Yalan Şeyden Uzak Ol

Tora neden, �Yalan söylemeyeceksin�, emriyle yetinmeyip onun dışında �Yalan şeyden uzak ol� diye buyurmaktadır ? (Şemot 23:7)

Bu mısra büyük ihtimalle yalan söylemeyi yasaklamanın yanısıra, insanları yalana yönlendirebilecek abartılı ifadelerden uzak durmaları için onları uyarma niyetiyle söylenmiştir. Birçok insan, özellikle hikaye anlatmayı sevenler veya bir konuyu �kanıtlamaya� çalışan kişiler, gerçeklere birazcık �yardım� etme ihtiyacını duyarlar. Gerçekler ise bu durumlarda kolayca �gerçeksizliğe� dönüşebilir. Eski bir Yidiş atasözü şöyle der : �Yarım gerçek, bütün yalana bedeldir�. Demek ki Tevrat�taki bu mısraya göre Tora, insanların konuşurken kesin ve dikkatli olmaları gerektiğini öne sürmektedir. �Yalan şeylerden uzak� kalarak, yalanlar alemine dalmalarına engel olmak istemektedir.

Yahudi yasaları özellikle şahsi bir çıkar elde etmek için söylenen yalanlara karşıdır. Örneğin, malını olduğundan daha iyi gösteren bir dükkan sahibinin suçu, sadece yalan söylemek değil, aynı zamanda hırsızlıktır. Çünkü o adam, müşterisinden hakkı olmayan bir parayı almaya çalışmaktadır. Gerçekten de müşteri, malın bütün kusurlarını bilmiş olsaydı parasını verip malı almayacaktı.

Yalan söylemekle hırsızlık arasındaki ilişki Tevrat�taki şu kuralda da öne çıkmaktadır : �Çalmayın, aldatmayın, ve birbirinize yalan söylemeyin� (Vayikra 19:11). Satıcı tarafından söylenen bir yalan, o satışı geçersiz kılar. Satıcı bu durumda, malı satın alana, aldığı parayı geri vermekle yükümlüdür.

Talmud, anne ve babaları, çocuklarına yalan söylememe konusunda uyarır: �Çocuğunuza bir söz verip sonradan onu yerine getirmemeniz doğru değildir. Çünkü bu durumda çocuk, yalan söylemeyi öğrenecektir.� (Suka 46b). Başka bir deyişle, çocuğunuza bir oyuncak veya özel bir gezi sözü verdiyseniz, bu sözü muhakkak yerine getirmek zorundasınız. Eğer bu şekilde davranılmazsa, çocuk gerçek hayatta verilen sözlerin yerine getirilemeyebileceği sonucuna varabilir.

Anne ve babalar çocuklarını hiçbir şekilde yalan söylemeye teşvik etmemelidir. Örneğin, anne evde ise, telefona çıkan çocuk �annem evde değil� dememelidir. Zira, anne veya babanın, çıkarlarına uygun olduğu için yalan söyleyebileceklerini kavrayan çocuk, günün birinde kendi çıkarı için de yalan söylemeyi öğrenecektir.

Bazen de başkalarının bizi olduğumuzdan daha bilgili zannetmesi için yalan söyleriz. Talmud bu davranışa bir panzehir önermektedir. �Dilinize �bilmiyorum� demeyi öğretin. Bu durumda yalan söylemeye yönelemeyeceksiniz.� (Berahot 4a).

Bazı durumlarda Yahudi yasaları gerçeklerden sapmamıza izin verebilir. Ancak genel kural �yalan şeyden uzak ol� yasasıdır. Günlük hayatımızda bu kural, yalan söylemememizi, konuşurken abartmamamızı ve gerçeği konuşmayan insanlardan uzak durmamızı sağlar. ***