Hangi Romancılar Aydın Sayılıyor?

Romancılar Konuşuyor adlı röportajları ikinci baskını yapan edebiyatçı Mehmet Nuri Yardım, romancıları aydın olanlar ve olmayanlar diyerek ikiye ayırdı ve bunu yaparken ölçütünü açıkladı:

Serap Öztuncer'in röportajı:
Edebiyatçı yazar Mehmet Nuri Yardım’ın Romancılar Konuşuyor isimli kitabının genişletilmiş yeni baskısı Nesil Yayınları arasında yapıldı. 50 romancının ve roman üzerine uzmanlaşan bir akademisyenin yer aldığı kitapta, yaşayan romancılarla yapılan konuşmalar ile Türk edebiyatında tanınmış bazı romancılar hakkında uzmanları veya yakınları ile gerçekleştirilen röportajlar bulunuyor. Yardım ile kitap çerçevesinde ve romancıların dünyası üzerine kısa bir yolculuk yaptık.
* Romancılar Konuşuyor, sizin 28 yıllık çalışmanızın eseri. Bu kitabın özelliklerinden kısaca bahseder misiniz?
Biliyorsunuz bu kitabın ilk baskısı 2000 yılında Kaknüs Yayınları tarafından yapılmıştı. O zamandan bugüne başka romancılarla da konuştum. Yeni baskısı yapılırken onları da eklemek istedim. Kitapta romancıların fotoğrafları ve biyografilerinin yanı sıra roman ve sanat anlayışlarına dair görüşleri ile etkisinde kaldıkları edebiyatçılar anlatılıyor.
* Kitapta kaç romancıyla yapılmış görüşme yer alıyor?
Toplam 50 romancı yer alıyor. Kitapta Ahmet Midhat Efendi, Mehmet Rauf, Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Safiye Erol, Kemal Tahir, Cengiz Dağcı, Abbas Sayar ve Yılmaz Boyunağa hakkında uzmanları, dostları ve yakınları ile yaptığım görüşmeler var. Ayrıca benim bizzat Sâmiha Ayverdi, Münevver Ayaşlı, Tarık Buğra, Cengiz Aytmatov, Faik Baysal, Necati Cumalı, Muzaffer Buyrukçu, Hekimoğlu İsmail, Tahir Kutsi Makal, Afet Ilgaz, Emine Işınsu, Mehmed Niyazi, Sevinç Çokum, Sabahat Emir, Yavuz Bahadıroğlu, Mustafa Miyasoğlu, Selim İleri, Durali Yılmaz, Hasan Kayıhan ve Muhterem Yüceyılmaz ile gerçekleştirdiğim konuşmalar da bulunuyor. 432 sayfalık kitabın sonuna “Roman Üzerine Kaynakça” ile kitabın ilk baskısı hakkında yazılanlardan bir seçme ilâve etmeyi uygun buldum.
* Bu kitabın kaynak olma özelliği çok. Sanırım Türk romanı hakkında araştırma yapacakların ilk elde edinmeleri ve okumaları gereken bir kitap Romancılar Konuşuyor, ne dersiniz?
Elbette ben bu konuşmaları yaparken böyle bir hedefi gütmemiştim. Yani ileride bu konuşmalar kitaplaşsın, kaynak olsun diye düşünmemiştim. Ama zaman içerisinde böyle bir düşünce doğdu. Romancılar Konuşuyor’un yanı sıra Türk Şiirinden Portreler ve Dersimiz Edebiyat isimli kitaplarım da var biliyorsunuz. Her üçü de edebiyatçılarla gerçekleştirilmiş röportajlardan oluşuyor. Türk şiiri, romanı ve diğer türleri hakkında meraklı olanlar ile bu konuda uzman olarak araştırma yapacakların göz atmalarında fayda mülahaza edecekleri kaynak kitaplar oldu. Bu hususta haklısınız. Ama bu kendiliğinden olan bir şey. Bir bakıma Türkoloji öğrencileri ile edebiyat meraklıları ve araştırıcılarının kütüphanelerinde bulunmasında fayda görülen üç kitap ortaya çıktı. Tabii Romancılar Konuşuyor’un, uzun bir aradan sonra ikinci baskısı gerçekleşti. Dolayısıyla bir çok yeniliği de beraberinde getirdi. Kapak çalışmasından, mizanpaja, fotoğraflardan muhtevaya kadar gerekli bir titizlik gösterildi. Sanıyorum, okuyucunun da hoşuna gidecek bir kitap ortaya çıktı. İnşallah edebiyatımıza bir katkı olarak yerini bulur. Bu çalışmada Nesil Yayınları’nın değerli editörlerine teşekkür borçluyum.
* Romancıları çok önemsiyorsunuz. Onlarla sık sık görüşüyor, fikirlerini alıyorsunuz, niçin?
Çünkü romancılar bana göre sadece birer sanatçı değil, aynı zamanda önemli aydınlardır. His ve düşünce adamlarıdır. Toplumun nabzını tutan, cemiyet meselelerinde hastalıkları tespit edip sonra bunlara çâreler üreten, çözümler gösteren öncülerdir, kılavuzlardır. Dolayısıyla çağının tanıklarıdır romancılar. Önemsenmez mi? Her insan ayrı bir değerdir muhakkak. Ama romancılar insanları için kafa patlatan münevverlerdir. Dolayısıyla onların hassasiyetleri, fikirleri, hayalleri, idealleri çok mühim. Şöyle bir geçmişe dönüp baktığınızda bu sözüme hak verirsiniz. Hatırlayalım: Ahmet Midhat Efendi, Halit Ziya Uşaklıgil, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Kemal Tahir, Tarık Buğra, Oğuz Atay… Her biri büyük sanatkâr ama aynı zamanda mütefekkir… Düşünen, soran, sorgulayan aydınlar. Problemleri tespit eden, tahlil eden, teşhis eden ve tedavi etmeye çalışan münevverler… Doğru veya yanlış, katılalım veya katılmayalım ama her romancının içi toplumun meseleleri karşısında yüreği sızlamalı, kafası zonklamalı, içi yanmalı, gönlü arınmalı, hem kendi insanının hem de yeryüzündeki bütün insanlarının acısına merhem, derdine devâ olmalı. Zaten iyi romancılar da böyledir. Yakınlarda kaybettiğimiz Cengiz Aytmatov’u düşünelim. Stalin zulmünü anlattı romanlarında. İnsanlarının çektiği acıları tasvir etti. Yaşayan bir başka büyük romancımız Cengiz Dağcı, Kırım Türklerine uygulanan işkenceleri dile getirdi.
Asosyal romancı olmaz
* Yani romancı sosyal olayları görmezden gelemez diyorsunuz?
Elbette. Sosyal hadiselere lâkayt kalan romancı belki sanatçıdır, ama aydın değildir. Aydın, karanlıkların üzerine giden ve çözüm üreten kişidir. Tartışan, sorgulayan, arayan, bulup ortaya çıkaran ve insanlara yol gösteren ışık adamdır. Kırım’daki, Bosna’daki, Filistin’deki, Irak’taki, Çeçenistan’daki, Karabağ’daki, Doğu Türkistan’daki, Afganistan’daki zulümlere gözlerini kapatan romancı ne derece muteber olur? En sıcak gelişme olarak söyleyeyim Gürcistan’daki Rus istilâsına bir sanatçı ilgisiz kalabilir mi? Orada dökülen kan masum kanıdır.
* Yani romancı zalimin karşısında mazlumun yanında olmalıdır diyorsunuz?
Tabii ki. Romancı öncelikle insan olmalıdır. İnsanî erdemleri benimsememiş, iyilik, doğruluk özelliklerine sahip bulunmamış romancılar bana hep vitrinlerdeki cansız mankenler gibi görünmüştür. Dışı süslü, ama içi boş. Mânâsız bir eşya. Elbette romancılar sadece acıları, kederleri, hüzünleri yazmazlar. Büyük sevinçleri de, şölenleri de kaleme alırlar. Benim söylemek istediğim şu: Romancı toplumuna ilgisiz kalamaz. Sırça köşküne çekilip de yan gelip yatamaz. Fildişi kulede keyf çatamaz. Hatta inzivaya bile çekilemez. Toplumun arasına karışacak, yaşadığı ülkenin insanlarıyla konuşacak, dertlerini ıstıraplarını dinleyecek, onlara kulak verecek.
* Bugün romancılar bu özelliklere sahip mi?
Şiir yazan herkes “şair” sıfatına hakkıyla sahip mi acaba? Romancıları da böyle düşünebiliriz. Tabii eskiye göre çok roman yazılıyor. Bu temelde sevindiricidir. Romancılarımız çoğalıyor. Ama yazdıklarının kaçta kaçı gerçek roman? Veya iyi roman yazanların yüzde kaçı yukarıda bahsettiğim “aydın” tanımına sahip? Bunun üzerinde adamakıllı düşünmek lâzım. Evet kemiyet var, ya keyfiyet? Ben bu kemiyetin keyifiyeti de doğuracağına inanıyorum. Her şeye rağmen roman vadisinde de iyi gelişmeler gözlüyoruz. Artık bu edebiyat türünün daha çok ciddiye alınmaya başladığını görüyorum. Bu da iyi bir gelişme. İnşallah bizi dünyada hakkıyla temsil edebilecek gerçek romancılarımızın sayısı artar. Biz de onlarla iftihar ederiz. Bekleyelim, göreceğiz. Bu vesile ile vefat eden bütün romancılarımızı rahmetle anarken, yaşayanlara da saygı ve sevgilerimizi gönderelim. Yolları ve bahtları açık, ufukları geniş olsun. Talihleri yaver gitsin inşallah