ÜNİTE-12

etik, her şeyden önce istenebilecek bir yaşamın araştırılması ve anlaşılmasıdır.
Etik doğru ve yanlış davranışın teorisidir; ahlak ise onun pratiğidir.

İŞ ETİĞİ KAVRAMI
İş etiği, iş dünyasındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensipler ve standartların toplamıdır.
İş dünyası ile ilgili olarak genel de şu görüşleri öne sürmektedirler:
- gemisini kurtaran kaptan
- yakalanmadığın sürece ne yaparsan yap
- dürüstlük şimdiye kadar kimi zengin etmiş
- herkes yapıyor ben niye yapmayayım
- iş hayatında kazık atmayan var mı
- ne varsa hırsta var
iş etiği dürüstlük, sözünde durmak, doğaya saygılı olmak, hakça davranış, yapılan haksızlıklara karşı çıkmak gibi değerlerle ilgilenmektedir.

BİREYSEL ETİK DAVRANIŞLAR
Örgütteki aşırı merkeziyetçilik, görev ve sorumlulukların belirlenmemiş olması görev tanımlarının yapılmamış olması örgütün aşırı büyüyerek hantallaşması saydamlığın olmaması gizliliğin öne çıkartılması gibi örgütsel özellikler bireylerin etik davranışlarına olumsuz etki yapar.

ÇALIŞANLARIN DAVRANIŞLARI
a- Çıkarcı: davranış kalıbı içinde değerlendirilecek özellikler gösteren çalışanlar, yönetsel etiğin oluşumuna olumsuz etki yapacaklardır. Çünkü kendi menfaatlerini içeren davranışlar sergileyecektir. Örneğin: ihaleleri lehine çevirmek, kişisel kazanç elde etmek gibi…
b- Görevci: davranış kalıbı içinde değerlendirilecek bir çalışanın ise iş etiğinin oluşumuna etkisi hem olumlu hem olumsuz olacaktır. Örneğin: yasa dışı ve haksız eylemde bulunmaması etik oluşumuna olumlu etki yapacaktır. Öte yandan üstünün emirlerine emir yerinde olmasa bile, karşı çıkmaması etik oluşumuna etki yapacaktır.
c- Ahlakçı: davranış kalıbı içinde yer alan çalışan ise etik oluşumuna olumlu katkı sağlayacaktır. Ahlakçı çalışanın temel davranışları:
- ahlak ve yasa dışı işler yapmaz, yapılmasına karşı çıkar, yapanları affetmez.
- İşini en iyi biçimde yapar. Yapanları destekler.
- Çıkarcıların fak edilmesi için çalışmayı ödüllendirir.
- Dürüstlüğü savunur, bürokratik oyunları önlemeye çalışır.
- Açık ve dürüst iletişim kurar.
- Üstlerin verdiği yasa ve ahlak dışı emirlere direnir.
- Kamu yönetiminin halka hizmet için var olduğu bilinciyle hareket eder.
- İmkanlarını, toplum yararı ve birey özgürlüğünü dikkate alarak kurum amaçları doğrultusunda kullanır.
Bireylerin etik değerlere uygun olarak davranmamalarının nedenleri 3 ana başlık altında toplanır. Bunlar: farkında olmamak, bencillik ve eksik değerlendirmedir.
FARKINDA OLMAMAK VE HASSASİYETSİZLİK
Özenle hazırlanmış, içsel etkileyici özürler ve mantıklı kılmalar kendi bilincimizi kandırmada kullanabilir. Bunların çoğunlukta olduğu durumlar:
-herkes yapıyor
-uyuyorsa, sende yap
-anlamıyorlar
-eğer işimi kaybedersem kimseye faydam dokunmaz
-ahlaki sorgulamalar için vaktim yok
-ahlak şu anda benim için fazla lüks
-benim işim merak etmek, sorun çözmek değil
Örneğin: çoğu politikacılar bilgi sızdırma, seçim dönmelerinde kampanya ücretleri değişik yollarla sağlama gibi davranışları doğru olarak kabul ederler.
BENCİLLİK
a- kendine düşkünlük
b- kendini korumak
c- kendini haklı görmek

EKSİK DEĞERLENDİRME
Kişiler bazen gerçek incelemeler yapmadıklarında ya da etkilenen bazı davranışlar nedeniyle etik-dışı davranışlara yönelebilirler. Birinci ortak yanlış değerlendirme, etik davranışın maliyetinin yüksek olduğu ve doğrudan kaçınmanın maliyetinin düşük olduğu yönündeki düşüncedir.

NORMLAR, DEĞERLER VE BİREYSEL ETİK DAVRANIŞLAR

Ahlak, kişinin bireysel yaşamı hakkında kullanıldığında kişisel ahlak, profesyonel ve mesleki anlamda kullandığında sorumluluk ahlakı kavramlarıyla görülmektedir.
Manevi ahlak, karakter ve davranışta neyin iyi ve doğru olduğudur. (erdemlilik)
Ahlaki değer, asıl olarak netin iyi veya kötü olduğu ve nasıl davranılması gerektiğiyle ilgili olan inançlardır. Örneğin, doğruluk ve dürüstlük
Temel ahlaki değerler:
-dürüstlük
-doğruluk
-söz tutan
-sadakat
-adalet
-başkalarına yardım etmek
-başkalarına saygı göstermek
-vatandaşlık sorumluluğuna sahip olmak
-mükemmeliyeti aramak
-sorumluluk

ÖRGÜTLERDE ETİK DAVRANIŞ MODELİ
En alt aşama yasal olmayan davranışların sadece örgüt içindeki ilişkiler ile ilgili olduğu aşamadır.
İkinci aşama  etik kurallar vardır.
Üçüncü aşama etik karar alma süreci ile kurumun karar alma sürecinin birleştiği aşamadır

Örgütlerdeki etik davranış modeli


kültürel etkiler
aile
eğitim
din
medya/eğlence


örgütsel etkiler
etik kodlar
örgüt kültürü
rol modelleri
sonuçlara ulaşılacak algılanan baskı
ödüllendirme ve cezalandırma

politik-yasal
ekonomik etkiler

ÖRGÜTLERDE ETİK DAVRANIŞLARIN KONTROLÜ

Kontrol, personelin etik davranışlarını düzenleme için örgütler tarafından kullanılan teknikleri ifade etmektedir. Kontrol; örgütsel standartlar ve etik kodlar, performans ölçümü, düzeltici faaliyetler olmak üzere üç aşamada gerçekleşmektedir. Bunlar:
a) Örgütsel Standartlar ve Etik Kodlar (kurallar)
etik davranışı kontrol, örgütsel standartların oluşturulması ile teşvik edilebilir. Etik bir koda sahip olmanın sağlayacağı yararlar bir çalışmada şöyle sıralanmıştır:
- tüm yönetici ve iş görenlere doğru davranışın ne olduğunu gösteren, beklenen davranış standartlarını açıklayan, onların ahlaklı davranışlarını teşvik eden düzenleme ve kalıcı rehbere sahip olmak
- yöneticilerin çalışma hayatında karşılaştıkları etik sorunları ikilemleri çözümleyerek doğru ve iyi kararlar vermelerine yardımcı olmak
- toplumun güven ve saygınlığını kazanmak, iyi bir imaj ve üne kavuşmak
b) Performans Ölçümü
kontrolün diğer bir görevi de çalışanların performanslarını örgütün etik standartlarına göre kıyaslama yapmasıdır. Etkisel performans çalışanların gözlemlenmesi ve anket tekniğinin kullanımı ile ölçülür.
c) Düzeltici (iyileştirici) Faaliyetler
düzeltici faaliyetler, örgüt ilke ve standartlarına uyan çalışanların ödüllendirilmesi ve uymayanların cezalandırılmasını içerir.

ETİK DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİNDE KÜLTÜRÜN ÖNEMİ
Etik davranışların yönetimi 3 adımla gerçekleşir. 1. yöneticilerin örgütlerindeki mevcut etik kültürü anlamalıdır. 2. etik kültürü geliştirici faaliyetlerde bulunmaları. 3. etik davranışların desteklenmesidir.
a) Var olan etik kültürün anlaşılması
Bütün örgütler, kültüre sahiptirler. Örgütlerin mevcut etik kültürlerini anlama, etik davranışların yönetiminde önemli bir ilk adımdır.
b) etik kültürün gelişimi
örgütler ve yöneticiler, etik kültürler gerçekleştirebilmek amacıyla uygun birçok metod kullanmaktadırlar. Bu metodlar etik kodlar geliştirmek, rehberlik edecek politikalar ve karar prosedürleri oluşturmak, yani örgütsel planlar hazırlamak ve etik performans standartlarını geliştirmek, etik eğitimi sağlamaktır.
Etik kodlar, inanılan etik dışı davranışlar nedeniyle, örgüt tarafından istenilmeyen davranışları tanımlamada kullanılan yazılı ifadelerdir. Daha çok rüşvet, yasal olmayan politik ödemeler, uygun olmayan hediyeler ve çatışmalar gibi davranışlar etik kodlarla engellenebilir.
c) Etik Davranışların Desteklenmesi
Etik davranışların geliştirilmesi ve desteklenmesi konusunda çalışan yöneticiler 3 alanda önemle durulması konusunda birleşmişlerdir.
- örgüt kültürün etik değerlerini yeni çalışanlara öğretmek
- etik yönlendirmelerde davranışları etkileyen çeşitli yolları kullanmak
- örgüt kültüründeki etik davranışları kurumsallaştırmak.

ÜNİTE-13

Güç, başkasını kontrol potensiyelini ifade eder ya da bir başkasının tutum ve davranışlarını istenilen biçimde etkileme kapasitesidir.
Gücün çeşitli karakteristleri:
a- güç sosyal bir terimdir.
b- Kesin ve değişilemez değildir.
c- Güç ve otorite aynı şey değildir.
d- Otorite gücün yasal halidir.
Güç = bir kimsenin başkalarını kendi istediği yönde davranışa yönlendirebilme yeteneğidir. İlişkisel bir kavramdır.
Otorite: bireyin örgütte işgal ettiği pozisyon nedeniyle sahip olduğu formal güçtür. Gücü meşrulaştırır. Bir güç kaynağıdır. Bir güç kullanım şeklidir.
Otoritenin bazı karakteristlikleri:
a- otorite bireyin herhangi bir bireysel özelliğinden değil, örgüt içinde işgal ettiği pozisyondan kaynaklanır.
b- Otorite astlar tarafından kabul edilir. Yasal otoriteye sahip birey diğer kişilerin ona itaat etmelerini sağlar. Çünkü yasal hakka sahiptir.
c- Otorite örgütte dikey olarak kullanılır. En üstten en alta doğru hiyararşik bir yapı izler.
Kuvvet = gücün uygulanış şeklidir. Bireyler uygulanan kuvvet karşısında bu kuvvete uymak zorunda kalmaktadır.
Etkileme: bir kişinin davranışları ile bir başka kişinin davranışlarını değiştirdiği süreçtir.
GÜCÜN TEMELLERİ
1) Ödüllendirici güç: değerli örgütsel ödül ve kaynakları kontrol etme yeteneği üzerinde kurulmuştur. Övgüler,terfiler…
2) Zorlayıcı güç: talep edilen kaynakların kontrolü yanında yöneticiler cezalandırma kontrolüne de sahiptir. Maaş kesintisi, ihtar alma, işten çıkarılma tehdidi…
3) Yasal güç: yöneticilerin pozisyonları nedeniyle astların davranışlarını etkileme gücüdür. Genellikle bireyin formal pozisyonundan ya da derecesinden kaynaklanır.
4) Uzmanlık gücü: özel beceri veya bilgi üzerine kuruludur. İnsanları etkileme de en yararlı yoldur. Diş hekimi…
5) Özdeşlik gücü: bir bireyde diğer bir kişinin beğendiği çekici bulduğu özellikler varsa ve bundan dolayı bir kişi ona bağlanmışsa veya ona benzemeye çalışıp o kişiyle bütünleşiyorsa söz konusu bireyin taşıdığı güç özdeşlik gücüdür.
GÜCÜN KAYNAKLARI
1) Yasallık
2) Kaynaklar üzerinde kontrol
3) Uzmanlık
4) Sosyal ilişkiler
5) Kişisel karaktaristlikler: eğer bireyin etkili konuşması varsa dediğini yaptırıyorsa ya da karizmatikse bu bireyin gücü var demektir. Kişisel özellikleri kendilik kontrolü otoriter kişilik makyavellenizm kendine güven olarak sıralanabilir.
GÜÇLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR
a- güç ve kaynak bağımlılığı yaklaşımı: en önemli kaynakları ellerinde bulunduranlar en güçlüdür.
b- Güç ve durumsallık yaklaşımı: bir kişi bazı durumlarda insanları etkileyebiliyor fakat diğer durumlarda etkileyemiyorsa bu demektir ki güç ortama ve kişilere bağlıdır.
Örgüt İçinde Güç İlişkilerini Etkileyen Durumsal Faktörler
1) ihtisaslaşma ve görevin önemi
2) güç algıları
3) diğerine bağımlı olmak
4) belirsiz roller
5) örgütsel belirsizlik
6) örgüt kültürü
7) kaynak kıtlığı
GÜÇ YÖNETİMİ İLKELERİ
a- Her örgütte faklı çıkarların olabileceğini bilmek gerekir
b- Birey ve alt birimlerin farklı görüşleri öğrenilmelidir
c- İşleri yapabilmeniz için güç ihtiyacınız olduğunu anlamanız
d- Güç geliştiren ve örgütlerde kullanılan strateji ve taktikleri anlamak
KELMAN’A GÖRE KİŞİLER ARASI GÜÇ TEPKİLERİ
1) Uyma Davranışı
2) Özdeşleşme
3) Benimseme
Güç: diğerlerini başarılı şekilde etkileme potansiyelidir.
Örgüt içi politika: bir örgüt içinde çalışan çeşitli açılardan farklı fakat başarısı açısından birbirine bağlı kişi ve grupların amaçların yol ve yöntemlerin ve süreçlerin belirlenmesinde kullanılan örgütsel karar mekanizmasına kendi güçlerini hakim kılabilmek için sahip oldukları gücü kullanarak birbirini etkileme sürecidir.
Politik davranış: bireyin örgüt içerisindeki formal rolünün gerektirmediği ama örgütle ilgili avantaj ve dezavantajların dağılımını etkileyen ve etkilemeye çalışan faaliyetelerdir. Bu tanım kilit öğeleri içermektedir. Bu öğeler:
a- politik davranış, bireyin iş gereklerinin dışındadır. Kişinin güç temellerini kullanması için çaba sarf etmesi gerektirir.
b- “ örgütle ilgili avantaj ve dezavantajların dağılımı” ile ilgili politikanın karar almada kullanılan amaçları süreçleri ve kriterleri etkileme çabasını içerir.
c- Kilit bilgileri karar alıcılardan saklamak örgütsel faaliyetler konusunda medyaya sızdırmak karşılıklı çıkar elde etmek için örgütteki diğer kişilerle çıkar alış verişinde bulunmak gibi çok çeşitli politik davranışları kapsamaktadır.
Normal günlük politikalar amirini şikayet etmek emir komuta zincirine atlamak grup kurmak kurallara aşırı bağlı kalarak örgütsel politika veya kararları engellemek ve bir bireyin profesyonel aktiviteleri aracılığı ile örgüt dışı faaliyetler kurmak karşımıza meşru politik davranışlar ortaya çıkar.
Politik faaliyetlerinde meydana gelme olasılığını etkileyen faktörler:
1) örgütsel büyüklük
2) hiyerarşi düzey
3) üyelerin heterojenliği
4) belirsizlik
5) kararların önem derecesi

POLİTİK TAKTİKLER
1) diğerlerini suçlamak ve saldırmak
2) bilgi ulaşımını kontrol etmek
örgütsel pozisyonu yukarı çekmek için bilgiyi kontrol etme de farklı yollar:
a- sizin için kötü izlenim yaratacak bilgileri saklamak
b- bilinmesini istemediğiniz olayları gizlemek için bilgi talep eden kişilerle ilişki kurmamak
c- açığa çıkarmak istediğiniz olaylarda çok seçici olmak
d- konuyla ilgisi olmayabilen bilgilerle diğerlerini yenmek
3) olumlu izlenim yaratmak: çabalar.
a- başarı için çabalamak
b- başkalarının başarı ile tamamladıkları işlerden onur duymak
c- bireyin kendi öz başarısına ve pozitif özelliklerine ilgi duymak
4) destek temeli geliştirmek
5) güçlü kimselerle birlikte olmak

POLİTİKALARDA MÜCADELE TEKNİKLERİ
a) iş gereklerini açıklamak
b) iletişim sürecini başlatmak
c) iyi bir rol modeli olmak
d) politik faaliyette bulunanlara göz yummamak