Zalimden alim, alimden zalim doğar, sözü muteber bir söz müdür? - Bu ifade nasıl yorumlanmalıdır? - İslami Sorular ve Cevaplar - Dini Bilgiler - Ayet ve Hadisler



Soru
Zalimden alim, alimden zalim doğar sözü muteber bir söz müdür? Bu ifadeyi nasıl yorumlamak gerekir?

Cevap

Evvela bu sözün, bir genellenmiş hakikati ifade etmediğini belirtmekte yarar vardır. Çünkü bir çok zalimin de çocuğu zalim, alimin de çocuğu alim olarak yetişmiştir. Yani alemde her iki türün örneğini bulmak da mevcuttur. Örneğin Ebu Cehil gibi bir küfür erbabının oğlu olan İkrime Müslüman olmuş ve şerefli sahabeler listesinde yerini almıştır.

Öte yandan, Hz. Nuh’ın bir oğlu, babasından ayrı düşmüş ve zalimlerden olmayı tercih etmiştir. Bu örnekler de göstermektedir ki, gerçekten zalimden alim alimden zalim doğduğuna dair örnekler mevcuttur. Ve bu örneklerin bize anlatmak istediği şey, kişinin kendinden mesul olduğudur. Hz. Nuh’un oğlu örneğinde olduğu gibi babası peygamber bile olsa hidayete eremeyebilir öte yandan babası küfrün başı bir kişi olsa bile İslam’la şereflenebilir. Elbette bunun aksi örnekleri de mevcuttur.

O halde kısaca özetleyecek olursak, bu sözün bize anlatmak istediği şey, zihnimizi önyargılardan temizlememiz, zalim bir babanın çocuklarına da o nazarla bakmamak gerektiği, yahut alim bir zatın evladının da ille kendisi gibi olmayabileceğidir. Ancak bu sözün hikmeti kesinlikle bir genellemeyi, genel bir hakikati ifade etmemektedir. O şekilde yorumlamak yanlış olacaktır.

Bu söze dayanak sayılan bir ayet meali şöyledir:

“O ölüden diriyi, diriden de ölüyü çıkarıyor.” (bk. Al-i İmran, 3/27; Rum, 30/29)

Ayette geçen cümleyi geniş anlamıyla, hem özel bilgi isteyen günlerin kısalması ve uzaması olayını hem de herkesin fark ettiği mevsimlerin değişmesi; çekirdekten ağacın ve ağaçtan çekirdeğin, taneden ekinin ve ekinden tanenin, yumurtadan kuşun ve kuştan yumurtanın, meniden insanın ve insandan meninin çıkmasını; müminden kâfirin ve kâfirden müminin, iyi insandan kötü insanın ve kötü kişiden iyi kişinin, âlimden cahilin ve cahilden âlimin dünyaya gelmesi; şer ve bozgunculukta çok ileri gitmiş toplumların içinden nice peygamberler çıkarmış olan yüce Allah'ın ümmî bir topluluktan tüm insanlığa rahmet olacak son peygamber Hz. Muhammed'i çıkarması ve onun öğretilerine gönülden bağlanıp gösterdiği yolu izleyenleri şan ve şerefin doruğuna yükseltmesi ve insanlık için örnek kılması şeklinde yorumlamak daha uygun olacaktır. (Taberî; Razi, Al-i İmran, 3/27; Rum, 30/29 ayetlerinin tefsiri)