On yıl evlilikten sonra boşanan eşlerin birisi üç yaşında erkek, diğeri dört yaşında kız çocukları vardır. Bu çocuklar hangi eşe verilmeli ve bakım sorumluluğu kime ait olmalıdır?

Bir erkek evlenince hanımının ve küçük çocuklarının nafaka sorumluluğunu üstlenmiş olur. Boşandıktan sonra iddet süresince (üç hayız ve temizlenme süresi) de kocanın nafaka yükümlülüğü devam eder (bk. “Nafaka” konusu)

Çocukların bakım ve eğitim masrafları ise erkek çocuğunda bir meslek ve gelir sahibi oluncaya, kız çocuğunda ise evleninceye kadar babaya aittir. Ancak küçük çocukların nafaka sorumluluğunun babalarının üzerinde olması, boşandıktan sonra çocukların ona verilmesini gerektirmez. Bu yüzden ayrılan eşlerin küçük çocuklarını hangi eşe verileceği konusu İslâm’da “hıdâne” esaslarına göre çözümlenir.

Hıdane çağı küçük çocuklarda yeme, içme, giyinme ve temizliğini kendi başına yapabileceği yaşa kadar sürer. Bu, Hanefilere göre erkek çocukta yedi, kız çocuğunda ise erginlik yaşıdır. Mâliklere göre kız evleninceye kadar, annesinin yanında kalır. Şâfiilere göre ise temyiz çağına gelen her iki cinse anne veya babadan dilediğini seçme hakkı tanınır. Ancak çocuk hıdane süresince annesinin veya onun yokluğunda anneanne veya babaanne gibi bakım sorumluluğu sırası gelen diğer hısımının yanında kalması ve onun bakım ve geçim masraflarının babaya ait olduğunda görüş birliği vardır.

Küçük çocukların bakıma muhtaç oldukları hıdane çağında annelerinin, bundan sonra ise babalarının yanında kalma hakları Hz. Peygamber’in ve sahabenin uygulamasına dayanır. Eşinden ayrılan bir sahabi kadın, Allah’ın elçisine gelerek, ayrıldığı kocasının küçük oğlunu aldığını söyleyince, ona şu cevabı vermiştir: “Başkası ile evlenmediğin sürece çocuk üzerinde sen daha fazla hak sahibisin.”

(Ebû Dâvud, Talak, 35) Bir savaş sonrası esir edilen kadınlarla çocuklarının birbirinden ayrıldıkları için ağladıklarını gören Ebû Eyyûb el-Ensârî (r.a.) şu hadisi nakletmiştir: “Kim annesi ile çocuğunun arasını ayırırsa, Allah’ü Teâlâ kıyamet gününde onunla sevdiklerinin arasını ayırır.”

(Tirmizî, Büyû’, 52, Siyer, 17; İbn Mâce, Ticârât, 46)

Diğer yandan Hz. Ebû Bekir, halifeliği sırasında eşinden ayrılan Hz. Ömer’in küçük oğlu Asım’ın “tek başına kendi işlerini görebileceği yaşa kadar” annesinin yanında kalmasına hüküm vermiştir.( ez-Zühaylî, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletüh, VII, 720, 721; Ayrıntı için bk. “Çocuğun Bakım ve Terbiye Sorumluluğunu Üstlenme (Hıdâne)” konusu)

Sonuç olarak sorudaki erkek çocuğunun yedi yaşına, kız çocuğunun ise 9-10 yaşlarına kadar annesine verilmesi ve geçim masraflarının babaları tarafından karşılanması asıldır.