1-8 ÜNİTELER ARASI ÖNEMLİ NOTLAR

1- İş güvenliği : işyerini, işin yürütümü nedeniyle oluşan tehlikelerden ve sağlığa zarar verebilecek koşullardan arındırarak , daha iyi çalışma ortamı sağlamak için yapılan sistemli çalışmalardır.
2- Çalışanların sağlığı ile yapılan iş arasındaki ilişkileri ilk olarak yunanlı düşünür heredot’un araştırdığı ileri sürülmektedir.
3- Çalışanların yaptıkları işten zarar görebilecekleri düşüncesi Hipokrat tarafından ileri sürülmüştür.
4- Bilimsel esaslara dayanılarak, işçi sağlığı ve işçi güvenliği konusunu ilk olarak italya’da 17 yy.da bernandino ramazzini ele almış, kendi tecrübe ve bulgularına dayanarak yazdığı meslek hastalıkları kitabıyla işçi sağlığının kurucusu olarak tarihe geçmiştir.
5- İş kazasına uğrayanlara tazminat ödenmesi 1885 te Almanya’da uygulanmaya başlamıştır.
6- Orta sandığı (teavün sandığı): üyelerin aidatı, loncalara ait mülklerin gelirleri, çıraklıktan kalfalığa yada kalfalıktan ustalığa geçişte ustanın işyeri sahibinin verdiği terfi harçları ve bağışlarla finanse edilen ve lonca üyelerine ekonomik ve sosyal yardım sağlamak üzere kurulmuş olan yardımlaşma ve dayanışma sandıklarıdır.
7- Dilaver paşa nizamnamesi, işçileri korumak için çıkartılan ilk mevzuattır.
8- Gelişmiş ülkelerde işçi sağlığı ve iş güvenliği konusu bağımsız bir bilim dalı haline gelerek , genel toplum sağlığı içinde koruyucu sağlık hizmetlerinin önemli bir bölümünü oluşturmuştur.
9- Bilim ve teknolojinin hızla gelişmesi ve yeni enerji kaynaklarının kullanılması yeni risklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
10- İşçi sağlığına yeterince önem verilmediğinde meslek hastalıkları, işçi güvenliğine yeterince önem verilmediğinde ise iş kazaları oluşmaktadır.
11- İşçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerine gerekli önemin verilmesi ulusal servetin, sağlığın, üretimin, insan gücünün, verimliliğin korunması anlamına gelir.
12- İş kazaları sonucu, işçiler: sakat kalabilirler yada hayatlarını kaybedebilirler.
13- İş kazaları sonucu ortaya çıkabilecek kayıplar:
a-gelir düzeyinde azalmalar,
b-çalışma gücünde ve meslekte kazanma gücündeki kayıplar,
c-psikolojik ve ruhsal sorunların ortaya çıkması
14- iş kazalarından doğan maliyetler: doğrudan(sigortalanmış) maliyetler ve dolaylı(sigortalanmamış) maliyetler
15- çalışanları, meslek hastalıklarından korumak ve iş kazalarını önlemek , hastalık veya kaza sonucu ortaya çıkan zararları tazmin etmek daha kolay ve ucuzdur.
16- iş kazası: belirli haller içinde meydana gelen sigortalıyı hemen veya sonradan bedence yada ruhça arızaya uğratan olaydır.
17- iş kazalarının nedenleri :
a) insana bağlı nedenler
b) fizik ve mekanik çevre koşullarına bağlı nedenler
18- iş kazalarına yol açabilecek çevresel faktörler
a) İşyerinin ısı , rüzgar yağmur, kar gb doğal olaylarına karşı korumalı olup olmaması
b) İşyerinde ısı,ışık, gürültü,toz,nem,yanıcı ve parlayıcı gazların bulunup bulunmaması
19- işçilerin yaşları, aile durumları, mevkileri ve kıdemler iş kazası sıklığı ile ilişkilidir.
20- fiziksel açıdan yetersizlikler, uykusuzluk ve yorgunluk tehlikeli davranışlara yol açabilir.
21- iş verenin önemli bir sorumluluğu işe uygun işçi çalıştırmaktır.
22- iş kazalarına neden olabilecek fiziksel faktörler: zeka , duygusal durum, iş tatmini ve moral, riski göze alma, stres ve alkol-uyuşturucu alışkanlıkları
23- meslek hastalığı: işin niteliğibe yada yürütüm koşullarına göre tekrarlanan ve dıştan gelen bir sebebin etkisiyle ortaya çıkan bedensel veya ruhsal rahatsızlıklardır.
24-fiziki etkenlerle oluşan meslek hastalıklarının nedenleri : iyonlayıcı ışınlar, enfraruj ışınları, gürültü ve titreşimdir.
25- iş kazaları ve meslek hastalıkları devleti , işletmeleri, sendikaları ve işçileri doğrudan yada dolaylı olarak etkileyen toplumsal bir sorundur.
26-devletin işçi sağlığı ve güvenliği konusundaki başlıca görevleri:
a) Mevzuatı belirlermek
b) Denetim yapmak
c) Denetim sonucunda müyyide uygulamak
d) Konu ile ilgili eğitim ve araştırma faaliyetlerini yönlendirmek
27- işletmelerin işçi sağlığı ve güvenliği konusunda yaptıkları harcamalar bir tür geleceğe yönelik yatırımdır.
28- iş kazaları ve meslek hastalıklarından korunma yöntemleri :
a) Mühendislik ve rezisyon
b) İnandırma ve özendirme
c) İşe uygun işçi seçme
d) İş güvenliği disiplinin sağlanması
29- mühendislik rezisyonu : bir işyerinde tehlikenin bilinmesi , tehlikelerin analizi, tehlikelerin önleme yolları ve tedbirlerin uygulanması hizmetlerin yapılmasıdır.
30- ergonomi : insanın makinenin ve çevrenin bir arada uyumlu ve verimli bir biçimde çalışmasını inceleyen bilim dalidir.
31- sendikalar , işçilerin birliğini sağlayan disiplinli örgütlerdir.
32- işçilerin sağlığını korumaya yönelik önlemler: sağlık hizmetleri ve tedavi edici sağlık hizmetleridir.
33-koruyucu sağlık hizmetleri : bireylerin hasta olmalarını önlemek ve erekn dönemde hastalıkları teşhis etmek için yapılan çalışmalardır. Hizmetler doğrudanbireye veya çevreye yönelik olabilir.
34- tedavi edici sağlık hizmetleri :hastalık ortaya çıktıktan sonra, hastaların muayene ve tedavisini içeren ve ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının zararlarından kurtaran bir hizmettir.çünkü tehlikelerin büyük çoğunluğu bireyin çalışma gücünü geçici yada sürekli olarak kesintiye uğratır.
35-ülkemizde işçi sağlığı ve iş güvenliğinden sorumlu kurum ve kuruluşlar :
a) İş sağlığı ve güvenliği genel müdürü
b) İş sağlığı ve güvenliği merkezi
c) İş teftiş kurulu
d) Milli savunma bakanlığı
e) Belediyeler
f) Sosyal sigortalar kurumu
g) Üniversiteler
h) Milli prodüktivite merkezi
i) Türk standartları enstitüsü
j) Çalışma hayatının tarafları
k) İşçi sağlı ve güvenliği kurulları
l) Sağlık bakanlığı
m) ÇASGEM
36- İSGÜM’ün görevleri :
a) İşçi sağlı ve güvenliği ile ilgili sürekli araştırma yapmak
b) Ülkenin bu alandaki normlarını tespit etmek
c) Uluslar arası alanda yapılan çalışmaları izlemek
d) Kendi ulusal endüstrimiz içindeki problemlerimizi dış ülkelere ve uluslar arası çalışma örgütüne bildirerek iletişim kurmak
37- SSK istatistiklerine göre : ülkemizdeki işletmelerin %90ından fazlası 1-9 arasında işçi çalıştırmaktadır.
38- ülkemizde işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda zaman zaman hukukçuların bile içinden kolay kolay çıkamayacağı kadar geniş ve dağınık bir yasal düzenleme vardır.
39- işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmaları yapmakla yükümlü çok sayıda kurum ve kuruluşun bulunması koordinasyon eksikliklerine neden olur.
40-işçi sağlı ve güvenliği ile ilgili olarak yürütülen eğitim ,araştırma ve denetim faaliyetleri bakanlık içindeki ayrı idari birimler tarafından gerçekleşmektedir. Bu da konuyla ilgili görev ve yetkilerin karışmasına yol açmakta ve standartların oluşturulmasına engel olmaktadır.
41- herhangi bir konudaki sorunların çözümü için işe eğitimle başlanması gerekir.
42- işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili eğitimin boyutları:
a) İligili herkesin bilinçlendirilmesi
b) Her düzeyde eleman yetiştirilmesi
c) Fiilen çalışan işçilerin işbaşında eğitilmesi
d) Değişik düzeylerdeki okulların ders programlarında ilgili konuların yer almasının sağlanması
e) Konuyla ilgili lisans ve lisans üstü programlar açılması
f) Konu ile ilgili ara eleman temini için endüstri meslek liselerinde bölümler açılması
43- kazalardan sonra vakit kaybetmeksizin ve uzman kişiler tarafından doğru olarak yapılan müdahaleler can kaybını azaltabilmekte ve çalışma gücü kayıplarını asgariye indirebilmektedir.
44- rehabilitasyon: bir kimsenin iş yapmaya engel olan sakatlığını ve yetersizliğini gidermek amacıyla uygulanan tedavidir.
45- Türkiye işveren sendikaları konfederasyonu, üye işveren sendikalarının da katılımını sağlayarak mikro cerrahi vakfını kurmuştur. Bu vakıf istanbulda bir hastane de , iş kazaları sonucunda kopan uzuvları, tıbbi operasyonlarla yerlerine takabilmektedirler.
46-sanayi devrimin yarattığı olumsuz çalışma koşullarını düzeltmek amacıyla başlayan devlet müdahalesi , teknolojik gelişmelere ve günün ihtiyaçlarına uygun olarak değişen ve sürekli gelişen bir iş güvenliği mevzuatını ortaya çıkarmıştır. bunun karşılığında işçiler açısından da bu iş güvenliği mevzuatından kaynaklanan ve devlet tarafından idari ve cezai yaptırımlarla korunan bir iş güvenliği hakkı doğmuştur.
47- sosyal devlet : güçsüzleri güçlüler karşısında koruyarak, gerçek eşitliği yani sosyal adaleti ve böylece toplumsal dengeyi sağlamakla yükümlü devlettir.
48- iş güvenliği hakkının ön koşulu , insanların yaşama ve beden bütünlüğü haklarının güvence altına alınmasıdır.
49- ülkemizde ilk kez 1961 anayasası ile sosyal haklar anayasal bir düzenleme içine alınmış ve sosyal ve iktisadi haklar başlığı adı altında iş güvenliğine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. 1982 Anayasasında da iş güvenliğini ilgilendiren konular sosyal ve iktisadi haklar arasında korunmuş ve önemli bir değişiklik yapılmamıştır.
50-iş güvenliğine ilişkin olarak bugün yürürlükte olan mevzuat büyük ölçüde de 4857 sayılı iş kanunu çevresinde şekillenmiştir.
51-işverenin işçiye gözetme borcuna ilişkin düzenlemeler:
a) İşverenler tarafından alınması gereken teknik tedbirler
b) İşin düzenlenmesiyle ilgili sağlık ve güvenlik kuralları
c) İşyerinin iş güvenliği konusunda örgütlendirilmesi ile ilgili kurallar
d) İşçiyi gözetme borcunu yerine getirmeyen işverenlere uygulanacak yaptırımlar
52- İş güvenliği önlemlerini alma borcunu yerine getirmeyen işverenlere borçlar kanunu, iş kanunu ve ceza kanunu hükümleri doğrultusunda yaptırım uygulanır
53-işçi, işverenin ve işyerinin çıkarlarını korumaya çalışacak ve onlara zarar vermekten kaçınacak, buna karşılık işveren de işçisini koruyup gözetecektir.
54-gözetme borcu : işverenin hizmet sözleşmesi çerçevesinde çalıştırdığı işçisini korumak, onun çıkarları doğrultusunda gördüğü iş dolayısıyla uğrayabileceği zararlara karşı gerekli önlemleri almak , işçinin çıkarlarının zedelenmesine yol açacak zarar verici davranışlardan kaçmak gb yükümlülüklerden oluşan borçtur.
55-iş güvenliği hukuku bakımından işverenin işçiyi gözetme borcu, iş güvenliği önlemlerini alma borcudur.
56-Bk.332. maddesine göre : işverenin gözetim borcu, işçinin işletme tehlikesine karşı korunması, münasip ve sağlığa uygun çalışma yeri sağlanması ve işverenle beraber ikamet eden işçiye sağlığa uygun yatacak yer sağlanması olmak üzere 3kısımdan oluşmaktadır.
57-borçlar kanunu 332, maddesine göre, işverenin gözetme borcuna aykırı davranışından doğan hukuki sonuçlar:
a) Hizmet akdinin geçersizliği
b) İşverenin alacaklı temerrüdüne düşmesi
c) İşçinin hizmet akdini derhal fesih hakkı
58-4857 sayılı iş kanunun 80,maddesine göre sanayiden sayılan devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve iş güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür.
59- 4857 sayılı iş kanunun 81.maddesine göre , devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran işverenler SSK tedavi hizmetleri dışında kalan işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedaviyle koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike dercesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür.
60- umumi hıfzısıhha kanuna göre 12 yaşından küçük çocuklar hiçbir sınai işletmelerde çalıştırılmayacaktır.
61- özel hukuk yaptırımları tazminat ödenmesini öngörürken , kamu hukuku yaptırımları idari ve cezai yaptırımlar olarak karşımıza çıkar.