Her an verdiğimiz kararların sonuçlarına göre hareket ederiz. Yürümek, oturmak, film izlemek, konuşmak, her yaptığımız hareket bir kararın sonucudur. Peki, karar verirken doğru yolda olduğumuzu nasıl biliriz?
1.Toplumsal baskılara kurban olmayın
Pek çoğumuz toplumsal baskıların dışında kalmayı başaramayız. Çok sayıda araştırma, kendisiyle barışık pek çok normal insanın bile arkadaşlarının ve otoritenin etkisinde kaldığını gösteriyor. Toplumun birey üzerindeki etkisi incelendiğinde seçenek paradoksu denilen bir durumla karşılaşıyor. Bu strateji, seçenekler sınırlı iken işe yarar. Ancak seçenekler karmaşık hale geldikçe yarardan çok zarar verir. Öte yandan, beklentilerini karşılayan ilk seçeneği tercih edenler, seçenek bolluğundan etkilenmezler. İnsanlar, milyarlarca insanın arasında eşini bu şekilde seçiyor.
2.Seçeneklerinizi sınırlamayı öğrenin
Seçenek sayısı az oldukça seçim yapmak kolaylaşıyor. Burada sorun daha fazla miktarda seçeneğin de bir bedelinin olması. Seçenekler arttıkça inceleme, araştırma, analiz etme süreci uzar. Tercih yaparken insanlar kontrolün kendilerinde olmasını ister. Yine de karar verme eylemi insanlarda doyumsuzluk duygusu yaratır. Bu durumda kontrolü başkasına devretmek daha doğru olur. Uzmanlar, “seçim yaparken tercihin kendilerinde olduğu durumda insanlar mutlu olur” düşüncesinin her zaman doğru olmadığını belirtiyor.
3.Farklı bakış açısı kullanın
Bazı durumlarda yaptığınız tercihler, seçeneklerin sunuluş şekillerine bağlıdır. İnsanlar, kazançlı çıkacağı seçenekleri tercih etme eğilimindedir ve kaybının olacağı seçeneklerden uzak durur. Örneğin diyet veya gıda ürünlerinde, üzerinde %10 şeker vardır yerine %90 şeker içermez yazması daha etkilidir. Buna “çerçeveleme etkisi’’ denir. Dolayısıyla insanlar seçenekleri farklı açılardan değerlendirebilirler.
4.Ayrıntılara takılmayın
Karar alma sürecinde insanlarda ilgisiz ve önemsiz olaylara odaklanma alışkanlığı görülebilir. Buna ‘’çapa atma etkisi’’ adı verilir. Bu etki çok sınırlı bilgiye dayanan kararlarda ortaya çıkan etkidir. Bu gibi durumlarda insan ilgisiz faktörler üzerine yoğunlaşabilir. Örneğin mağazada indirimli fiyatlarla ilgilenen kişi, indirimli fiyatla orijinal fiyatı karşılaştırır ve o eşyanın ‘’ucuz’’ olduğunu düşünür. Oysa mutlak değerler ele alındığında eşyanın fiyatı aslında pahalı olabilir. Çapa atmadan ne kadar etkilendiğinizi bilmediğiniz için buna karşı nasıl tepki yaratacağınızı kestiremezsiniz.
5.Pişmanlık
Örneğin çok eski yıllardan kalma, ancak kilonuz nedeniyle size uymayan çok para yatırdığınız bir elbise veya takımınız var. Bunu atmaya kıyamamanızın ardında “batık maliyet yanlışlığı” adı verilen alışkanlık yatıyor. Bilim adamlarına göre bunun nedeni, insanların bir şeye ne kadar çok yatırım yaparlarsa o şeye karşı kendilerini de o kadar sorumlu hissetmeleri. Yatırım mutlaka parasal olmayabilir. Batık maliyet durumunda “olan oldu” mantığıyla hareket etmemiz gerekir. Zararın neresinden dönülürse kardır.