Cinsiyete Bağlı Kalıtım : Y kromozomu ufak olduğundan az gen taşır. Taşıdığı genler de genellikle erkeklik karakterlerini veren genlerdir. Boy uzunluğu ile ilgili bir genin de Y kromozomu ile taşındığı düşünülür. X kromozomu büyük bir kromozomdur ve bir çok genleri taşır. Öğrendiğimiz gibi X kromozomu erkekte tektir. X kromozomu ile taşınan hastalıklara bazı örnekler verelim. Renk körlüğü X�e bağlı kalıtsal bozukluklar içinde en sık rastlanılanıdır.En sık rastlanan tipinde renk körleri, aynı ışık şiddetinde, kırmızı ve yeşil renkleri ayıramaz. Trafik ışıklarında genellikle ışık şiddetleri farklı olduğu için renk körleri trafik ışıklarını ayırabilir. Renk körü ya kırmızıya ya da yeşil duyarlı konilerden yoksundur. Normal renk görmek için gerekli gen, X kromozomunda olduğu için ve dominant olduğu için X diye gösterelim. Renk körlüğü genini de resesif olduğu için X diye göstermek gerekir. Renk körlüğü geni resesif olduğu halde, erkekte, tek bir X kromozomu olduğu için, tek bir X� nin alınması ile belirir. Oysa kadında renk körlüğünün belirlemesi için X X genotipi oluşmalıdır. Onun için kadınlar genellikle taşıyıcı olurlar ( X X). Kız çocukta renk körlüğünün ortaya çıkması için bir taşıyıcı kadın ile renk körü bir erkeğin evlenmiş olması gerekir. Bu bakımından renk körlüğü sıklığı kadınlar arasında %1�in altında iken erkelerde % 7 civarındadır. Aşırı kanama eğilimi ile seyreden hemofili de aynı renk körlüğü gibi X kromozomuna bağlı resesif bir hastalıktır. Kızlar taşıyıcı olur, hastalık genellikle erkeklerde ortaya çıkar. Renk körlüğünden çok daha seyrektir. Kalıtsal hastalıkların görülme oranı kan akrabaları arasında evlenme ile artar. Zeka Geriliğinde Kalıtım: Zeka geriliği nüfusun %1-3�ünde görülen aileler ve genel olarak toplam için büyük sorunlar yaratan bir kusurdur. Zeka geriliklerinin üçte biri ağır zeka geriliğidir. Bunlarda zeka yaşı oranı 0-50 arasındadır. Zeka gerilikleri iç salgı bezlerinin doğmalık hastalıklarına, doğum travmalarına, gebelikte geçirilen virüs hastalıklarına veya kalıtsal faktörlere bağlı olabilir. Kalıtsal faktörler oldukça önemli bir grubu teşkil ederler. Kalıtsal faktörler arasında nitelemeyeceğimiz fakat genetik bir bozukluk olan � Down� sendromu ( kromozom sayısında fazlalıkla ortaya çıkan bir kromozom bozukluğudur ama kalıtsal bir hastalık değildir) . Önemli bir nokta erken tanınan vakalarda uygun bir dietle zeka geriliğinin bir ölçüde önlenebilmesidir. Bir İstidadın Kalıtımı: Birçok hastalıklar için kalıtım modeli olarak kesin bir örnek gösteremeyiz ama bu hastalıklarda kalıtsal bir faktörün rol oynadığı şüphesizdir. Bu hastalıklar belli bir ailede yoğunlaşır. Gene bu hastalıkların görülme sıklığı akraba evlilikleri ile artar., vb. Burada hastalık belki çevresel etkenlerle oluşturulmaktadır ama o hastalığa karşı istidat kalıtsaldır. Bu hastalıklara örnek olarak : Hipertansiyon, ateroskleroz, şekerli diabet ve kanser gibi bugünkü toplumun en önemli sağlık tehditçilerini verebiliriz.
Cinsiyete Bağlı Kalıtım

1. Eşeyin Modifikasyonla Belirlenmesi

Bonellia isimli hortumlu hayvan, denizlerde yaşamakta ve döllenmiş yumurtalarını suya bırakmaktadır. Bu yumurtaların bazıları suda serbest olarak gelişirken, bazıları ana canlının hortumuna yapışarak gelişmesini tamamlar. Serbest gelişenlerin hepsi dişi, hortuma yapışarak gelişenlerin hepsi ise erkek olmaktadır. Buna göre, cinsiyeti hortumdan alınan bazı maddeler belirlemektedir.
Bir halkalı solucan türünde, bireyler genç evrede iken (vücut az segmentli olduğu için) erkek olmakta, daha ileri yaşlarda ise (15 – 20 segmente ulaşınca) dişi olarak farklılaşmaktadır. Cinsiyet vücut büyüklüğüne göre belirlenmektedir.

2. Eşeyin Kromozomlarla Belirlenmesi

Bazı kromozomlar cinsiyeti belirleyen genleri taşırlar, bunlara gonozom denir. Diğer kromozomlar ise vücut karekterlerini belirleyen genleri taşır.


B. İNSANDA EŞEYE BAĞLI KALITIM

İnsanlarda bazı karakterler sadece X kromozomu üzerinde, bazıları sadece Y kromozomu üzerinde, bazıları ise hem X hem de Y kromozomunda aktarılmaktadır.

a. Renk Körlüğü : X kromozomu üzerindeki çekinik bir genle aktarılır. r : Renk körlüğü genini, R : Normal görme genini gösterir.


X kromozomu ile aktarılan karakterlerle ilgili olarak,

Bir dişinin hasta olabilmesi için hem annesinden, hem de babasından hastalık genini alması gerekir.
Hasta dişinin babası mutlaka hastadır.
Hasta bir kadının bütün erkek çocukları mutlaka hasta olur.

b. Sadece Y ile Aktarılanlar: Y kromozomunun X ile homolog olmayan bölgesinde aktarılan; kulak kıllılığı, ayak parmaklarının yapışık olması, balık pulluluk, sakal – bıyık gibi bazı karekterlerdir.

Y kromozomu ile aktarılan karakterler;

Sadece erkeklerde görülür.
Hasta babanın sadece bütün erkek çocukları hastadır.
Genlerin baskınlığı veya çekinikliği önemli değildir. Çünkü etkilerini örtecek başka bir alel gen yoktur.

c. Hem X Hem Y ile Aktarılanlar: X ve Y kromozomunun homolog bölgesindeki genlerle aktarılırlar. Otozomlardaki normal karakterler gibi kalıtılırlar. Yani hem erkek hem dişilerde, aynı oranlarda görülebilirler. İnsandaki tam renk körlüğü ve diğer bazı göz rahatsızlıkları böyle aktarılır.

Paylaşım İçin Teşekkürler

Bilgi için teşekkürler. ettim..

Sağ oLasın