HIÇKIRIK

Göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran diyafram adlı kasın, birden istek dışı olarak kasılması sonucunda ani bir soluk alışına sebep olmasına hıçkırık denmektedir. Frenik sinirin uyarılması ile geliştiği bilinmektedir. Dakikada birkaç kere tekrarlayabilir. Bu arada ses tellerinin bulunduğu kısım kapanır ve buradan geçen hava ani olarak kesilir. Bu durum hıçkırığın çıkardığı sesin nedenidir. Arada sırada görülen bu refleks pek önemli olmamakla birlikte bazen nöbet şeklinde uzun sürebilir.

Kısa süreli hıçkırıklar sorun yaratmazken uzun süren hıçkırıklar kişide yorgunluk bitkinlik yemek yeme, su içme sorunları oluşturabilir.

Fazla yemek yeme, hazımsızlık, acı, baharatlı ve sıcak yemekler, çok soğuk ve çok sıcak su içmek, alkollü ve asitli içecekler, hava yutmak, katılırcasına gülmek, mide genişlemesi, mide gazı ve sinir rahatsızlıları en sık rastlanılan nedenlerdir. Ayrıca, bazı beyin, kalp, karaciğer, bağırsak hastalıkları, pnömoni, akut pankreatit, yemek borusu tümörleri, akciğer tümörleri, kulak zari irritasyonu, merkezi ve periferal sinir sistemi bozuklukları, genel anestezi, bazı ilaçlar ve stres, heyecan, aşırı üzüntü gibi psikolojik faktörler de hıçkırığa neden olabilir.

Hıçkırığı önlemek için öncelikle yavaş yemek, acı ve baharatlı yiyeceklerden, alkollü ve gazlı içeceklerden uzak durmak gerekir. Bu önlemlere rağmen oluşan hıçkırığı kesmek için pek çok yöntem uygulanmaktadır. Kese kâğıdına solumak, nefesi tutmak, nefesi tutup su içmek gibi yöntemler uygulanabilir. Soluk borusu kapalı iken zorlu bir soluk verme şeklinde yapılan Valsalva manevrası ile hıçkırık geçiştirilebilir. Hıçkırığı kesmek için uygulanan yöntemler çoğunlukla nefes alımını kontrol etmekle ve sinirlerle ilgilidir. Çok fazla ve inatçı bir hıçkırığa yakalanılması durumundaysa hekime başvurulmalıdır. Hıçkırık tutması, başka bir hastalıktan kaynaklanıyorsa ya da kişiyi ciddi şekilde rahatsız edecek kadar oluyorsa tıbbi tedavi gerekir. Uzun süreli hıçkırık nöbetlerinde bu duruma yol açan etkeni belirleyip bir tedavi biçimi saptanmalıdır. Hıçkırığı geçirmek için kullanılan birçok ilaç mevcuttur fakat dozların toksik düzeylerde verilmesi gerekebilir. İlaç tedavisi ile de geçmeyen hıçkırıkta, cerrahi tedavi ile frenik sinirin blokajı denenebilir. Fakat bu tedavide de solunumun bozulması riski vardır.

HAPŞIRMA

Yabancı maddelerin burun mukozasını tahriş etmesi sonucu oluşur. Hapşırma ani parlak ışığa maruz kalma, dolu bir mide veya viral enfeksiyonlar ile başlayabilir. Hapşırmanın amacı, yabancı maddeleri veya irritanları içeren mukusu dışarı atmak ve burun boşluğunu temizlemektir. Hapşırmadan önce, sinir uçlarının ikaz göndermesi sonucu, burnumuzdan önce bir salgı gelir. Bu salgının ardından beyine giden ikaz neticesinde baş ve boynumuzdaki kaslar uyarılarak ani nefes boşanması olayı yaşanır. Ses tellerinin olduğu bölüm önce kapanır ve buradaki havanın basıncı iyice yükselir. Sonra aniden açılarak hava yüksek bir sesle dışarı verilir. Beraberinde burnumuzdaki toz gibi yabancı maddeler ve soğuk algınlığı yaratan mikroplar da dışarı atılır. Hapşırmanın en sık görüldüğü durum nezledir. Başlayacak bir gribin habercisi olabilir. Burun alerjisi olan şahıslarda, ortaya çıkan saman nezlesi durumunda, sulu burun akıntısı, gözlerde sulanma-kızarıklık ve peş peşe hapşırmalar vardır. Burunda yaprak tozları, talaş gibi yabancı cisimlerin bulunması da hapşırmalara sebep olur.

Özellikle REM uykusunda, sinir sisteminin bazı elemanları kapalı olduğundan uyku sırasında hapşırma gelişmez. Çok fazla dış uyaran varsa, kişi uykudan kısmen uyanır ve hapşırır.

Hapşırmanın tutulmaya veya baskılanmaya çalışılması, meydana gelen basınç nedeniyle kılcal damarlarda zedelenmeye de yol açabileceği için önerilmez.

Alerjik nedenlerle ortaya çıkan hapşırıktan veya saman nezlesinden korunmak için bazı tedbirler öneriliyor;

Polenlerin yoğun olduğu saatlerde dışarı çıkılmaması,
Dışarıdan eve gelince burun ve gözlerin su ile yıkanması,
Evin öğleden sonra havalandırılması, sabah saatlerinde pencere açılmaması,
Ev içi havanın hepa filtreli hava temizleyici ile temizlenmesi,
Polen mevsiminde çamaşırların ev içinde kurutulması,
Araba ile seyahat ederken camların kapalı tutulması.