ÜNİTE – 12
İş Uyuşmazlıkları : İşçiler veya işçi sendikaları ile işverenler veya işveren sendikaları arasında çalışma koşullarının belirlenmesi, uygulanması, yorumlanması, değiştirilmesi ya da geliştirilmesi ile ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklardır.
Bireysel iş uyuşmazlığı : Tek bir işçi ve işveren arasında ortaya çıkar
Toplu iş uyuşmazlığı : Uyuşmazlık ya işçi sendikası ile işveren arasında ya da işçi sendikası ile işveren sendikası arasında çıkar.
Hak uyuşmazlığı : Birinin diğer tarafın haklarını ihlal etmesiyle vuku bulur. ÖR : işçinin işverenin makinesine zarar vermesi
Menfaat uyuşmazlığı : Çalışma koşullarında ekonomik ya da sosyal değişiklik yapılmasına ilişkindir.
ÖR : Çalışma saatlerinin kısaltılması, maaşın arttırılması gibi
Mücadeleci ve güce dayanan çözüm yolları olarak grev ve lokavt uygulamaları gösterilebilir.
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN BARIŞÇI YOLLARLA ÇÖZÜMÜ
1-) Uzlaştırma 2-) Arabuluculuk 3-) Tahkim: Toplu iş uyuşmazlıklarının hakem yoluyla çözülmesine tahkim denir. Bu yöntemle sorun kesin olarak çözülür.
Gönüllü tahkim: Taraflar kendi aralarında anlaşarak uyuşmazlıkları bir hakeme gönderebilirler.
Zorunlu tahkim: Tarafların aralarında anlaşmış olması gerekmez. Hakemin devreye girmesi yasalarla öngörülmüştür. Grev ve lokavtın yasaklandığı yerlerde zorunlu tahkim artmaktadır.

TÜRKİYE’DEKİ TOPLU İŞ UYUSMAZLIKLARININ BARIŞÇI YOLLARLA ÇÖZÜMÜ
1-) Toplu Hak Uyuşmazlıkları ve Barışçı Yollarla Çözümü
a-) Toplu hak uyuşmazlığı yorum farkındanortaya çıkmışsa taraflardan her biri tespit davası açabilir. Mahkeme 2 ay içinde karar vermelidir. Temyize gidilirse Yargıtay 2 ay içinde sorunu kesin çözer.
b-) Toplu iş uyuşmazlığı yorum farkından değil de taraflardan birinin hakkını ihlal etmesi nedeniyle ortaya çıkmışsa eda davası açılır.

2-) Toplu Menfaat Uyuşmazlıkları Ve Barışçı Yollarla Çözümü
Yıllık ücretli izin sürelerinin arttırılması, ücretler, çalışma saatleri, kıdem tazminatı miktarları gibi konularda taraflar anlaşamaz ise menfaat uyuşmazlığı söz konusudur. Grev ve lokavta gitmeden önce barışçı çözüm yolları aranır.



Arabuluculuk: Grev ve lokavt ya da zorunlu tahkimden önce başvurulması yasal açıdan gerekli bir yoldur.
ü toplu görüşme süresinin başında toplu görüşme yapılamaması nedeniyle arabulucunun devreye girmesi
ü toplu görüşmenin başlamasından itibaren 30 geçmesine rağmen henüz bir anlaşmaya varılamamışsa arabulucunun devreye girmesi
ü toplu görüşme süresinin anlaşma sağlanamadan tamamlanması nedeniyle arabulucunun devreye girmesi
ü grev ve lokavtın ertelenmesi halinde arabulucunun devreye girmesi (bu durum olağanüstü durumdur)
Arabulucuların görevi 15 gündür. 6 gün daha uzatılabilir.
Kanuni hakem (Yüksek Hakem Kurulu): Uyuşmazlık zorunlu tahkim yoluyla çözülmektedir.
ü Grev ve lokavtın yasak olduğu yerlerde resmi
arabulucunun hazırladığı tutanakla 6 gün
içinde Yüksek Hakem kuruluna başvurulur.
ü Geçici grev ve lokavt yasağı uygulanmaktaysa yasağın 6 ayı doldurmasından itibaren 6 gün içinde taraflardan biri Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir.
Özel hakem: isteğe bağlı (gönüllü) tahkim olarak da adlandırılır. Taraflar uyuşmazlığı kendi hür iradeleriyle
hakeme bırakmaktadır. Hakemin verdiği karar genel hükümlere tabidir. Yani mahkeme kararı
niteliğindedir. Dolayısıyla taraflar temyize gidebilir.

ÜNİTE – 13
GREV : İşçilerin topluca çalışmamak suretiyle işi aksatmalarıdır. Aralarında anlaşmalı olurlar ya da başka bir kuruluş emri tarafından grev yaparlar.
Kanuni Grevin Unsurları
a-) Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında yani toplu menfaat uyuşmazlığında greve gidilmiştir.
b-) İşçilerin ekonomik ve sosyal durumlarını korumak ve düzeltmek amacıyla greve gidilmiştir.
c-) Grev 2822 TİSGLK hükümlerinde öngörülen usullere göre yapılmalıdır.
LOKAVT : İşverenin kendi teşebbüsü ya da bir işveren kuruluşun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmalarıdır.
Lokavtın Unsurları : a-) Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında yani toplu menfaat uyuşmazlığında ve işçi sendikasının grev kararı almış olması b-) Lokavt TİSGLK hükümlerinde öngörülen usullere göre yapılmalıdır.
Kanun Dışı Grev : Kanuni grev için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan grevdir. ÖRN: siyasi amaçlı grev, genel grev, dayanışma grevi, işyeri işgali, işi yavaşlatma, verimi düşürme
Kanun Dışı Lokavt : Kanuni lokavt için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavtlardır. ÖRN: Siyasi amaçlı lokavt, genel lokavt, dayanışma ya da saldırı lokavtı
Kanun Dışı Grev ve Lokavtların Sonuçları
a-) İşveren kanun dışı grevde bulunanları işten tazminatsız atabilir.
b-) Kanun dışı lokavtta bulunan işverenlere karşı işçiler, tüm haklarını arayabilirler.
c-) Kanuni grevde bulunanlar işverenin mallarına zarar verirse, bu zararı ödemek zorundadır.
GREV VE LOKAVT KARARININ ALINMASI : Arabuluculuk ve barışçı yollar işe yaramadığı taktirde uyuşmazlığın çözümü için başvurulur.
GREV VE LOKAVTIN UYGULANMASI Grev ve lokavt önceden haber verilerek yapılmalıdır. Karşı tarafa tebliğden itibaren 2 ay içinde ve karşı tarafa noter aracılığı ile 6 işgünü içinde uygulamaya konulabilir. Burada amaç sürpriz grev ve lokavtları önlemektir. Belirlendiği tarihte başlamayan grev ve lokavtlar düşer.
Grevin Sürekli Olarak Yasaklandığı Haller
1-) Can ve mal kurtarma işleri
2-) Cenaze ve tekvin işleri
3-) Su, elektrik, havagazı, linyit üretimi, tabi gaz ve petrol sondajı ve petrokimya işleri
4-) Banka ve noterlik hizmetleri
5-) İtfaiye, şehir içi taşıma işleri
6-) İlaç imal edilen işyerleri hariç olmak üzere aşı ve serum imal eden müesseselerle, hastane, klinik, eczane gibi işyerleri
7-) Eğitim ve öğretim kurumları, çocuk bakım yerleri ve huzur evleri
8-) Mezarlıklar
9-) Milli savunma bakanlığı ile jandarma genel komutanlığı ve sahil güvenlik komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde grev ve lokavt uygulanamaz.
Grevin geçici olarak yasaklandığı haller ( Geçici Yasaklar )
1-) Savaş halinde, genel ve kısmi seferberlik hallerinde
2-) Yangın, su baskını, toprak veya çığ kayması veya deprem hallerinde
3-) Başladığı yolculuğu yurt içindeki varış mahallerinde bitmemiş ulaştırma araçları
4-) Sıkıyönetim uygulanılan yerlerde
5-) Şiddet hareketleri sebebiyle olağanüstü hal ilan edilen yerlerde valinin emriyle geçici olarak grev ve lokavt yapılamaz.

Grev oylaması
a-) İşçilerin en az dörtte biri (1/4) oylama isteğinde bulunmalıdır.
b-) Karar için salt çoğunluk aranmalıdır.
c-) Oylamaya itirazlar oylama gününden başlayarak 3 işgünü içinde iş davalarına bakan mahalli mahkemeye yapılır.
Grev ve lokavtın ertelenmesi
a-) Genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte ise Bakanlar Kurulu tarafından 60 gün süre ile ertelenebilir.
b-) İtiraz için Danıştay’a başvurulur.
c-) Ertelenme süresi içinde anlaşma sağlanamazsa uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulunagönderilir ve kanuni hakemlerle (zorunlu tahkim) çözülür.
d-) Erteleme süresi dolmadan (2 ay) Bakanlar Kurulu ertelemeyi kaldırırsa grev ve lokavt için ayrı bir 60 günlük süre işlemeye başlar. Grev ve lokavt uygulamaya konmazsa düşer, yetki belgesinin hükmü kalmaz.
Tarafların özel hakeme başvurması : Bu durumda grev ve lokavta, kanuni hakeme gerek kalmaz. Taraflar Yüksek Hakem Kurulunu da özel hakem olarak seçebilirler. Hakem kararları toplu iş sözleşmesi hükmündedir.
Grev ve lokavtın mahkeme kararıyla durdurulması : Taraflardan biri Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlığına başvurması ile iş mahkemesi devreye girer ve iyi niyet kurallarına aykırı grev-lokavt durdurulabilir.

KANUNİ GREV VE LOKAVTIN HÜKÜM VE SONUÇLARI
A-) Greve katılan ve lokavta maruz kalan işçilerin işyerinden ayrılma zorunluluğu: Greve katılan ya da grevde olup ta ayrılan ve çalışmak isteyen işçiyi çalıştırma konusunda işveren serbesttir. Greve katılanlar işyerine giriş ve çıkışı engelleyemezler, işyeri önünde topluluk oluşturamazlar.

B-) İş sözleşmesinin askıda kalması: Grev ya da lokavt bitene kadar işçilerin hakları askıdadır. Grev ve lokavtta geçen süreler kıdem tazminatı ve yıllık izinlerde dikkate alınmaz. İşçiler iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası dışında kalan sosyal sigorta haklarından yararlanmaya devam ederler.

C-) Çalışma ve çalıştırma yasağı: Grevdeki işçiler başka işyerlerinde çalışamazlar, tespiti halinde greve maruz kalan işveren tarafından tazminatı ödenmeden işten atılır. İşveren grevdeki işçisi yerine başka işçisi alıp çalıştıramaz. Grevden dönen işçisine, grevdeki işçisinin görev ve yetkilerini veremez, ancak kendi görevlerini verebilir.
1-) Grev ve lokavta katılamayan işçiler: Katıldıkları tespit edildiği taktirde sözleşmeleri feshedilebilir ve yerlerine yeni işçi alınabilir.
a-) Teknik zorunluluğu olan işlerde çalışanlar I İşyerindeki makine ve demirbaş eşyaların korunmasını ve gözetilmesi işlerinde bulunanlar
b-) İşyerindeki hayvan ve bitkilerin korunmasında bulunan işçiler

2-) Grev ve lokavtın işveren tarafından işçilere sağlanan konut (loj man) haklarına etkisi: İşveren konutlardan çıkmalarını isteyemez fakat ilgili yasak 90 gün devam eder. Bu 90 günlük süre içinde işçiler ısıtma, aydınlatma masraflarını işverene ödemek zorundadırlar.

D-) Grev ve lokavt gözcüsü bulundurmak : İlgili gözcüler grev ve lokavtın kanuni işleyişine bakarlar. Gözcüler için işyeri önünde barınak, korunak, kulübe yapılamaz. En fazla 4 gözcü bulunabilir. Gözcüler işyerine giriş ve çıkışı engelleyemezler.

GREV VE LOKAVTIN SONA ERMESİ
· İşçi veya işveren tarafının sona erdirme kararı Bir yazı ile karşı tarafa ve bölge müdürlüğüne bildirilir ve o yerde yayınlanan en az bir gazetede, gazete yoksa bilinen diğer yöntemlerle ilan edilir.
· Sendikanın hukuki varlığının son bulması veya faaliyetinin durdurulması
· İşçi sendikasının üyelerini kaybetmesi Sendikanın üyelerinin 3/4’ünün sendikadan ayrıldığının tespiti ilgililerden birinin başvurusu üzerine grev ve lokavt sona erdirilebilir. Bu durumda iş sözleşmesinin unsurlarının askıda kalma durumu ortadan kalkar ve işçi çalışmaya, işverende ücret ödemeye başlar.

Grev ve Lokavt sürerken Mülki amirin yetkileri Mahallin en büyük mülki amiri grev ya da lokavt süresi boyunca emniyet, inzibat, koruma ve sağlık tedbirlerini almaya yetkilidir. Ayrıca halkın rutin faaliyetlerini yerine getirebilmesi için gerekli tedbirleri almalıdır. Ancak bu tedbirler alınırken kanun dışı grev ve lokavtlar engellenemez.


ÜNİTE – 14
Sosyal güvenlik Sistemi: Bireylerin sosyal güvenliklerini sağlamak üzere devletçe düzenlenen kurum ya da kurumlar topluluğudur Sosyal güvenlik hukuku: Sosyal güvenlik sistemi içindeki bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır. Sosyal güvenlik sistemi Sosyal sigortalar ve Sosyal yardımlar olmak üzere ikiye ayrılır.
a-) Sosyal sigortalar zorunlu katılım ilkesine dayanır, devletçe düzenlenir, yüklü primlerle karşılanır, sosyal denge kurulmasına yardımcı olur.
b-) Sosyal yardımlar muhtaç kimselere yöneliktir. Zorunlu katılıma dayanmaz, para mal ya da hizmet şeklinde yapılabilir.
SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN TARİHÇESİ : İlk kez Almanya’dabaşlamıştır.Türkiye’de ilk uygulama 1945 yılında iş kazası, meslek hastalığı ve analık risklerini güvence altına almak için kurulmuştur. 1950’deemekli sandığı kurulmuştur.
Sosyal Güvenlik Reformu Üç Temel Kanunla Ortaya Konmaktadır ;
1-) Sosyal güvenlik kurumu kanunu
2-) Sosyal sigortalar ve Genel sağlık sigortası kanunu
3-) Sosyal yardımlar ve primsiz ödemeler kanunu
SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNUN ORGANLARI
1-) GENEL KURUL : Çeşitli kamu kuruluşlarından temsilciler, üniversite öğretim üyeleri, işçiler, işverenler, kamu görevlilerinden oluşur.Genel kurul 3 yılda bir toplanır.

Görevleri : Sosyal güvenlik politikaları hakkında görüş ve öneride bulunmak, kurumun bütçe ve bilançolarını görüşmek, performans programlarını, gelir-gider dengesini görüşmek, Yönetim Kurulu üyelerini seçmek

2-) YÖNETIM KURULU : Kurumun en yüksek karar yetki ve sorumluluğunu taşır.Başkan, başkan yardımcısı, çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı, maliye bakanlığı, ve hazine müsteşarlığı temsilcileri, işçi, işveren ve bazı kamu görevlilerinden oluşur.Kurulda 10 üye bulunur. En az haftada bir defa ve 6 üye ile toplanılır.

Görevleri : Bütçeyi, bilançoyu karara bağlamak. Kurumun finansman dengesini üçer aylık periyotlarla incelemek, kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikleri karara bağlamak, her türlü kiralama sözleşmeleri hakkında karar vermek. Kurum personeline ödenecek ek ödeme, ikramiye ve fazla mesai ücretlerine ilişkin esasları belirlemek. Kurumun taraf olduğu uyuşmazlıkların uzlaşma veya tahkim yoluyla çözümlenmesine, sulhe kabule, feragate karar vermek.

3-) BAŞKANLIK VE GÖREVLERİ : Merkez ve taşra teşkilatından meydana gelir.Yönetim kuruluna karşı sorumludur ve başkanın 3 başkan yardımcısı vardır.Bünyesinde şu birimler bulunur
1-) Ana hizmet birimleri 2-) Danışma Birimleri 3-) Yardımcı hizmet birimleri

Görevleri : Bütçeyi hazırlamak, kurumu anayasa ve kanunlara uygun olarak yönetmek, yıllık amaç ve hedefler oluşturmak, yönetim sistemlerini gözden geçirmek, kurumu temsil etmek.

4-) SOSYAL GÜVENLİK YÜKSEK DANIŞMA KURULU : (Strateji Geliştirme Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ) Sosyal güvenlik politikaları ve uygulamaları konusunda görüş bildirir.Kurul yılda bir kez en geç Mart ayı sonuna kadar toplanır.

SİGORTALI SAYILANLAR
> SSGSSK’nın 4. maddesi sonraki maddeler bakımından referans niteliği taşır.
1-) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştıranlar sigortalı sayılırlar.
2-) Askerlik eğitiminde veya polislik eğitiminde bulunanlar, Cumhurbaşkanı, Başbakan, TBMM üyeleri.
3-) Hizmet akdine bağlı olmadan kendi adına çalışanlardan ticari kazanç ve serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar.

KISMEN SİGORTALI SAYILANLAR
1-) Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinin tesis, atölyeye vb. ünitelerinde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında iş kazası, meslek hastalıgı ve analık sigortası uygulanır.
2-) Mesleki eğitimdeki aday ve çıraklara iş kazası, meslek hastalıgı ve hastalık sigortası, meslek liselerinde zorunlu stajda olanlara ise iş kazası ve meslek hastalıgı uygulanır.
3-) Sosyal güvenlik destek primi ödeyenler sadece iş kazası ve meslek hastalıgı sigortasından yararlanılır.
4-) İşkur’da çalışanlar iş kazası ve meslek hastalıgı sigortası hükümleri uygulanır.

*** İşsizlik ödeneği alanlar ödeneği aldıkları süre boyunca uzun vadeli sigorta uygulanırlar


SİGORTALI SAYILMAYANLAR (TAM İSTİSNALAR)
1-) İşverenin yanında ücretsiz çalışan eşi
2-) Yaşadıkları konut içinde yapı işlerde çalışanlar
3-) Ev hizmetlerinde süreksiz çalışanlar
4-) Askerlik hizmetini yapmakta olanlar (askeriyede okuyanların sigortası ödenir)
5-) Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyenler
6-) Resmi meslek ve sanat okullarında tatbiki mahiyetindeki yapım ve üretimi işlerinde çalışan işçiler
7-) 18 yaşını doldurmamış olanlar
8-) Rehabilite edilenler
9-) Kamu idareleri hariç olmak üzere tarım işlerinde süreksiz çalışanların yıllık karının aylık ortalaması kazanç alt sınırının otuz katı altında olanlar
10-) Yevmiyeciler Kendi adına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katı altında olanlar
11-) Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede ikamet eden Türk uyruklu sözleşmeli personel

SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI VE BİLDİRİMİ : Fiili olarak çalışıyor olmak sigortalılık için yeterlidir.Sigortalılar 1 ay içinde sigortalı olduklarını kuruma bildirirler fakat bildirmezlerse aleyhlerine bir durum oluşmaz.
B bendi kapsamındaki tescil yapılan kurum 15 gün içinde sigorta belgesini kuruma vermekle yükümlüdür. Kurum 1 ay içinde sonuca varır. C bendi kapsamındaki işverenlerde sigortalılarını 15 gün içinde kuruma bildirmekle yükümlüdür. Sigortalı olduğu halde bildirimde bulunmayanların masrafları (iş kazası, meslek hastalığı) kurumca ödenmez.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK : Asıl sistemin açıklarını kapatmak üzere isteğe bağlı sigortalılık uygulaması getirilmiştir. İsteğe bağlı sigorta kişilerin kendi primlerini ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan sigortadır. İsteğe bağlı sigorta primi, prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen prime esas aylık kazancın %32’sidir. Bunun %20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, %12’si genel sağlık sigortası primidir.
İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için
a-) Zorunlu sigortalı olacak kadar çalışmamak b-) Ay içinde 30 günden az çalışmak
c-) Yıl içinde 360 günden az çalışmak d-) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak
e-) 18 yaşını doldurmak f-) Kuruma başvurmuş olmak gerekir.

NOT : Müracaatın kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar.

SİGORTALILIĞIN SONA ERMESİ
· A bendinde olanlar için hizmet akitlerinin sona erdiği tarihte
· B bendinde olanlar için kurumun (gelir vergisi mükellefi, esnaf sanatkar, şirket ve donatma iştiraki..vs) kapanması ya da ilişkilerinin durması ile sona erer.
· C bendinde olanlar için ölüm halinde veya görevden ayrıldıkları tarihten itibaren biter.
· Kısmen sigortalı olanların sigortalı sayılmalarını gerektiren halin sona erdiği tarihten itibaren sona erer.
· İsteğe bağlı sigortalılık hallerinde ise ölenin ölüm tarihinden itibaren, aylık talepte bulunanların talepte bulunduğu tarihten itibaren biter.
Hastalık ve analık hükümlerinin uygulanmasında ücretsiz izinli olması grevde ya da lokavt mağduru olması
durumunda 10. günden başlanarak yitirilmiş sayılır.

İşveren : Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişilerle tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar.

İşveren vekili : İşveren adına ve hesabına işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse

Alt işveren : Bir işin bölüm ve eklentilerinde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçileri sigortalı çalıştıran üçüncü kişidir. Asıl iş veren alt işverenle birlikte sorumludur.
Primler sigortalı, işveren ve devletçe ödenir.
Prime esas kazancın hesabında: hak edilen ücretlerle prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınır.
Aylık prim ve hizmet belgesi takip eden ayın 25. günününsonuna kadar verilir.
Sigortalı çalıştırmadığı taktirde bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren 15 gün içinde kuruma bildirmelidir.
A bendindekilerin primleri 1 ay içinde en geç ertesi ayın sonuna kadar ödenir.
Genel sağlık sigortalı sayılanlar için her ay 30 tam gün genel sağlık sigortası primi ödenmesi zorunludur.
B bendindekiler 30 tam gün ödemektedirler ve bir sonraki ayın sonuna kadar ödemeliler.
C bendindekiler 15 gün içinde kuruma öderler.
Primler ödenmezse ödenmeyen kısımlar için gecikme cezası uygulanır.