|
|
|
ENTOMOPATOJEN (BÖCEK PARAZİTİ) NEMATODLAR ve TARIMSAL MÜCADELEDE KULLANIMLARI Türkçe’ye böcek paraziti (böcek öldüren) nematodlar şeklinde çevrilebilen Entomopatojen Nematod (EPN)’lar şeffaf renkli, iplik gibi ve yaklaşık 0,2-10 mm boylarında olup ancak mikroskop yardımı ile görülebilen ve toprak altında yaşamlarını sürdüren canlılardır. Doğası gereği, tarımsal ürünlerde zarar yapan böceklerin içinde yaşayan ve bu sırada o böceklerin ölümlerine neden olan faydalı canlılar olup, bitkilerde zarar yapan ve tarımsal anlamda zararlı olan “Bitki Paraziti Nematodlar” ile karıştırılmamalıdırlar. Aşağıdaki resimde iç içe geçmiş halde on binlerce EPN’nin mikroskop altındaki görüntüsü yer almaktadır. EPN, toprak içinde konukçu böceği arama yeteneğine sahiptirler. Konukçu böceğe ulaşan EPN’ler, böceğin içine girer ve çeşitli maddeler salgılayarak o böceğin ölümüne neden olurlar. Böceğin içine girişten ölümüne kadar geçen süre -ortam koşullarına bağlı olmakla beraber- yaklaşık 36 saattir. Böcek öldükten sonra EPN’ler böcek içinde ürer ve daha sonra ölü böceği terk ederek yeni konukçu arayışına başlarlar. Yaklaşık 3 adet EPN bir böceğin ölümü için yeterlidir ve böceğe giriş yaptıktan ortalama 15 gün sonra ölü böcek içinden on binlerce EPN çıkar. Önceki yıllarda yapılan çalışmalarda EPN’lerin 200’den fazla zararlı böcek üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Günümüzde bu sayı çok daha fazladır. Bu zararlı böcek türleri arasında Elma İçkurdu, Kımıl, Bozkurtlar, Patates Böceği, Bağ Maymuncuğu, Çiçek Tripsi, Mantar Sinekleri gibi ekonomik önemli zararlılar mevcuttur. Konukçu olmadığı durumlarda EPN’ler toprak altında ortalama 6-7 aya kadar canlı kalabilmekte ve bu süre bazı zamanlarda 2 yıla kadar çıkabilmektedir. Entomopatojen nematodların etkinliğinin yüksek olmasının yanında araziye uygulanma yöntemleri de basittir. Toz halinde olan EPN preparatları normal musluk suyu ile iyice karıştırıldıktan sonra klasik pülverizatörler ile uygulanabilmektir. İnsan ve çevre sağlığına hiçbir zararı olmayan EPN’ler araziye uygulanırken, diğer pestisit uygulamaları sırasında alınan çeşitli önlemlerin (özel giysi, maske vb.) alınmasına da ihtiyaç duyulmaz. Bütün bu olumlu özelliklerin yanında EPN’lerin olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Toprakta hareket edebilmeler için çok az da olsa suya ihtiyaç duyan EPN’lerin raf ömürleri de yaklaşık 2 aydır. İki ay sonunda etkinliklerinde %60’lara varan düşüşler gözlenmektedir. Ticari olarak üretimleri sırasında çok fazla teknik bilgiye ihtiyaç duyulması ve üretim maliyetinin fazla olması da olumsuz yönlerindendir. Son yıllarda ortaya çıkan aşırı ve bilinçsiz pestisit tüketimi bazı sorunları ortaya çıkartmaktadır. Bunlar: 1. Zararlılarda dayanıklılık oluşumu, bunun sonucunda artık o bölgedeki zararlı popülasyonun kullanılan ilaçtan etkilenmemesinin ortaya çıkması, 2. Hedef alınmayan organizmalar (balarısı, doğal düşmanlar, kuşlar gibi) üzerinde ölümcül etkilerinin olması, 3. Doğal düşmanların yok olmasıyla o güne kadar problem olmayan ikincil zararlıların ana zararlı durumuna geçmesi, 4. Bitkilerde fitotoksisitenin meydana gelmesi, 5. İlaçlama masraflarının fazla olması, 6. Pestisitlerin toprak, içme suları, akarsu ve göletlere karışıp o habitatları ve o kaynaktan yararlanan başta insan olmak üzere canlıları olumsuz etkilemeleri, 7. Bitki üzerinde kalıntı yoluyla ilaçların insana geçmesi ve daha çok kronik toksisitenin olması şeklinde sıralanabilir. Tüm bu olumsuzluklara rağmen kimyasal mücadele, kısa sürede sonuç alınabilmesi ve uygulama kolaylıkları gibi avantajlarıyla hala en çok kullanılan mücadele yöntemidir. Son yıllarda önemle üzerinde durulan organik tarım yaklaşımı tarım ilaçları kullanımının zorunlu olmadığını ispat etmektedir. EPN’ lerin gerek hedef alınmayan organizmalara, gerekse bitki ve insana hiçbir toksik etkisi yoktur. EPN’ lerin ticari olarak üretilen tüm preparatları merkezi Amerika’ da bulunan APHIS (Animal and Plant Health Inspection Service) tarafından da onay almıştır. Böceği hastalandırıp ölümüne neden olduğundan konukçusunda dayanıklılık oluşturması çok zordur. Ayrıca, toprak üstü yüzeylere uygulanan EPN’ lerin konukçu bulamadığı durumlarda formülasyon özelliğine bağlı olarak yaklaşık 20 saat sonra ölmeleri doğada mevcut doğal düşmanların olumsuz etkilenmelerini engellemektedir. Bu sayede, son ilaçlama ile hasat zamanı arasında beklenilmesi gereken üç haftalık süreyi de ortadan kaldırmaktadır.
|