Kalp tarafından pompalanan kan vücutta değişik kalınlıktaki damarlar içerisinde dolanır. Damarları yapı ve görevlerine göre üç grupta toplayabiliriz. Bunlar:


I-Atardamarlar:


1- Kalpten kanı alarak organlara taşıyan damarlardır.


2- Karıncıklardan çıkarlar. Kapakçıkları sadece, damarın kalbe çıktığı yerde bulunur.


3- Genellikle oksijence zengin, yani temiz kan taşırlar. (Akciğer atardamarı kirli kan taşır).


4- Atardamarların yapısında iç içe geçmiş üç tabaka vardır: En içte endotel, ortada kas, en dışta zar. (Kas tabakada esnek teller bulunur. Bu sayede atardamarlar esneklik kazanır.)


5- Atardamar kesildiğinde kanama kendiliğinden durmaz.


6- Çeperleri (duvarları) diğer damarlardan kalındır.


7- Kan akış hızı ve kan basıncı en yüksek olan damarlardır. Kalpten uzaklaştıkça basınç da kademeli olarak düşer.


II-Toplardamarlar:


1- Kanı vücuttan kalbe getiren damarlardır.


2- Kulakçıklara açılırlar. İçlerinde, kalbe doğru açılan, tek yönlü kapakçıklar bulunur.


3- Genellikle kirli kan taşırlar. (Akciğer toplardamarı temiz kan taşır.)


4- Toplardamarın yapısı da üç tabakadır. Ancak esnek teller burada çok azdır.


5- Herhangi bir nedenle toplardamar kesildiğinde, kesilen yerin ağzı büzülerek, kanama durur.


6- Kan akış hızı ve kan basıncı daha yavaştır.


III-Kılcal damarlar:


1- Atardamarların son kısmıyla, toplardamarların baş kısmında bulunur. Toplardamarlarla atardamarları birleştiren kısımdır.


2- Kandaki besin ve oksijeni hücrelere verir, hücrelerdeki atıkları kana taşır.


3- Duvarları çok incedir. Tek katlı epitel dokudan meydana gelir.


Not: Kan, atardamar →→ kılcal damar →→ toplardamar yolunu izlerken, basıncı giderek azalır.

Kan atardamar →→ toplardamar →→ kılcal damar yolunu izlerken hızı giderek azalır.

Dolaşım:

a. Büyük kan dolaşımı: Sol karıncıktan aort ile çıkan temiz kanın tüm vücudu dolaşarak oksijeni azalıp karbondioksiti çoğaldıktan sonra, alt ve üst ana toplardamarlarla kalbin sağ kulakçığına (bilgi yelpazesi) gelmesine büyük dolaşım denir.



b. Küçük kan dolaşımı: Sağ karıncıktan akciğer atardamarı ile çıkan kirli kanın akciğerlere gidip temizlendikten sonra, akciğer toplardamarı ile kalbin sol kulakçığına gelmesine küçük dolaşım denir.

teşekkürler

teşekkürler