Zambak Bitkisi Yetiştirilmesi - Zambak Sulanması - Zambak Toprak - Zambak Saksı Değişimi - Zambak Çoğaltılması - Zambak Budanması Hakkında Bilgiler


beyaz zambakBirçok soğanlı süs bitkisine yanlış olarak zambak denir. Burada ele alacağımız gerçek zambakların bakımı ve yetiştirilmesi aynen lalelerde olduğu gibi değildir. Lale serin havaların, ilkbaharın ilk dönem bitkisidir. Zambaklar cinsine göre mayıs ayında veya yaz aylarında çiçeklenir, yaprakları genelde sonbahara kadar kurumaz. Ayrıca zambak soğanları her zaman ekilebilir. Yaprakları tek tek soğandan çıkar. Çiçek açacağı zaman yapraklı uzun bir gövde çıkarır, bu gövde üzerinde çok sayıda çiçek açar.

Mis kokulu zambaklar: Zambakların çoğu cinsi güzel kokulu olup en fark edilir en güzel kokuya şu ikisi sahiptir:
1- “Casa Blanca Oriental Lily”. Boyu bir metreyi aşar. Saksıda yetiştirilmeye elverişlidir. Çiçeği beyazdır.
2- Bizde “Mis Zambağı” olarak bilinen Lilium candidum (Madonna lily). Bu da beyaz çiçeklidir. Diğer zambak cinslerinin aksine bunun soğanı çok derine gömülmemelidir. Uç kısmının 3 cm kadar toprağın altında kalması yeter. Kışı yapraklı geçirir. Diğer zambaklar hafif asitli toprakları sevmesine rağmen Mis Zambağı PH derecesi nötr veya hafif alkalinli toprakları sever. Susuzluğa dayanıklıdır. Anavatanı Anadolu ve Balkanlar’dır. Boyu yerine göre bir metreyi çok fazla aşabilir.

siyah zambak
Siyah Zambak – Landini Lily (Lilium Asiatic Hybrid)
Çiçekleri çok koyu kızıl kestane renginde olur. Sabah çok erkenden, akşama doğru ya da çok bulutlu havalarda güneşin yokluğunun derecesine göre siyah görünür. Boyu bir metre olur.

Bunlardan başka, düz renk, alacalı, çilli, ebruli her renkten birçok zambak cinsi vardır. Zambak cinslerine göre çiçek renkleri ve gövde boyları değişir. 25 cm’den 2 metreye yaklaşan değişik boylarda farklı zambaklar vardır.

Saksıda zambak yetiştirmek
Hibrit türler kısa boylu olup bol çiçeklenmeleri, kolay bakımı ve dayanıklı olmaları sebebiyle saksıda yetiştirilmeye çok uygundur. hibrit zambakYeterli büyüklükte saksı kullanın, çiçekçilerin yaptığı gibi mini saksılarda yetiştirmeyin. Onların usulü ticaridir, hedefleri satışa kadardır; sanki insanlar bu bitkiyi çiçeği solunca çöpe atacaklarmış gibi düşünürler. Minik saksıda çiçek açmış olarak altığınız zambaklarınızı, köklerine zarar vermeden çıkarıp daha büyük bir saksıya dikin.
Soğanlara uygun saksı: Tek soğan için, soğanın çevresinde üç parmak boşluk kalacak şekilde büyüklükte ve özellikle derin bir saksı gerekiyor. Mis zambağı dışındaki bütün zambaklar soğanının 3 – 4 misli derinliğine gömülmeli; ona göre derin saksı lazım. Birkaç soğanı aynı saksıya dikecekseniz: yeterince büyük saksı kullanarak aralarında bir soğan hacmi kadar mesafe, saksı kenarı ile olan aralıkta üç parmak kadar mesafe bırakmalısınız.
Saksı toprağı karışımı: %50 iyi bahçe toprağı + %25 torf + %25 perlit. Soğanlar iyice yapraklandıktan itibaren düzenli aralıklarla besin vermelisiniz.
Saksıda yetiştirilen zambakların toprağı her yıl yenilenmeli.

Zambak soğanlarının ekilmesi:
Soğanlar sonbaharda ekilir deniyor ama her zaman ekilebilir çünkü zambaklar laleler kadar müşkülpesent değildir, onun için soğanları ne zaman bulursanız saklamayın hemen ekin. Gübresiz toprağa ekilmeleri gerekiyor. Toprak süzek değilse dere kumu veya perlit gibi maddelerle ve yaprak çürüntüsü + humus ile karıştırılmalı böylece toprak işlenmeli.
Bahçelerde, zambak cinsine göre veya soğanların büyüklüğüne göre 15 cm’den 30 cm’ye kadar uzunlukta yanları olan bir üçgen düşünüp soğanları üçgenin köşelerine dikecek şekilde, üçerli guruplar halinde dikmeli. Soğanın büyüklüğüne göre, soğanın üç misli derinliğe gömülmesi lazım. Soğanları diktikten sonra hemen bolca sulamalısınız. Yapraklanması geç olabilir. Onun için her soğanın yanına bir işaret çubuğu koyun ki yerini unutmayasınız.

Zambak Bakımı: İlkbaharda çevresi çapalanıp toprağın üst yüzeyi doğal gübre ile karıştırılmalı. Çiçek açmadan evvel ve çiçekler solduktan sonra gübre şerbeti veya organik sıvı besin ile gıda takviyesi çok iyi olur. Solan çiçekler hemen koparılmalı, tohum oluşturmasına izin verilmemeli. Gövde çiçeksiz kalınca kesmemelisiniz bütün yapraklarının kendiliğinden kurumasını beklemelisiniz yoksa soğanlar iyi gelişemez zayıf kalırlar. Çiçekleri kesip alacaksanız dalın en az üçte bir kısmı kalmalı.

Sulama: Toprak kuruduğu zaman bol sulanır ki su aşağılara bütün köklere erişebilsin. Toprak kurumadıkça sulamayın, tamamen kurumasını da beklemeyin.

Çoğaltılması: Tohumla, yavru soğanlarıyla ve dişlerinin ayrılmasıyla çoğaltılır. En kolayı soğanları ayırmakla ya da dişleri ile çoğaltmaktır. Çoğaltılma usulleri zambak çeşidine göre değişiklik gösterebilir.

1- Gelişmiş yavruları ayırmak: Zambakları 3 – 4 yılda bir büyük yavrulardan ayırmak iyi olur. Bunun için sonbaharda iyi gelişmiş yavrular ayrılır ve bekletilmeden ayrı yerlere dikilirler.

2- Sap dibinde oluşan yavruları ayırmak: Her yıl, zambak soğanı ucundan toprak yüzeyine kadar olan gövde sap bölgesinde gelişirler. Zambak cinsine ve iyi bakıma göre sayıları ve büyüklükleri değişir. Ana soğanda köklenme ne kadar iyi ise sap dibi yavru oluşması o kadar başarılı olur. Toprak biraz havadar ve humuslu olursa köklenme iyi olur. Sap dibi soğanlarının kimisi gözle zor görülür küçüklükte, kimisi ana soğan büyüklüğünde olup hepsi ana soğan gibi dişlidir, kök kaidesi ve uç kısmı hazırdır. Bunları ayırma zamanı çiçeklenmeden 6 – 8 hafta sonrasıdır. Ayrılan yavrular hemen dikilmelidir. Bu işi yaparken bütün soğanı söktüyseniz onu da derhal dikmelisiniz.

3- Gövde yaprakları dibi yavru soğanlarla: Kaplan zambağı (tiger lilly) ve bazı hibrit türlerde gövde üzerinde yaprakların diplerinde küçük yumrular oluşur. Yaprak dibinde oluşan soğanları hemen koparmayın, iyice olgunlaşmalarını bekleyin. Bazıları olduğu yerde yapraklanır ve köklenir. Bazıları yere düşer hemen köklenerek kendisini toprağa gömmeye çalışır. Bu mini yavrular yapraklanmada acele ediyorlar ki soğanlarını bir an önce daha da geliştirmeye büyütmeye başlasınlar. Çiçek açma olgunluğuna gelmeleri iki veya üç yılı bulur.

4- Dişleri ile çoğaltmak: Her bir zambak soğanı sarımsak dişleri gibi pek çok dişlerden oluşur. Diş ayırmak her zaman olabilir ama en iyi zaman çiçeklenme sonudur veya türe ve tekniğe göre değişir. Karmaşık bir iş. Çok kısa bir genel özeti:
Zambağın dibini dikkatle kazarak en dış dişleri “dip bağlantısıyla” ayırmalısınız. Yani dip kısmında tutundukları doku ile alınmalı. Sayıyı abartmayın yoksa zambak gelecek yıla zayıf kalır. Dişler uçları dışarıda kalacak şekilde yarı yarıya torf + perlit karışımına dikilir. Bir kasada olmalı, kasanın üstü şeffaf bir kapakla veya naylon gerilerek kapatılmalı. Aydınlık, çok sıcak olmayan (ortalama 20 derece olan) bir yerde bekletilir. Her bir diş yeni bir yumrucuk oluşturur. Bunlar nohut büyüklüğüne gelip ve ayrıca köklendiği zaman saksılara dikilir. Veya buzdolabında bir ay bekletilir sonra saksılara dikilir. Buz dolabında bekletmenin faydası, yapraklanmanın daha gür olması, büyümenin hızlı olması içindir. Çoğu zambak türlerinde gerekmiyor.
Nohut büyüklüğüne gelen ve köklenen yavrular saksılara alındığında oda sıcaklığında bol aydınlık yerde tutulur.
Saksılarda iyice yapraklanan yavrular daha sonra tek tek küçük saksılara alınır.

Farklı zambak cinslerini bir arada yetiştirmeyin
Belirli bir cinsin renge göre değişen farklı cinsleri değil; birbirlerinden şekil, koku ve birçok özellikleriyle farklı cinsten zambaklar bir arada yetiştirilmemeli. Bazı cins zambaklar virüs taşır; bu virüsler kendisine zarar vermez ama başka cins zambaklara geçerlerse onları öldürür. Onun için bir cinste, aynı cinsin farklı renklerinde karar kılın veya birbirlerinden çok farklı zambak cinslerini ayrı ayrı saksılarda birbirlerine çok yakın olmamak şartıyla yetiştirin.