Streptococcus mutans çoğunlukla insan ağız boşluğunda bulunan gram-pozitif, fakültatif anaerobik bir bakteridir ve diş çürüğünün oluşumunda önemli bir etkendir. Mikroorganizma ilk kez 1924'te Clarke tarafından tanımlanmıştır.




Giriş

Streptococcus mutans insan dişlerindeki çürüklerin oluşumunda birincil derecede etkili olan gram-pozitif bir bakteridir. Gram pozitif bakteriler Gram boyamasında koyu mavi veya mor renkte boyanmaktadır. Bu durum, gram negatif bakterilerinin hücre duvarlarının mor boya kristallerinin tutamamasının tersine gram-pozitif bakterilerin hücre duvarlarının bu fiziksel özelliği taşımasına bağlıdır. Streptokok lar, Firmicutes bölümüne ve laktik asit bakteri grubuna bağlı olan halka şekilli bir gram-pozitif bakteri cinsidir. İnsan ağız florasının bir öğesi olan S. mutans, büyük oranda diş çürüğünün ana etyolojik etkeni olarak kabul edilmektedir. Ağız boşluğu içindeki şartlar uç noktalarda hareket edecek kadar çok değişken ve karmaşıktır. Bu nedenden dolayı, ağız boşluğunda yaşamaya devam edebilmek için, S. mutans, çok keskin çevresel değişimlere ve farklı toksik maddelere karşı dayanabilmelidir. Ne var ki, çürük yapıcı bu patojenin hayatta kalabildiği ve böylesi uç çevresel şartlar altında çoğalmaya devam edebildiği mekanizmalar bu konuyla ilgili çok az araştırma yapıldığı için büyük oranda bilinmemektedir.

Ekoloji

Oral streptokok ların 25 türü ağız boşluğunda yaşamaktadır. Her tür, farklı ağız bölgesinde koloni kurmak, rekabet içinde olduğu bakterilerle değişen koşullarda mücadele edebilmek ve dış saldırılar karşısında hayatta kalmak için farklı özgün özellikler geliştirmiştir. Mikrobik biotadaki dengesizlikler ağız hastalıklarına neden olabilir.Özel şartlar altında, komensal streptokoklar hastalık yapan ve konakçıya zarar veren fırsatçı patojenlere dönüşebilir. Ağızdaki streptokoklar arasında hem zararsız hem de zararlı bakteriler vardır. Streptococcus mutans diş çürüğüne eşlik eden en önemli bakteridir. Bu karmaşık bakterinin taksonomisi henüz deneme aşamasındadır. 1970 yılında yapılan bir çalışmada ağız boşluğundaki toplam streptokokların % 39'unu oluşturan s.mutans'ın çoğunlukla dişteki çürük alanlarında ve çatlaklarda olduğu bulgulandı. Daha az sayıda S.mutans'ın ise yanak yüzeyinde (% 2-9)olduğu gösterildi.

Diş çürüğündeki rolü

Diş yüzeyinin ilk yerleşimcileri en yüksek oranda Neisseria spp. ve S. mutans'ı da içeren Streptokoklardır. Bu öncü türlerin sayısının artması ve metabolizmaları, diş bakteri plağını oluşturacak daha etkili organizmaların onlardan sonra buraya yerleşmesine neden olacak şekilde ortamın şartlarını (Ör:pH, birlikte kümelenme,substrat varlığı vb.) değiştirmektedir. S. mutans, S. sobrinus ile sukroz'u Glukansükraz enzimi ile laktik aside dönüştürerek diş çürüğünde büyük bir rol oynar. Bu süreç ile ağız içinde oluşan bu asidik ortam, çürük için elverişli olan yüksek düzeyde mineralize olmuş diş minesinin meydana gelmesinin nedenidir.