Tip  1 diyabet gelişiminde üç önemli risk faktörü vardır:

Kalıtımsal (genetik) faktörler
Kişinin kendisine karşı geliştirdiği allerji (otoimmünite)
Çevresel hasar (virüs, kimyasal maddeler)
1. Kalıtımsal (genetik) faktörler
İnsan ailesinden göz rengi ile ilgili özellikleri aldığı gibi, diyabet ile ilgili bazı özellikleri de alır. Bu kalıtsal özellikler diyabet gelişme riskini belirleyen en önemli etkendir.

Kalıtımla ilgili doğrular:
Tip 1 diyabeti olan kişiler bağışıklığı düzenleyen ve  kalıtılabilen belirli  hücre tiplerine sahiptir (HLA tipleri). Diyabeti olmayan kişilerin hücrelerinde bu HLA tiplerinin olma olasılığı düşüktür.

HLA tipleri akyuvarlar (lökosit) sayesinde tanımlanır.
Neredeyse tüm tip 1 diyabetli kişilerde HLA DR3 ya da DR4 bulunur.
Tip 1 diyabetli kişilerin %53’ünde biri anne diğeri babadan gelmek üzere hem DR3 hem de DR4 bulunur.
Diyabeti olmayan kişilerin sadece %3’ünde DR3/DR4 bulunur. Bu kişilerin diyabete yatkınlıkları vardır. Eğer diyabetli bir akrabaları  varsa bu yatkınlık artar.   
Diyabetli çocuğu olan ailelerin yarısının (bir çalışmada %90) tip 1 diyabetli yakın bir akrabası yoktur. Bunun olası sebebi DR3 ya da DR4 taşıyan  aile üyelerinden hiç birisinin DR geni olan bir başka kişiyle evlenmemiş olmasıdır. DR3 geni taşıyan kişi DR4 geni taşıyan biri ile evlendiği zaman çocukları DR3/DR4 geni taşıyabilir ve diyabet için yüksek riske sahip olabilir.
Günümüzde bazı genlerin de, diyabet geliştirmeye karşı koruma görevi yaptığını biliyoruz.
Diyabetli çocuğu olan ailelerin diğer çocuklarının diyabet olma olasılığı diğer ailelere göre yüksektir. Kardeşi diyabet olan bir çocuğun diyabet geliştirme olasılığı yirmide birdir (%5).
Tek yumurta ikizleri ile yapılan araştırmalardan bildiğimiz kadarı ile diyabetin nedeni  tümüyle  kalıtımsal değildir. Eğer kalıtım tek neden olsaydı tek yumurta ikizi kardeşlerden biri diyabet geliştirdiğinde diğer kardeşin de mutlaka diyabet geliştirmesi gerekirdi.  Oysa çalışmalar  diyabetli hastaların ikiz kardeşlerinin ancak yarısının diyabet geliştirdiğini  göstermektedir. Kalıtımsal faktörler tamamen anlaşılmış değildir. Hem anne hem de babanın çocuklarına diyabet geliştirme yatkınlığını aktardığı düşünülmektedir.
2. Kişinin kendisine karşı geliştirdiği allerji (otoimmünite)
Tip 1 diyabet gelişimi için ikinci önemli faktördür. Normalde bağışıklık sistemi bizi hastalıklardan korur. Ancak bazı durumlarda bağışıklık sistemi bazı organ ya da dokuları yabancı olarak tanır ve bu dokularla savaşmaya başlar.

Otoimmünite ile  ilgili doğrular:

Tip 1 diyabet, lupus, artrit ve multiple skleroz gibi otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemi kendimize karşı çalışır.
Allerjik yanıt pankreasın adacık hücrelerine karşı oluşur. Bunun kanıtı dolaşımda adacık hücrelerine karşı antikor bulunmasıdır. Antikorlar diyabetin açığa çıkmasından yıllar önce dolaşımda gösterilebilir.
Diğer  diyabet antikorlarına (GAD antikorları, insülin otoantikorları, ICA 512 antikorları) biyokimyasal antikorlar denir.  Bu antikorların ölçümü daha kolaydır ve diyabet geliştirme sürecinde olan kişilerde de ölçülebilir düzeydedir.
Taramalarda bu antikorların ölçümü diyabet geliştirme riski yüksek olan kişilerin  belirlenmesine olanak sağlar. Tarama programları diyabeti önlemek amacı ile yapılan araştırma çalışmalarında kullanılabilir. Diyabetli kardeşi ya da yakın akrabası olan kişilere tarama yapılması önemlidir.
Tip 1 diyabetin başlangıcından kısa bir süre sonra antikorlar kan dolaşımında azalmaya başlar ve çoğu hastada bir yıl içinde tamamen kaybolur.
3. Çevresel hasar (virüs, kimyasal maddeler)
Çevresel hasara yol açan etken  virüs ya da yiyecek olabilir. Etken  kalıtım ile  allerjik reaksiyon arasında bir köprü görevi görebilir.

Diyabetin gelişim basamakları şu şekilde özetlenebilir:

Kişiye diyabet yatkınlığı ailesinden kalıtım yolu ile geçer.
Bu  yatkınlık bir virüsün ve proteinin adacık hücrelerini zedelemesine  izin verir.
Hasarlanmış  adacık hücrelerinin bir kısmı kan dolaşımına salınır.
Vücut adacık hücre antikoru yapar (allerjik ya da otoimmün reaksiyon).
Bu hasar akyuvarları adacık hücrelerine çeker.  Aktifleşen akyuvarlar bazı kimyasallar üreterek adacık hücrelerine hasar verir.
İleri aşamalarda akyuvarları aktifleştiren her hangi bir etki (viral enfeksiyon, stres, bazı yiyecekler v.b.) daha fazla adacık hücre zedelenmesinin  oluşmasına yol açar.
Diyabetin bir anda gelişmediğini, yıllar süren bazen bebeklik döneminden başlayan bir sürecin sonunda oluştuğunu biliyoruz. Viral enfeksiyonlar ve başka faktörler adacık hücre hasarına yol açar ve her adacık hücre hasarında kişi diyabet geliştirmeye bir adım daha yaklaşır.