Zambak Sulanması - Zambak Toprak - Zambak Saksı Değişimi - Zambak Çoğaltılması - Zambak Budanması Hakkında Bilgiler


Vatanı tam olarak belli değildir. Dünyada binlerce yıldan beri kültürü yapıldığı bilinmektedir. Çiçek boyları toprağına göre 1,20 ile 1,80 cm. Olur. Çiçekleri beyaz, erkek organları beyaz flamanlı ve toz keseleri sarımtıraktır. Haziran , temmuz aylarında çiçek açar. Virütik hastalıklara karşı duyarlıdır. Yarı gölgeli yerleri sever. Nemli toprak ister. Kokusu parfümeri ve ilaç sanayide kullanılır. Soğandaki tırnaklardan ve saplarından üretilir
Ülkemiz dış satım ürünleri arasında yer alan Lilium Candidum (Mis Zambak) rakım 600 metrenin üzerinde kolay yetişebilen bir bitkidir. Dış satımı söz konusu olduğu diğer soğanlı yumrulu bitkiler gibi doğadan söküm mis zambak için yapılmamaktadır. Buna karşın dış satımı gereksinimi olan miktarın nitelik ve nicelik bakımından yeterli düzeyde üretildiği de söylenemez.
Tarihi kayıtlar incelendiğinde, Milattan binlerce yıl önce eski Girit Uygarlığı zamanında zambak yetiştiriciliği yapıldığı, Mısırlıların cenaze törenlerindeki çelenklerinde zambak kullandıkları, Roma lıların dini törenlerde kullanmak üzere saray bahçelerinde Nergis ve Sümbüllerle birlikte değişik amaçlar için zambak yetiştiriciliği yaptıkları anlaşılmaktadır.
Orta çağda ise Madonna Zambağı olarak tanınan Lilium Candidum kiliselerde temizlik, saflık ve çalışma simgesi olmuş, dini konuları işleyen ressamlar için önemli bir kaynak oluşturmuştur.

Zambak Yetiştirilmesi
Üretimde ilk kültürel çalışma iyi toprak işlemesi ile başlamaktadır. Üretimde girdileri en aza indirebilmek için zambak yetiştiriciliğinde makineli üretime gidilmesi zorunludur. Bu amaçla tarla işlemede bir lastik tekerlekli traktörlerden çok, tekerlekleri sıra aralarına göre ayarlanabilen, küçük el traktörleri, çapa ve ot alma işleri için bahçe traktörleri ve uygun ekipmanlar kullanmak daha ekonomik olmaktadır. Söküm ve hasat işlerinde mekanizasyonun gerekliliği yanında, dikim işlerinde de makine kullanılması maliyetler üzerine olumlu etki yapabilir.



Toprak Hazırlığı ve Yapısı
Zambak soğanlarının tarlaya dikiminden önce toprak derince işlenmelidir. Mis zambak yetiştiriciliğinde toprak yapısı ve özelliği çok önemlidir. Köklerin derinlere doğru gelişmesi ve bol saçak yapması toprak tipi ve toprağın havalanma durumuna göre değişiklik gösterebilmektedir. Ayrıca zambaklarda soğanın sökülüp dikilme işleminin kök sisteminin gelişmesi üzerinde olumlu etkisi olduğu izlenmektedir. Bu gelişmenin topraktaki nem miktarının uygun düzeyde bulunduğu geç sonbahar erken kış devrelerinde hızlı olduğu saplanmıştır.



Dikim
Soğanlar hazırlanan dikim yastıkları 4 – 6 sıra halinde dikilirler. Her yastık arası 40 – 50 Cm genişliğinde yol bırakılmalıdır. Bu yollar vasıtası ile çiçek kesimi ve ot kontrol işleri rahatça yapılabilmektedir. Soğanlar sıra üzeri 10 – 15 Cm aralıklarla dikilmelidir. Genel olarak dikim aralık, mesafe ve derinlikleri soğan büyüklüğüne göre ayarlanmaktadır. Yapılan üretimde sık dikim gerekirse, sıra üzeri ve arası ölçüleri ortalama soğan iriliğinin 1.5 katı olarak hesaplanabilir. Dikim derinliği ise soğan büyüklüğünün 1 – 1.5 katı olarak hesaplanarak üzeri toprakla kapatılmalıdır.



Mis zambak dikimi düzgün açılmış çizgilere, soğan tam dik duracak şekilde ve düzgün olarak el ile yapılır. Soğan üzeri kültüvatörle kapatılabilir. Dikim yastıkları üzerindeki sıra izlerinin belirgin olması ot kontrolü ve çapa gibi kültürel işlemlerde makine kullanımı yönünden yararlıdır.
Dikimler Ağustos sonu yada Eylül başında yapılırsa soğanın kök ve yaprak gelişmesi iyi olacağından, ilk bahar sonunda erken çiçeklenme sağlanmış olur.
Sulama
Kış ve erken ilkbahar aylarının yeterli ölçüde yağışlı olduğu bölgelerde sulamaya gerek duyulmaz. Buna karşı hızlı gelişme dönemlerinde ve fazla terlemenin olduğu aylarda su kaybının karşılanabilmesi için sulama gerekmektedir. Özellikle ilkbahar, gelişme döneminden yada gelişme dönemine geçiş de kurak geçen dönemlerde yaprakların kısa süre içinde sararmaması ve buna bağlı olarak soğanların iyi gelişmesini sağlamak için çiçeklenme sonunda sulama yapılmalıdır. Aşırı sulamalar ve kötü drenaj kök bölgesi oksijenini azaltacağı için kök ve soğanları gelişmeden alı koymakta, hatta çürütmektedir. Sulamanın genellikle yağmurlama veya damlama sureti ile yapılmalıdır. Salma sulama toprağı aşındırdığından dolayı kökler ve soğan dışarıda kalmaktadır. Buda soğanın yanmasına sebep verir.
Ot Kontrolü
Zambak yetiştiriciliğinde, üretim sıraları üzerinde mevsimlik otlar ile çok yıllık ayrık otu sık görülmektedir. Yapancı otlar toprakta su ve besin maddelerini tüketmekte, yaprak ve sapların gelişmelerine engel olmaktadır. Bu nedenle fazla derin olmamak koşulu ile otların temizlenmesi ve toprağın havalandırılması amacıyla çapalama yapılmalıdır.
Mis zambakta soğan ve çiçek yetiştiriciliği erik, badem, kiraz, geniş aralıklarla zeytin ve seyrek yapraklı bilumum ağaçların altında ara tarımı halinde yapılabilmektedir. Uygulamalarda açığa çıkan sonuçlara göre zambak soğanları kuru ve sıcak (Güneşli) koşullara dayandıkları halde, saplar olumsuz yönde etkilenmektedir. Yetiştiricilik ara tarımı şeklinde yapılınca; özellikle küçük hafif yapılı olan badem ve erik gibi ağaçlar, zambakların sap ve soğanlarını doğrudan güneş ışınlarından korumakta, buna karşı zambak için yapılan kültürel çalışmalar ise meyve ağaçlarına yararlı olmaktadır.

Gübreleme
Yeterli ölçüde iyi gübrelenmiş tarlalarda çiçek kalitesi yüksek ve soğan iriliği fazla olmaktadır. Temel gübrelemede yanmış çiftlik gübresi dönüme 5 ton kadar hesaplanmalı ve toprağa iyice karıştırılmalıdır. Çiftlik gübresinin tarlaya dikimden önce verilmesi daha iyi sonuç alınmasını sağlamaktadır. Taze çiftlik gübresi kesinlikle verilmemelidir. İyi yanmış gübre soğan dikiminden en geç 2 – 3 hafta önce toprağa 25 – 30 Cm derinlikte karıştırılmalıdır.
Temel gübreleme dışında şerbet, soğanlar sap çıkarmaya başladıktan sonra verilmeye başlanır. Genel olarak sıvı halde (Şerbet) gübreleme bitkinin aktif gelişme ve çiçeklenme devresinde çok yararlı olmaktadır. Bu amaçla Ayda bir kez sıvı gübreleme yapmak çok yararlıdır. Öte yandan zambağın çiçeklenme dönemi tamamlandıktan sonra gübre uygulaması yapılmamalıdır.
Çiçek Kesimi
Zambak yetiştiriciliğinde amaç, zambağın çiçek ve soğanından yararlanmaktır. İyi bakım koşullarında tarlada ilkbahar sonunda çiçek açar. Sap ucundaki zambak çiçeklerinin alttan itibaren 1 – 2 tanesi açtığı zaman sap yerden 10 – 15 Cm yukarıdan, makas veya keskin bıçak ile kesilir. İyi bakım koşullarında 150 Cm olabilen zambak sapı, topraktan 30 Cm yukarıdan kesilince 120 Cm lik çiçekli sap yapmış olur. Toplanan çiçekli saplar, sap uzunluğu ve üzerindeki çiçek (kandil) sayısına göre sınıflandırılır. Bu saplardan 10 – 20 lik demetler yapılarak kutu ve sepetler içinde pazara gönderilir.
Zambak Soğanı Sökümü
Zambakların çiçekleri bittikten sonra saplar hafifçe bükülerek çekilir. Ve sap soğandan kolayca ayrılır. Sap çekiminden sonra tarla sulandıktan 15 gün sonra soğanların sökümüne geçilerek toplanır. Toprak yüzüne çıkan soğanlar sap artılarından özenli bir şekilde temizlenir. Soğanlar toplanırken güneşte fazla bekletilmeden serin ve gölgeli yerlerde depolanmalıdır. Çıkartılan soğanlar iriliklerine göre ayrılır. Ticari amaç ile yapılıyorsa soğanın çevresi 16 Cm den küçük olmamalıdır. Bu ölçmek için 50 Mm lik bir şablon hazırlanır. Bu delikten geçmeyen soğanlar satışa çıkartılır. Delikten geçen soğanlar dikim zamanı tekrar dikilmek üzere ayrılır.