Hamilelik döneminde kullanılan bitkisel ilaçlarla ilgili Norveç’te 578 kişide sorgulama
tekniğiyle yürütülen bir çalışmada, katılanların yüzde 57,8’lik bir kısmının hamilelik döneminde bitkisel ilaç kullandığı tespit edilmiş. Bitkisel ilaçlar özellikle sabah bulantılarının önlenmesi, üriner enfeksiyon tedavisi ve doğumu kolaylaştırma amacıyla kullanılmış.
Katılanların yaklaşık yüzde 60’ının sabah bulantılarını önlemek ve sindirim sorunlarını çözmek üzere zencefil kullandığı tespit edilmiş. Sabah bulantılarının önlenmesinde zencefil kullanılması dünya genelinde yaygın bir uygulama. Gerek etkinliği ve gerekse güvenilirliği bilimsel ölçekte çeşitli klinik çalışmalarla da doğrulanmış. Hamilelerde genel olarak uygulanan miktar günde iki defa yarım gram kuru zencefil ya da eşdeğer miktar tableti. Bu miktarda kullanıldığında herhangi bir olumsuz klinik bildirim bulunmuyor. Ancak bir gramın üzerinde miktarlarda kullanıldığında rahim hareketlerini artırabileceği ve dolayısıyla düşük riskinin artabileceği bildiriliyor.
Papatyanın türü çok önemli
Norveç’teki çalışmaya katılanların yüzde 44’ünün idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisinde kranberi uyguladığı görülüyor. Kranberinin hamilelikte kullanımıyla ilgili bilimsel tasarımlı bir klinik çalışmada kranberi kullanımıyla cenin ya da hamilelik süreciyle ilgili herhangi bir olumsuzluk gözlenmediği bildirilmekle beraber araştırmaya katılan 188 gönüllüden 73’ü (yüzde 39) mide şikayetleri nedeniyle uygulamadan çekilmiştir. Bu nedenle kranberi uygulamalarında meyvesinin suyu yerine kranberi meyve özütü taşıyan kapsüllerin kullanılması tercih edilebilir. Çalışmada yer alan diğer bitkiler; doğumu kolaylaştırmak, rahimi güçlendirmek ve doğum sırasında kanamayı azaltmak için böğürtlen yaprağı (yüzde 24) [asla erken dönemde kullanılmamalı, 8 aydan sonra]; rahatlatmak ve sindirime yardımcı olmak üzere papatya (yüzde 13); sabah bulantısı ve sindirimi kolaylaştırmak için tıbbi nane (yüzde 10), soğuk algınlığı tedavisi ve bağışıklık sistemini desteklemek üzere ekinezya (yüzde 5).
Papatya gerek anne ve gerek bebekler için güvenilir bir bitkidir. Hafif yatıştırıcı etkisinin yanı sıra gaz giderici, ödem söktürücü özellikleri ile hamilelik döneminde kullanılması önerilmektedir. Ancak annenin polen alerjisi geçmişi varsa kesinlikle papatya kullanmaması gerekir. Dikkat edilmesi gereken bir başka önemli husus ise doğru papatya türü yani mayıs papatyası ya da Alman papatyası (Matricaria recutita) olduğundan emin olunmalıdır. Papatya benzeri bazı bitkilerde bulunan pirazolidin alkaloitleri nedeniyle bebeklerde karaciğer damar tıkanması (HVO) neticesi zehirlenme ve hatta ölümlere yol açabildiği bilinmektedir. Bu nedenle açıkta satılan ürünlerden kaçınılmalı, mutlaka güvenilir firmaların ürünleri kullanılmalıdır.


Polen alerjisi olanlar dikkat etmeli
Hamilelik döneminde gelişen enfeksiyonlu hastalıklarda antibiyotik ve diğer ilaçların kullanılması olası riskleri nedeniyle tercih edilmez. Ancak annenin sağlığı için gerekli durumlarda kullanılması zorunludur. Bu bakımdan hamilelik döneminde basit önlemler ile mümkün olduğunca enfeksiyon gelişiminden korunmak akılcı bir yaklaşım olacaktır. Ekinezya tablet ya da şurup ürünlerinin hamilelik döneminde kullanılması genellikle güvenli kabul edilmektedir.
Avustralya’da yürütülen bir çalışmada, hamileliği sırasında ekinezya kullanan 206 kadında hamileliği süresince ve yenidoğanda herhangi bir olumsuz etki görülmemiştir. Hatta bu hamilelerden 112’sinin ekinezyayı en hassas dönem olarak bilinen ilk üç aylık süreçte kullandığı bildirilmektedir. Ancak deney hayvanları üzerinde yürütülen bazı çalışmaların sonuçları ihtiyatlı olunmasını gerektiğini düşündürmektedir. Yine de söz konusu olabilecek risklerin antibiyotik ve diğer ilaçların kullanılmasına göre çok daha düşük olacağını düşünüyorum. Diğer taraftan ekinezya da papatyanın akrabası olduğu için polen alerjisi olanların dikkatli olması gerekir.
Sonuç olarak hamilelik süresince hangi bitkisel ürünlerin hatta besinlerin bile güvenle kullanılabileceği hususunda tatminkar veriler bulunmamaktadır. Bitkisel ilaçların da gerek anne sağlığı ve gerekse cenin üzerinde ya da yeni doğanlarda bazı riskleri bulunabileceği asla göz ardı edilmemelidir. Dolayısıyla bu dönemlerde çevreden duyulan veya yazılı ya da görsel medyada sözde uzmanlar tarafından yapılan gelişigüzel önerileri, bitkisel de olsa uygulamamak en doğru yaklaşım olacaktır.