y (harfi) Nasıl Söylenir

Sürekli bir ünsüzdür. Söylenişinde ses telleri de titreştirilir (ses dalgası üretilir). Y, dilin arka yan kısımlarının üst yan dişlere bastırılarak, ucu da alt ön dişlerin arkasına dokundurulurken ses dalgası üretilerek çıkarılır. İ sesi ile farkı dilin dil ucunun arkasında kalan ön kısmının üst damağa doğru baskılı olmasıdır. Bu kısım üst damağı kapatmaz, ön yan dişlerin iç kısımlarına doğru baskı yapar. Bu durumda dilin ön kısmı oluk şeklini alır ve süreklilik bu oluktan geçen hava akımıyla sağlanır (Sürekli ünsüzlerin özelliği nefes akımının kesintiye uğramamasıdır). “İiiiiiiiii” söylenirken (dilin konumunun değişmemesi, üst yan dişlere dokunan kısmın üst ön dişlere doğru bastırılmasına dikkat edilerek) dil yukarıya baskı yapacak şekilde kasılırsa (bu yapıldığında alt çene de hafifce yukarı kalkarak ağız içini otomatik olarak daraltır) Y sesi çıkar (dilin ucu alt ön dişleri sanki delecekmiş gibi ileri bastırılmasıyla oluşan dil şekli). “İiiiiiiyyyyyy” söylenmiş olur. “İiiiiyyyy” sesi elde edilip “yyyyy” sesine ara vermeden, dil ucu alt damağa temasını yitirmeden geri doğru çekilirse “yyyy” sesinin kalınlaştığı gözlenir. Y sesi bir dil ünsüzüdür ve dil ünsüzlerinde ses bir noktadan değil bir çizgi üzerinden çıkar. Dil öne doğru gittikçe ses incelir, arkaya doğru geldikçe de kalınlaşır. Kalın veya ince ünlülerle hece oluşturmasına göre de “y” arkadan veya önden çıkarılır. İnce ünlülerle ince, kalın ünlülerle kalın “y” sesi seslendirilir.

iiiiiyyyy iyyyyy iy

Çift Hece Çalışmaları
İ ve y birleştirilmesini defalarca yaptıktan sonra son olarak “iiiyyy” sesini çıkarıp ara vermeden tekrar “i” sesine dönülürek “iiiiiyyyyyiiiii” elde edilir. Yeterince çalışıldığına kanaat getirildiğinde ikinci “i” sesinin yerine diğer ünlüler getirilerek alıştırmaya devam edilir. Sırasıyla “iiiiyyyyüüüü”, “iiiiiyyyeeeee”, iiiiiyyyyöööö alıştırmaları yapılır.

iiiiiyyyyiiiii iyyyyyiiiii iyyi iyi
iiiiiyyyyüüüü iyyyyyüüü iyyü iyü
iiiiiyyyyöööö iyyyyyööö iyyö iyö
iiiiiyyyyeeee iyyyyyeee iyye iye

Kalın ünlülerle alıştırmalara geçmeden önce “y” sesinin kalınlaştırılması, bunun için de dilin geriye çekilmesi gerektiği unutulmamalıdır. ”, “iiiiyyyyaaaaa”, “iiiiyyyıııı”, “iiiyyyoooo”, “iiiiyyyyuuu” alıştırılmaları da yapılmalıdır.

iiiiiyyyyııııııı iyyyyyııııı iyyı iyı
iiiiiyyyyoooo iyyyyyooo iyyo iyo
iiiiiyyyyuuuu iyyyyyuuu iyyu iyu
iiiiiyyyyaaaa iyyyyyaaa iyya iya

Sonra i’den y elde edildiği gibi ü’den de y elde edilir. “Üüüüü” sesi çıkarılırken dil yine yukarıya baskı yapacak şekilde gerilirse “y” sesine geçilmiş olunur. Çıkan ses “üüüüyyyy”dür. Sırasıyla “üüüyyyüüü”, “üüüyyyiii”, “üüüyyyeee”, “üüüyyyööö”, “üüüyyyaaa”, “üüüyyyıııı”, “üüüyyyooo”, “üüüyyyuuu” söylenişleri çalışılmalıdır.

üüüüyyyyiiiii üyyyyyiiiii üyyi üyi
üüüyyyyüüüü üyyyyyüüü üyyü üyü
üüüyyyyöööö üyyyyyööö üyyö üyö
üüüyyyyeeee üyyyyyeee üyye üye
üüüyyyyaaaa üyyyyyaaa üyya üya
üüüyyyyııııııı üyyyyyııııı üyyı üyı
üüüyyyyoooo üyyyyyooo üyyo üyo
üüüyyyyuuuu üyyyyyuuu üyyu üyu

Artık dil yerini yeterince bulmuştur. Şimdi tek ses alıştırmalarına geçilebilinir. Önce “iy” sonra da “iyi” alıştırmaları çalışılır. Arkasından da “iye”, “iyö”, “iyü” alıştırmaları yapılır. Buraya kadar yapılan alıştırmalarda ince “y” kullanılmıştır. “İya”, “iyı”, “iyo”, “iyu” alıştırmalarında ise kalın “y” kullanılacaktır. “İ” sesinden sonra dil geriye doğru sürüklenip sonrasında gelecek ünlüye göre ağız açılmalıdır. Dil ünsüzlerinin bir çizgi üzerinden çıktığı yeniden hatırlanmalıdır. Ağzın biçimini ise seslendirilecek olan ünlü belirler. Aynı alıştırmalar “ü” ile birlikte de çalışılmalıdır. Bu çalışmalardan sonra başa diğer ünlüler alınarak çalışılmalıdır.

ööööyyyyiiiii öyyyyyiiiii öyyi öyi
öööyyyyüüüü öyyyyyüüü öyyü öyü
öööyyyyöööö öyyyyyööö öyyö öyö
öööyyyyeeee öyyyyyeee öyye öye
öööyyyyaaaa öyyyyyaaa öyya öya
öööyyyyııııııı öyyyyyııııı öyyı öyı
öööyyyyoooo öyyyyyooo öyyo öyo
öööyyyyuuuu öyyyyyuuu öyyu öyu

eeeyyyyiiiiii eyyyyyiiiii eyyi eyi
eeeyyyyüüüü eyyyyyüüü eyyü eyü
eeeyyyyöööö eyyyyyööö eyyö eyö
eeeyyyyeeee eyyyyyeee eyye eye
eeeyyyyııııııı eyyyyyııııı eyyı eyı
eeeyyyyoooo eyyyyyooo eyyo eyo
eeeyyyyuuuu eyyyyyuuu eyyu eyu
eeeyyyyaaaa eyyyyyaaa eyya eya

ıııııyyyyııııııı ıyyyyyııııı ıyyı ıyı
ıııııyyyyoooo ıyyyyyooo ıyyo ıyo
ıııııyyyyuuuu ıyyyyyuuu ıyyu ıyu
ııııııyyyyaaaa ıyyyyyaaa ıyya ıya
ııııııııyyyyiiiii ıyyyyyiiiii ıyyi ıyi
ııııııyyyyüüüü ıyyyyyüüü ıyyü ıyü
ııııııyyyyöööö ıyyyyyööö ıyyö ıyö
ııııııyyyyeeee ıyyyyyeee ıyye ıye

oooyyyyoooo oyyyyyooo oyyo oyo
oooyyyyuuuu oyyyyyuuu oyyu oyu
oooyyyyııııııı oyyyyyııııı oyyı oyı
oooyyyyaaaa oyyyyyaaa oyya oya
oooyyyyöööö oyyyyyööö oyyö oyö
oooyyyyüüüü oyyyyyüüü oyyü oyü
ooooyyyyiiiii oyyyyyiiiii oyyi oyi
oooyyyyeeee oyyyyyeee oyye oye

uuuyyyyuuuu uyyyyyuuu uyyu uyu
uuuyyyyoooo uyyyyyooo uyyo uyo
uuuyyyyııııııı uyyyyyııııı uyyı uyı
uuuyyyyaaaa uyyyyyaaa uyya uya
uuuyyyyüüüü uyyyyyüüü uyyü uyü
uuuyyyyöööö uyyyyyööö uyyö uyö
uuuyyyyiiiiiiii uyyyyyiiiiii uyyi uyi
uuuyyyyeeeee uyyyyyeee uyye uye

aaayyyyııııııı ayyyyyııııı ayyı ayı
aaayyyyoooo ayyyyyooo ayyo ayo
aaayyyyuuuu ayyyyyuuu ayyu ayu
aaayyyyaaaa ayyyyyaaa ayya aya
aaaayyyyiiiii ayyyyyiiiii ayyi ayi
aaayyyyüüüü ayyyyyüüü ayyü ayü
aaayyyyöööö ayyyyyööö ayyö ayö
aaayyyyeeee ayyyyyeee ayye aye

Y Sesini Hece Başına almak

Artık “y” sesini tek başına söyleme çalışmaları yapılabilinir. İ diyecekmiş gibi ağız hazırlanıp i söylenmeden dil üst dişlere baskı yapacak şekilde gerilerek “yyyyy” sesi çıkarılmaya çalışılmalıdır. Sıra hece çıkarmaya gelmiştir. Sırasıyla yi, yü, ye, yö çalışılmalı sonra alt ön dişlere basan dil ucu, alt damağa doğru çekilerek ya, yı, yo, yu alıştırmaları yapılmalıdır. Aynı alıştırmalar tersten tekrar edilmelidir. İy, üy, ey, öy ve ay, ıy, oy, uy alıştırmaları bıkıncaya kadar yapılmalıdır.

iiiiiyyyyiiiii yyyyyiiiii yi
iiiiiyyyyüüüü yyyyyüüü yü
iiiiiyyyyöööö yyyyyööö yö
iiiiiyyyyeeee yyyyyeee ye
iiiiiyyyyaaaa yyyyyaaa ya
iiiiiyyyyııııııı yyyyyııııı yı
iiiiiyyyyoooo yyyyyooo yo
iiiiiyyyyuuuu yyyyyuuu yu

Y’nin yeri öğrenilmiş olmalı. Konuşmada da kullanabilmek için aşağıdaki alıştırmalar, yanılma olmadan söyleninceye kadar çalışılmalı, bir önceki hatasız söylenmeden sonrakine geçilmemelidir.

Y İle İlgili Alıştırmalar

Yirmi yiğit yine yiğitlendi.

Yüce yürekli yüzbaşı yüzüklüğe yürüyüşte yünlü yüreğe yüz vermedi.

Yöndeş yöresel yönde yörünge yöresi yönergeyle yönetildi.

Yeni yelpazeli Yekta, yerli yekpare yeleğine yedi yeni yemeni yerleştirdi.

Yıldırım Yılmaz, yıkadığı yılanlarıyla yıldırım yıkıcıları yıldırdı.

Yuvarlak Yusuf, yumurtalı yusufçukları yukarı yurttaki yuvalarında yumruklarıyla yumurtladı.

Yoksul yoğurtçu yol bilir Yozgatlı, yoksulluktan yobaz yolcuya yolunmuş yorganını sattı.

Yaramaz yarasız yapamaz.

Yakası yağlı Yaşar, yağcının yanındaki yağdan yalnız yaldızlı yaş yazısını çıkardı.

O yalan, bu yalan, fili yuttu bir yılan.

Yitik yerleri yollarda yorgunluktan, uykusuzluktan yıkıla yıkıla yürüyerek yangın yörelerinden sonra yakalayabildiler.

Yalvaçlı yelpazeli Yıldız, yirmi yoksul yörükle yumurtalarını yükledi.

Kenan Aydın