatın zarûrî ihtiyacı olduğunu ileri sürenlere göre darda kalan haram ile tedâvî görür. Rasûl-i Ekrem (s.a.v.) erkeklere ipek giymeyi haram kıldığı halde, cilt hastalığı dolayısıyle bazı sahâbîlere izin vermişlerdir.12 Yukarıdaki hadis helâl ilâcın bulunması haline aittir. Helâl bulunmayınca, tedâvi için kullanılan ilaç mübah olduğu için hadisin şümûlüne girmez.
Bu nevi ilaçları kullanma ruhsatının şartları vardır:
aa) Kullanılmadığı takdirde sıhhati tehdit eden gerçek bir hastalık bulunacak.
ab) Yerine geçen helâl bir ilaç bulunmayacak.
ac) Dindarlığına ve ihtisasına güvenilir bir doktor tavsiye etmiş bulunacak.
Organ nakli, karı-koca arasında olmak şartıyla sun'i aşılama (tüp bebeği), otopsi vb. de tedavi zarureti sebebiyle caiz olmaktadır.
c) Başkasında varsa:
Helâl yiyecek ve içeceği olmayan müslüman bunu çevresinde, mensub bulunduğu toplum parçasında bulabiliyorsa darda kalmış sayılmaz. İslâm husûsi mülkiyeti tanımış ve korumuştur; ancak bu hak sınırsız değildir. Sınırlardan birisi de zarûret halinde kendini gösterir. Yanında kendi ihtiyacından fazla yiyecek ve içeceği olan müslüman bunu darda kalana vermek mecburiyetindedir. Vermezse karşı taraf zorla alabilir, doğacak mes'uliyet vermeyene aittir.
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::|~ Ѽ Dünya Dinleri Ѽ ~|::. > Fıkıh Hakkında. > Helal ve Haramlar (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Haram Kılınan Yiyecekler
Yazdır
Gelişmiş Arama
Haziran 11, 2012, 07:03:16 ÖS