Dokular

Doku : Çok hücreli hayvan ve bitkilerde benzer hücrelerin, özel bir görev yapmak üzere oluşturduğu hücre gruplarıdır. Dokular birleşerek organları, organlar sistemleri, sistemler organizmayı oluşturur.
Aynı dokuyu oluşturan hücrelerin;
- DNA dizilişleri ve gen çeşitleri aynıdır.
- Organel sayısı ve sitoplazma miktarı farklı olabilir. Aynı canlının farklı dokularındaki hücrelerin;
- DNA dizilişleri ve gen çeşitleri aynıdır.
- Farklı enzim ve proteinler üretilir. Çünkü farklı gen bölgeleri çalışır.
- Organel sayısı ve sitoplazma miktarı farklı olabilir.
Dokular iki kısımda incelenir;
A-BİTKİSEL DOKULAR
B - HAYVANSAL DOKULAR..
A - BİTKİSEL DOKULAR
Yüksek yapılı bitkilerde dokular; sürgen doku ve değişmez doku olarak iki gruptur.

I. SÜRGEN DOKU
Meristem dokunun kökeni embriyodur. Özellikleri :
-Sürekli mitozla bölünme özelliğine sahiptir.
- Gelişme ve farklılaşmayı sağlar.
- Enine kalınlaşma ve boyuna uzamayı sağlar.
- Hücreleri canlı, küçük, ince çeperli, bol sitoplazmalı, küçük kofullu, büyük çekirdekli ve çekirdek ortadadır.
- Hücreler arası boşluk yoktur.
1. Birincil Meristem"
Bitkiyi oluşturan ve bitkinin ömrü boyunca bölünme özelliğini kaybetmeyen meristemdir. Yüksek yapılı bitkilerde gövde ve dallarda yoğunlaşmıştır. Kök ve gövde uçlarındaki bu bölgelere büyüme noktası denir ve bitkilerin boyca büyümesini sağlar.
2. İkincil Meristem *
Değişmez doku hücrelerinin hormonların etkisiyle sonradan bölünme özelliği kazanması ile oluşan dokudur. Örnek : Kam-biyum ve mantar meristemi (Fellogen). Kambiyum çok yıllık bitkilerin gövdesinde bulunur. Enine büyümeyi sağlar. Sene halkalarını oluşturur.

II. DEĞİŞMEZ DOKU (Sabit Doku) *
Birincil ve ikincil meristem doku hücrelerinin farklılaşmasıyla değişmez dokular oluşur.
Özellikleri :
- Bölünmeyen hücrelerden oluşur.
- Belli bir iş için özelleşmişlerdir.
- Kalın çeperli, az sitoplazmalı, büyük kofullu, küçük çekirdekli ve çekirdek kenarda olan hücreler bulunur.
- Hücreleri canlı veya ölüdür.
1. Parankima Dokusu (Temel Doku)
Bitkide diğer doku ve organların arasını doldurur. Çok çeşitlidir. Odun borusu ve öz bölgesi parankimasında ölü hücrelere de rastlanır.
a) Özümleme Parankiması : Yaprağın mezofil tabakasında ve genç gövdede bulunur. Hücrelerinde çok kloroplast bulunur ve ışıklı ortamda fotosentez yapar.
b) İletim Parankiması : Özümleme yapan dokularla iletim demetleri arasında bulunur. Bu iki doku arasında su ve besin taşınmasını sağlar. Kloroplast yoktur.
c) Depo Parankiması : Kök, gövde, meyve ve tohumlarda bulunur. Su ve besin depolar. Patateste nişasta, fasulyede protein, fındıkta yağ, kaktüste su depolar.
d) Havalandırma Parankiması : Su ve bataklık bitkilerinde bulunur. Havanın depolanmasını sağlayarak, gaz alışverişini kolaylaştırır.
2. Destek Doku
Bitkilere şekil ve desteklik veren dokulardır. Hücrelerde selüloz çeper, otsu bitkilerde turgor basıncı desteklik görevi yapar. Çok yıllık bitkilerde iletim demetleri de desteklik görevine yardımcı olur. Çok yıllık bitkilerde iki destek doku vardır:
a)Kollenkima (Pek doku)
b)Sklerankima (Sert doku)
a) Kollenkima (Pek doku) : Gövde, yaprak ye yaprak sapında görülür. Hücreleri canlıdır. Örneğin; begonya ve mürver ağacında bulunur.
b) Sklerankima fSert doku) : Hücreleri ölüdür. Sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmıştır. Örneğin; keten, kenevirde lifli doku, ayva ve armuttaki taş.hücrelerinde bulunur.
3. Koruyucu Doku
Kök, gövde, yaprak ve meyvelerin üzerini örter. Bitkileri özellikle su kaybına karşı korur. Tek ya da çok sıralı hücrelerden oluşur. Hücreleri kalın çeperli ve klorofilsizdir, iki çeşit koruyucu doku vardır. Epidermis ve mantar (periderm) doku.
a) Epidermis : Bitkilerin kök, gövde ve yapraklarının üzerini örten canlı dokudur. Hücreler büyük kofullu ve az sitoplazma-lıdır. Epidermis hücreleri görevlerine uygun özellikler kazanmıştır.
Epidermis;
- Köklerde emici tüyleri oluşturur.
-Sarılıcı gövdede tutunucu kökleri oluşturur.
- Isırgan otunda savunma tüylerini oluşturur.
- Fotosentez yapmaz.
-Otsu gövde ve yapraklarda stomayı oluşturur. Stomada . gaz alışverişi ve terlemeyi sağlar.
-Otsu gövde ve yapraklarda kutikulayı oluşturur. Kutikula-da su ve gaz yalıtımını sağlar, fakat ışığı geçirir.
b) Periderm (Mantar Doku) : Çok yıllık bitkilerin kök ve gövdelerinde bulunur. Epidermisin parçalanması ve mantar meristemi ile oluşur. Hücreleri ölüdür, hücrelerinin içi su geçirme-yecek şekilde hava ile doludur. Mantar dokuda gaz alışverişi lentisellerle (kovucuk) sağlanır.
Mantar doku yaprak sapı ve gövde arasında oluşursa, su ve besinin yaprağa geçmesine engel olur, yaprak dökümüne neden olur.
4. Salgı Doku
Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve küçük kofulludur. İşlevlerine göre salgılar üç çeşittir.
a) Hücre Dışı Salgılar : Salgı hücrede oluşur. Sonra hücre dışına atılır. Örnek; koku oluşturan hücreler, böcekçil bitkilerdeki sindirim enzimleri.
b) Hücre İçi Salgılar : Salgı hücre içinde birikir. Hücre zamanla sitoplazmasını kaybederek, içi salgı dolu olarak kalır. Örnek; portakal kabuğundaki eterik yağ.
c) Salgı Boruları : Bir veya birkaç salgı hücresi uzayarak, salgı borusu haline gelir. Salgı borusunun içinde süte benzer salgı bulunur.
Salgılardan;
- Bal özü, böcekleri çeker. (Tozlaşma)
- Reçine ve tanen antiseptiktir. (Korunma)
- Böcekçil bitkilerde sindirim enzimi vardır: (Beslenme)
- Bazı salgılar zehirlidir. (Korunma)
- Hormonlar düzenleyici görev yapan salgılardır.
5. İletim Dokusu
Damarsız bitkiler dışında, karada yaşayan tüm bitkilerde bulunur. Odun (içte) ve soymuk (dışta) borularından oluşur.
a) Odun borular (Ksilem) : Bölünür doku hücreleri üstüste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmaiarını kaybeder. Hücreler arasındaki enine zarlar eriyerek kaybolur.
Odun boruları;
- Su ve suda erimiş mineralleri taşır.
- Madde taşınması aşağıdan yukarıya doğru, tek yönlüdür.
- Ölü hücrelerden oluşur.
- Taşıma hızlıdır.
b^ Sovmuk borular (Floem) : Tek sıra halinde, üstüste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. Oluşurken ara çeperler tamamen erimemiştir. (Kalburlu borular da denir.)
Soymuk boruları;
- Fotosentez ürünleri (glikoz) bitkinin ihtiyacı olan yerlere taşınır. Bazı bitkilerin köklerinde sentezlenen amino asitleri de yaprak ve diğer organlara taşır.
- Madde taşınması çift yönlüdür.
-Taşıma hızı, odun borularından daha yavaştır.
B - HAYVANSAL DOKULAR

Hayvansal dokular yapısına ve görevlerine göre dört ana bölümde incelenir.
-_______Hayvansal Dokular
Epitel DokuBağ ve Destek Doku
I.Örtü I.Temel bağ doku?
II.Bez II. Kıkırdak doku
III. DuyuIII. Kemik doku
IV. Kan doku
}* KasDokuSinir Doku
I.Düz kas
II. Çizgili kas
III. Kalp kası

A) EPİTEL DOKU
Vücudun iç ve dış yüzeyini örter. Epitel dokunun altında, hücresel yapıda olmayan bir taban zarı (bazal membran) bulunur. Epitel doku bu taban zarı üzerine oturmuştur.
Epitel dokuda;
-Kan damarı bulunmaz ve gerekli maddeler bağ dokusundan difüzyonla sağlanır.
-Hücreler arasında boşluk yoktur.
-Kendini yenileyebilir.
Vücutta epitel dokular, birden fazla görev yapabilir. Başlıca görevleri;
- Vücudun fiziksel, kimyasal ve mikrobik etkenlere karşı korumasını sağlar.
- incebağırsakta besinlerin emilimini sağlar.
-Süt ve gözyaşı salgısı gibi vücut salgılarını üretir.
-Çevreden gelen uyarıları alır ve sinir sistemine iletir.
I. Örtü Epiteli : Vücudun iç ve dış yüzeyini örter. Örtü epiteli koruma ve emilim işini gerçekleştirir. Tek veya çok katlı olabilir.
a) Tek Katlı Epitel : Hücreler tek sıra halinde dizilmiştir. Hücrelerin şekilleri yassı, kübik ya da silindirik olabilir.
Tek Katlı Yassı Epitel: Yassı ve enine uzun hücrelerden oluşur. Çekirdekler hücrenin ortasında ve ovaldir, insan vücudunda; alveol epiteli, kan ve lenf damarlarının iç yüzeyini örten epitel (endotel), eklem kapsüllerinin iç yüzeyini örten epitel (sinovial örtü) gibi yapılarda bulunur.
Tek Katlı Kübik Epitel : Hücre kenarları yaklaşık eşit uzunluğa sahiptir ve kübik şekilli hücrelerden oluşur. Hücrelerin serbest yüzeyleri, üstlerdiği fonksiyona göre farklılaşır. insan vücudunda nefronlardaki emilim kanallarında, tiroid bezinin yapısında ve küçük safra kanallarında bulunur.
Tek Katlı Silindirik Epitel : Hücrelerin boyları enlerinden uzundur. Serbest yüzeyleri silli veya silsiz olabilir, insan vücudunda, mide mukozası, incebağırsak duvarı, dişi yumurtalık kanalları, erkek genital boşaltım yolları ve safra kesesinde bulunur.
b) Çok Katlı Epitel : Hücreleri birden fazla tabaka oluşturur.
Çok Katlı Yassı Epitel : Genellikle omurgalı hayvanların derisinin epidermesini oluşturur. Üst yüzdeki hücreler yassıdır. Alttaki hücreler büyük çekirdeklere sahiptir ve farklı şekillerdedir. Üstteki hücreler genellikle ölü olup, içleri keratinle doludur. Ölü hücreler, alttaki canlı hücreleri dış etkilerden korur. Hücreler arasında kan damarları bulunmaz. Beslenme difüzyonla olur. insan vücudunda, deri, ağız, yutak, yemek borusu, gözün kornea tabakasında bulunıA Ayrıca kıl, tırnak ve boynuz keratinleşmiş yapılardır. Bununla birlikte derideki çok katlı yassı epitel hücrelerinde bulunan ve hormonlarla üretilen melanin pigmentleri deriye renk verir. Bu da vücudu güneşin zararlı ışınlarından korur.
Çok Katlı Kübik Epitel : En üst tabaka kübik hücrelerden oluşur. Salgı yapmakla görevlidir, insan vücudunda derideki ter ve yağ salgısı yapılan boşlukların yüzeylerinde, ovaryum ve testislerin iç yüzeylerinde bulunur.
Çok Katlı Silindirik Epitel : Üstteki hücreler silindirik yapıdadır, insan vücunda tükürük bezi ve idrar yollarında bulunur.
II. Bez Epiteli: Salgı yapan epiteldir. Hücrelerinin sayısına ve salgının döküldüğü yere göre isim alırlar. Hücre sayısına göre sınıflandırılırlar.
a) Bir Hücreli Bezler : Genellikle silindirik epitelden oluşur. Mide ve bağırsak duvarında mukus salgılayan hücreler ile kurbağada derinin nemli kalmasını sağlayan hücreler (goblet) bir hücreli bezlerdir.
b^ Çok Hücreli Bezler : Şekillerine göre gruplanırlar. Bazıları tüp şeklinde (ter bezleri), bazıları bileşik tübüller şeklinde (mide bezleri), bazıları ampul (yağ bezleri) şeklindedir. Yaptığı salgı çeşidi ve salgıyı bıraktıkları yere göre üçe ayrılırlar.
—Ekzokrin Bezler : Enzim ya da diğer salgıları üretirler ve bunları kanallarla, vücut boşluğuna ya da vücut dışına atan bezlerdir, insanlardaki ter, tükürük, gözyaşı ve sindirim bezleri bu tip bezlerdir.
—Endokrin Bezler : Hormon üreten ve salgısını doğrudan kana veren bezlerdir. İnsanlardaki hipofiz, tiroid, paratiroid, böbrek üstü bezleri bu tip bezlerdir.
—Karma Bezler : Hem ekzokrin hem de endokrin bez özel-liğindedir. Yani hem enzim hem de hormon üretirler. Ürettikleri enzimleri kanallara, hormonları ise kana verirler, insanlardaki pankreas, incebağırsak, mide, eşey bezleri bu tip bezlerdir.
III. Duyu Epiteli : Dış ortamdan gelen fiziksel, kimyasal ve optik uyarıları alan özelleşmiş epitel hücreleridir, insanlarda dilde, burunda ve deride bulunur. Duyu epitel hücreleri reseptör olarak sinir sistemine yardımcı olur ve yenilenme özelliği yoktur.

B) Temel Bağ Doku
Diğer doku ve organların arasını doldurur. Hücreler arası madde vardır. Bağ doku, vücudun savunmasında ve çeşitli organlarda oluşan yapısal bozuklukların onarılmasında görev alır. Bağ doku canlı hücreler ile hücreler arası maddeden oluşmuştur.
Temel Bağ dokusu; hücreler, hücreler arası madde ve liflerden oluşur. Kan damarı bulunur. Temel bağ dokusundaki;
- Fibroblastlar, bağ dokusunun liflerini oluşturur. Lifler protein olup hücreleri bir arada tutar. Bunlardan kollagen lifler beyaz renkli olup mekanik etkilere karşı dirençlidir. Elastik fibriller ise sarı renkli ve esnektir. Ağsı lifler ise organların etrafında bulunur ve koruma sağlar.
- Makrofaj ve lökosit (akyuvar) hücreleri fagositoz yoluyla vücuda giren mikroplan ve ölü hücreleri yok eder.
- Mast hücreleri kan damarlarıma yakınında bulunur, hepa-rin ve histamin salgılar. Heparin kanın damar içinde pıhtılaşmasını önler. Histamin ise kılcaldamarlarının geçirgenliğini artırır. Bağ dokudaki pigment hücreleri ise (melano-sit) deriye renk verir.
Görevleri;
-Organ ve dokulara mekanik desteklik sağlar.
-Kan ile hücreler arasında madde alışverişi için ortam oluşturur.
-Vücut savunmasında etkilidir.
- Doku tamirini sağlar.
- Damar ve sinirlerin vücuda yayılmasını sağlar.
- Farklılaşarak diğer birçok dokuyu oluşturur.
Yağ Dokusu : Özelleşmiş bir bağ dokudur. Yağ sentezleyen hücrelere lipoblast denir. Yağ hücrelerinin arasında ağsı ve kollagen lifler bulunur. Bu durum, doku ve organlara belirli bir esneklik ve basınca dayanıklılık, kayma yeteneği kazandırır. Yağ doku, organların etrafında ve deri atlında bulunur.
En önemli görevlen;
- Harcanmayan yağları depolamak,
- Vücut ısısını korumak,
-Vurma ve çarpmalarda tampon görevi yapmaktır.

C) Kıkırdak Doku : Omurgalıların iskelet sistemi kemik ve kı-kırdıktan oluşur. Bütün omurgalıların embriyonik dönemlerinde iskelet kıkırdak yapıdadır. Köpek balığı ve vatoz balığında iskelet kıkırdaktır. Diğer omurgalılarda embriyo geliştikçe kıkırdak dokunun yerini kemik doku alır.
Kıkırdak dokunun hücrelerine kondrosit ve hücreler arası maddesine kondrin denir. Hücreler büyük çekirdekli ve kapsülle çevrilidir. Kapsülün içinde birden fazla kıkırdak hücresi bulunabilir. Kıkırdak dokuda besin alımı ve metabolizma artıklarının atımı difüzyonla olur. Çünkü kan damarı bulunmaz.
Kıkırdak doku üç bölümde incelenir:
a) Hivalin kıkırdak : Hücreler arası maddede bulunan kollagen lifler sayesinde basınca dayanıklıdır. Embriyo döneminde iskelet, hiyalin kıkırdaktır. Ergenlikte, kaburga uçlarında, soluk borusunda, burunda ve eklem başlarında bulunur.
b) Elastik kıkırdak : Hücreler arası maddede elastik lifler bulunur. Az miktarda kollagen lifler de bulunur. Bükülme özelli-ğindedir. Kulak kepçesi, dış kulak yolu ve östaki borusunda bulunur. •:•
c) Fibröz kıkırdak : Hücre sayısı az, kollagen lifler boldur. Basınç ve çekmeye karşı çok dirençlidir. Omurlar arasındaki disklerde bulunur.

D) Kemik Doku : Embriyo döneminde iskeleti oluşturan kıkırdak dokunun maddesinde mineral birikmesiyle kemik doku gelişmeye başlar. Kemik hücrelerine osteosit denir. Hücreler arası ara maddeye de osein denir. Hücreler arasındaki maddede kemik hücrelerinin salgıladığı protein ve kollagen liflerle, inorganik maddelerden kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, kalsiyum florür, magnezyum ve potasyum bulunur. Kemiklerin dış yüzeyi kemik zarı (periost) ile kaplıdır. Bu zar enine büyümede ve kırık tamirinde etkilidir. Kemik doku iki kısımda incelenir.
a) Sert Doku : Pürüzsüz ve serttir. Kemiklerin dış yüzeyinde ve uzun kemiklerin gövdesinde bulunur. Bu dokuda kemik hücrelerinin zarı yoktur. Sitoplazmik uzantılarla birbirlerine bağlanırlar. Dikine uzanan kanallara havers kanalları, havers-leri birbirine bağlayan yan kanallara da volkman kanalları denir. Bu kanallarda kan damarları ve sinirler bulunur.
b) Süngerimsi Doku : Düzensiz boşluklardan oluşan, gözenekli bir yapıdadır. Gözeneklerin içinde kırmızı kemik iliği bulunur.
Kemik dokunun görevleri;
- Kas ve eklemlerde hareketi sağlamak,
-Organları korumak,
- Kas ve organlara tutunma yüzeyi oluşturmak,
- Mineral depolamak,
- Kan hücrelerinin yapımını sağlamaktır.
E) Kan Dokusu : Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur. Kan aşağıdaki gibi sınıflandırılır.

1. Kan sıvısı (Plazma): Kan hücrelerine ara madde oluşturur. Çoğu su olup ayrıca protein, mineral, vitamin, hormon vs. bulunur. Albumin, heparin, globin ve fibrinojen gibi kan proteinleri de bulunur.
2. Kan hücreleri: Kemik iliğinde oluşturulur. Görev ve özelliklerine göre üç çeşittir.
a) Alyuvar (Eritrosit) : Karaciğer, dalak ve kırmızı kemik iliğinde oluşur, ilk oluştuklarında çekirdeklidir. Olgunlaştıklarında çekirdeklerini kaybederler. Organellerinin çoğunu kaybetmişlerdir. Yapısında demirli bir protein olan hemoglobin bulunur ve kana kırmızı renk verir. Plazmanın hareketi ile taşınırlar. Kendilerini yenileyemezler. Sabit bir şekilleri olduğu için kılcallardan dışarı çıkamazlar. 1 mm3 kanda 3,5 ile 5,5 milyon bulunur. Ömürleri 120 gündür. Görevi hemoglobin sayesinde oksijen ve karbondioksit taşımaktır.
Alyuvarlardaki özel proteinler kan gruplarını oluşturur. Ayrıca kan sıvısında da yabancı bir kanın girişini engelleyen antikor bulunur. Kan nakilleri protein ve antikorların durumuna göre yapılır.
Kan grubu
Alyuvar proteini
Serum Antikoru
Kan aldığı Gruplar
Kan verdiği Gruplar
A grubu
A
Anti B
A, 0
A. AB
B grubu
B
Anti A
B. 0
B. AB
AB grubu
Ave B
Yok
A, B, AB, 0
AB
0 grubu
Yok
Anti A ve B
0
A. B, AB, 0
Rh+ grubu
Rh
Yok
Rh+
Rh+
Rh"" grubu
Yok
Anti Rh
Rh~
Rh"
b) Akyuvarlar (Lökosit) : Vücut savunmasında görevli hücrelerdir. Aktif hareket ederler. Çekirdeklidir, kendini yenileyebilirler. Dolaşıma katılan akyuvarlar bölünme yeteneğini kaybeder. Amipsi biçim değiştirmelerle kılcallardan çıkabilirler. Kemik iliği ve lenf düğümlerinde üretilirler. 1 mm3 kanda 8 ile 10 bin bulunur. Vücudun savunmasında görevlidir ve hastalıkta sayısı artar. Hücre yapısına göre iki çeşittir.
I. Granüllü Akyuvarlar : Sitoplazmaları granüllü ve çekirdekleri boğumludur. Üç tip hücreye sahiptir.
Bazofil : Heparin salgılar, histamin taşır, yaralanmalarda ağrı ve acının oluşmasını sağlar.
Eozinofil : Çekirdekleri iki parçalıdır. Parazit ve allerjik hastalıklarda sayısı artar.
Nötrofil : Vücuda giren yabancı madde ve mikropları fagositozla yok ederler.
II. Granûlsûz Akyuvarlar : Sitoplazmaları granülsüzdür. Yuvarlak ve tek çekirdeklidir.
Lenfositler : Büyük, yuvarlak çekirdekli ve az sitoplazmalıdır. Vücuttaki üretim yerleri lenf düğümleridir. Sinir doku hariç her dokuda bulunur. Mikropları tanır ve onlara karşı antikor üretir-ler.
Monositler : Oval ve fasulye şeklinde çekirdekleri vardır. Fagositoz yapar ve yalancı ayaklarıyla hareket ederek kılcallardan çıkabilirler.
c) Kan Pulcuklan(Trombosit) : Kemik iliğinde hücrelerin parçalanması ile oluşur. Kanın damar dışında pıhtılaşmasını sağlar. Pıhtılaşma için trombokinaz, kalsiyum, K vitamini, protrombin ve fibrinojen gereklidir. Trombositler karaciğer ve dalakta makrofaj hücreleri ile fagositoz yoluyla imha edilirler.

F) KAS DOKU
Hücreler arası madde yoktur. Hücrelerinin zarlarına sarko-lemma ve sitoplazmalarına sarkoplazma denir. Mitokondri çoktur. Sarkoplazmada miyofibril bulunur. Miyofibriller aktin ve miyozin proteinlerinden oluşur. Aktin ve miyozinler kasılmayı sağlar.
Kaslar kasılıp gevşeyerek hareket, sindirim, solunum, boşaltım ve üremeye yardımcı olurlar. Üç çeşittir.
I. Düz Kas : İnce ve mekik şeklindedir Hücrelerde tek çekirdek bulunur ve çekirdek ortadadır, isteğimiz dışında çalışır. Düzenli ve yavaş kasılırlar, iç organlarda bulunurlar. Beyaz renklidir.
II. Çizgili Kas : Çekirdekleri çoktur, hücre zarının hemen altında ve kenarda bulunur. Miyofibriller bantlaşma gösterir. İsteğimizle çalışır. Hareketleri hızlı ve kısa sürelidir. Çabuk yorulurlar. Kırmızı renklidir, iskelet kaslarını oluşturur.
III. Kalp Kası : Bir lifte çok çekirdek vardır ve çekirdek ortadadır, isteğimiz dışında çalışır. Kasılması çizgili kaslardan yavaş, düz kaslardan hızlıdır. Yorulmazlar. Miyofibriller bantlaşma gösterir.

G) SİNİR DOKU
Uyarı alma, iletme ve cevap verme görevi yapar. Sinir hücresine nöron denir. Hücredeki en uzun ve tek olan uzantıya akson, kısa uzantılara da dentrit denir. Sinir hücrelerinde uyarı dendrit, hücre gövdesi ve akson yönündedir.
Sinir hücrelerinin bazı aksonlarında miyelin kılıf bulunur. Bunlarda iletim daha hızlıdır.
Reseptörlerle alınan uyarılar duyu sinirleriyle beyin ya da omurilikteki merkezi nöronlara iletilir. Merkezde oluşturulan tepki motor nöronlarla efektöre taşınır. Bu iletimde sinir hücreleri birbirine değmez ve uyarılar sinaps denen boşluklardan hormonlarla aktarılır.
Sinir hücrelerinde farklılaşma çok olduğundan, sentrozomlar kaybolur. Bu yüzden bölünemezler.Dokular