Zaman olgun duruma geldiğinde, gerçek bir kitle hareketini ortaya çıkartabilecek asıl kişiler fanatiktir. Fanatik kişiler bulunmadığı takdirde fikir savaşı yapmış söz ustaları tarafından meydana getirilen hoşnutsuzluk yönetimsiz kalır ve kolayca bastırılabilecek amaçsız ayaklanmalarla kendini yitirir. Fanatik kişiler mevcut olmadığı takdirde, başlatılan reformlar ne kadar zorunlu olursa olsun, eski hayat tarzını değiştirmez ve hükümetteki değişiklikler, iktidarın bir grup insandan başka bir gruba geçmesinden öteye gitmez. Fanatiklerin olmadığı durumlarda olasıdır ki yeni bir başlangıçta olmayacaktır.

Eski düzen yıkılmaya başladığı zaman, bu günlerin gelmesini yürekten bekleyen patırtıcı söz ustaları korku ile geri çekilir. Anarşinin ilk belirtileri bunları akıllan başlarından gidecek şekilde korkutur. Bunlar “zavallı basit halk” hakkında söylediklerinin hepsini unutarak, halk yığınının nasıl idare edileceğini ve keşmekeşlik dalgalarına nasıl göğüs gerileceğim bilen güçlü eylem adamlarının (prensler, generaller, yüksek yöneticiler, bankacılar, toprak sahipleri) yanına koşarlar.

Fanatik kişi bunu yapmaz. Keşmekeşlik onun bir parçasıdır. Eski düzen çatırdamaya başladığı zaman o bunun içinde, nefret ettiği mevcut düzeni havaya uçurmak için azim ve cesaretle yürür. O, sonuna yaklaşmış bir dünya manzarası içinde övünçle doludur. Reforma kim bakar! Mevcut olan her şey zaten saçmadır, bu nedenle saçmaların reformu bir anlam taşımamaktadır.

O, söz ustasını eğer bulursa bir kenara iter, ama buna rağmen onların öğretilerini övmeye devam ettiği gibi, onların sloganlarını da kullanmaya devam eder. Harekete geçmiş olan kitlelerin en içten gelen kıvranışlarım en iyi bilen odur: Bu kıvranış güçlü ve gösterişli bir bütünlük ve beraberlik içindir. Gelecek nesiller kral gibi yaşayacaktır. Kitle hareketinin gerek içinde gerek dışında “şimdi”ye tutunanlar, yerin dibine batsa da bunun hiçbir önemi yoktur.

Fanatik kişiler nereden gelirler? Çoğunlukla yapıcı olmayan söz ustaları saflarından gelirler. Söz ustaları arasındaki en önemli ayrım, yapıcı uğraşılarında tatmin bulanlarla bulamayanlar arasındaki ayrımdır. Mevcut düzeni ne kadar acı bir dille eleştirirse eleştirsin yapıcı olan söz ustası gerçekte “şimdi” ye bağlı bir kişidir. Onun ihtirası yıkmak değil, düzeltmektir. Kitle hareketi tamamen onun tutumuna bağlı kaldığı zaman o, kitle hareketini yumuşak bir harekete çevirir. Onun ortaya koyduğu reformlar yüzeydedir ve hayat sert değişikliklere uğramadan akışına devam eder.

Fakat böyle bir gelişme, ya eski yönetimin mücadele etmeksizin kendi kendine iktidardan çekilmesi veya söz ustalarının, keşmekeş patlak verme eğilimi gösterdiği zaman, güçlü eylem adamlarıyla anlaşmaya varması sonucu kitlelerin anarşik harekete geçmesiyle mümkün olabilir. Eski düzenle mücadele sert ve keşmekeş içinde olduğu ve zaferin ancak en üst seviyede beraberlik ve fedakarlıkla kazanılabileceği zaman, yapıcı söz ustası genellikle bir kenara itilir ve hareketin yönetimi, yapıcı olmayan söz ustalarının yani, “topluma hiçbir zaman uyamayan ve şimdiki zamanı aşırı derecede hor görenlerin” eline geçer.

Marat, Robespierre, Lenin, Mussolini ve Hitler, yapıcı olmayan söz ustaları saflarından gelen aşın kişilerin iyi tanınan örneklerindendir. Peter Viereck, ileri gelen Mazilerden çoğunun edebiyat ve diğer sanat kollarında eser verme ihtirasında olduklarını fakat bunu gerçekleştiremediklerine değinmektedir. Hitler ressam ve mimar olmak istemişti; Göebbels senaryo, roman ve şiir yazmak istemişti; Rosenberg mimar ve filozof olmak istemişti; Yon Schiroch, şak ve Funk müzisyeni; Streicher, ressam olmayı istemişti. Onların edebiyat ve diğer sanat alanlarındaki ihtirasları “başlangıçta siyasi ihtiraslarından çok daha derin ve onların kişiliklerinin bölünmez bir parçasıydı.”

Yapıcı bir söz ustası, aktif bir kitle hareketi içinde kendini rahatsız hisseder. Kitle hareketinin hızlı dönen çarkları ve ihtirasları onun yaratıcı enerjisini kırar. O, kendi yeteneğinin farkında olduğu sürece, milyonlara rehberlik etmekte ve zaferler kazanmakta bir tatmin bulmaz. Bu yüzden, kitle hareketi bir defa yürümeye başladığında o ya kendi isteğiyle bir kenara çekilir ya da bir kenara itilir. Bundan başka, dürüst bir söz ustası kendi içindeki eleştirme yeteneğini uzun zaman içine bastıramayacağı için, hain durumuna düşmesi kaçınılmaz olur. Olası sonuç ya sürgüne gönderilmek ya da kurşuna dizilmektir.

Fanatik kişilerin sükûnete erememeleri, bir kitle hareketinin gelişmesi üzerinde tehlike oluşturur. Zafer kazanıldığı ve yeni düzen şekillenmeye başladığı zaman fanatik kişi, bir gerginlik ve bozuculuk elemanı olmaya başlar. O, henüz keşfedilmemiş gizli kapılan meydana çıkartma hevesi içindedir ve aşın şeyler aramaya devam eder. Böylece, zaferin eşiğinde birçok kitle hareketi bozguncuların baskısı altına girmiş olur. Daha dün dış düşmana karşı bir ölüm kalım savaşı için harcanan çaba bu defa kendi içindeki anlaşmazlık kavgalarıyla yitirilir.

Birbirlerine karşı duydukları nefret bir alışkanlık haline gelir. Artık yok edilecek dış düşmanlar kalmayınca fanatik kişiler kendi içlerinden düşmanlar oluştururlar. Kendisi de bir fanatik olan Hitler, Nasyonal Sosyalist safları içinde kendisine suikast hazırlayan fanatik kişileri yanılmaz bir şekilde teşhis edebilmişti. 1934’ünn Röhn temizleme hareketinden sonra tayin edilen yeni şefe gönderdiği yazılı emirde, uslanmayan kişilere değinerek şöyle demişti: “...Onlar farkında olmayarak inançlarının en yüksek ifadesini hiçlikte buldular... Onların huzursuzluk duygulan, yalnız fesatlık kurmakla ve yapılan işleri bozmak için devamlı planlar yapmakla tatmin olabilir.”

Eğer tutucu kişiler kendi hallerine bırakılırsa, bir kitle hareketini temelinden sarsacak şekilde hiziplerle ve sapkınlıklarla bölebilirler. Fanatik kişiler, muhalefet tohumlarını geliştirmeseler bile, kitle hareketini, imkansız girişimlere sürüklemek yoluyla da yıkabilirler. Kitle hareketinin zaferleri, ancak tecrübeli bir eylem adamının sahneye çıkmasıyla kurtarılabilir.

Uygulamalı Eylem Adamları

Bu kitle hareketinin öncülüğünü söz ustaları, gerçekleştirilmesini fanatikler ve toparlanmasını da eylem adamları yaparlar.

Bu rollerin birbirinin ardından gelen başka başka kişiler tarafından oynanması, genellikle bir kitle hareketinin dayanıklılığı için yararlıdır ve belki de gerekli bir önkoşuldur. Aynı kişi veya kişiler (veya aynı tip kişilik) bir kitle hareketini başından itibaren olgunluk devresine kadar yönetirse, o kitle hareketi başarısızlık felaketiyle sonuçlanabilir.

Faşist ve Nazi hareketleri süresince lider değişiklikleri olmamıştı ve her iki harekette felaketle sonuçlandı. Hitler’in fanatikliği, yani uslanarak pratik bir eylem adamı rolü oynamaktaki yeteneksizliği, onun hareketini harabeye çevirmiştir. Eğer Hitler 1930’ların ortasında ölseydi; Georing tipindeki bir eylem adamının liderlik durumuna geçmeyi başaracağı ve hareketi yaşatacağı hemen hemen şüphesizdi.