Volgograd (Rusça: Волгогра́д), eski isimleriyle Çariçin veya Zarizyn (Цари́цын / Tsaritsyn, Tsaritsin: Tatarca "Sarı Su" ile olan ses benzerliğinden dolayı kentin ortasından geçerek Volga Nehrine akan çaya verilen ad Tsaritsa'dan gelmektedir) ve Stalingrad (Сталингра́д), Rusya'daki Volgograd Oblastı'nın merkezi olan şehirdir. Volga Nehri'nin batı yakasında kurulmuştur. Şehrin şu anki nüfusu: 1.011.417 olup, kilometrekare başına 1.900 kişi düşmektedir. Deniz seviyesinden yüksekliği 0-102 metre arasındadır. Bugün Güney Rusya'nın önemli endüstri ve ulaşım merkezlerinden birisidir.

Tarih
Rusya İmparatorluğu

Volgograd 1589 yılında kale olarak kurulmuştur. 1670'de Kazak atamanı Stepan Razin (Степа́н Тимофе́евич Ра́зин ya da Stenka Razin / Сте́нька Разин) Çariçin'i işgal etmiştir. Pugaçev İsyanı denilen ayaklanmayı başlatan Don Kazaklarından Yemelyan Pugaçev (Емелья́н Ива́нович Пугачёв)'in ordusu 1774'de Çariçin yakınlarında meydana gelen muharebede Rusya İmparatorluğu tarafından yenilmiştir.

1875'te bir Fransız demir fabrikası kurulduktan sonra kentin sanayilaşması başladı ve Güney Rusya'nın sanayi merkezi haline gelmiştir.
Rusya İç Savaşı

Rusya İç Savaşı sırasında Ağustos 1918'de Pyotr Krasnov (Пётр Никола́евич Красно́в) komutasındaki Beyaz Ordu'nun saldırısına uğradığında Bolşevik'in Güney Rusya'nın gıda tedarik solumlusu Josef Stalin liderindeki Kızıl Ordu kenti savunmaya başarmıştır. Fakat 30 Haziran 1919'da Anton Denikin (Анто́н Ива́нович Дени́кин) komutasındaki Beyaz Ordu kenti işgal etmiştir. Daha sonra Denikin Ordusunun çekilmesiyle 3 Ocak 1920'da Kızıl Ordu kente girmiştir. Nisan 1925'te kentin adı Stalingrad olarak değiştirilmiştir.
SSCB

1928'den başlatılan Beş Yıllık Plan ile kentin ağır sanayii gelişti. 17 Temmuz 1930'da "Dzerjinski Traktör Fabrikası" açılmış ve ardından Kızıl Ekim Metal Fabrikası, Kızıl Barikat Makina Fabrikası ve Lazur Kimiya Fabrikası başta olmak üzere çok sayıda fabrika kurulmuşlardır.

Nazi Alman ordusu tarafından 152 gün kuşatılan[kaynak belirtilmeli] Stalingrad'da, II. Dünya Savaşı'nın dönüm noktalarından birini teşkil eden Stalingrad Savaşı yaşanmıştır. Friedrich Paulus komutasındaki Almanya'nın 6. Ordu'su burda çevrelenmiş ve büyük bir çoğunluğu yokedilmiştir. Savaşta iki taraf da ağır kayıplar vermişlerdir.


Bölgesi içinde en büyük sanayileşme oranına sahiptir. Etrafındaki şehirlerin tarım ürünlerinin işlenmesi bu şehirde sağlanır. Volga ve Don'un birbirine en yaklaştığı yerde kurulmuştur, günümüzde Volga-Don Kanalı'nı da kontrolü bu şehirden sağlanır.

Stalin'in ölümünden üç yıl sonra Şubat 1956'da düzenlenen Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresinde Nikita Kruşçev'in Stalin'i eleştirmesinden sonra 10 Kasım 1956'da kentin adı Volgograd olarak değiştirilmiştir.