uyku bozukluklari
Uyku Bozukluklari

Uyku bozukluklari pek çok hastalikta ya da herhangi bir hastaliga bagli olmadan da kisilerde sik görülen bir bozukluktur. Bireyler bu konuda o kadar çok rahatsizliklar yasamislardir ki, yillardir üzerinde çalisilmaktadir. 2. Dünya Savasindan sonra gelisen teknoloji ile bu konuda yogun çalismalar yapilmis ve Uyku Tibbi basligi altinda toplanmaya baslamistir.

DSM IV ve ICSD (The International Classification of Sleep Disorders) en yaygin kullanilan siniflandirmalardir. Asagida her iki tanininda içerigini sunuyoruz.

DSM IV ( 1998 )

A- Dissomnialar :

Primer Insomnia (Dinlendirici olmayan uyku)
Primer Hiper Somnia
Narkolepsi
Solunumla Iliskili Uyku Bozukluklari
Sarkadiyer Ritm Uyku Bozukluklari
Baska Türlü Adlandirilamayan Dissomnia


B- Parasomnialar

Kabus Bozuklugu
Uyku *****ü Bozuklugu
Uyurgezerlik Bozuklugu
Baska Türlü Adlandirilamayan Parasomnia


ICSD Siniflamasi ( 1991 )


Intrensek Uyku Bozuklugu
Ekstrensek Uyku Bozuklugu
Sorkadien Uyku Bozuklugu


Parasomnialar :

Uyku – Uyaniklik Geçis Bozuklugu
Genelde Rem Uykusu Ile Ilgili Parasomnialar
Diger Parasomnialar


DISSOMNIALAR


Uykuyu baslatma, sürdürme, uykunun miktari ve kalitesine iliskin bozukluklara DISSOMNIALAR adi verilir. Kisi yeterli sürede kendisini ertesi gün iyi, dinlenmis hissettigi bir uyku kalitesinde uyuyamamaktadir. Bu duruma Primer INSOMNIA (Dinlendirici olmayan uyku) adi verilmistir.

Yapilan arastirmalar, dünyanin her yerinde insanlarin %50sinin yasamlarinin bir döneminde uykusuzluk çektigini göstermektedir. Türkiye nüfusunun %22sinin uyku bozuklugu yasadigi saptanmistir. Bunlarin %50si uykuya dalma, %44ü uykuyu sürdürme güçlügü, %6si da hiç uyuyamamaktan sikayet etmislerdir.

Uyku sorunu kadinlarda, yaslilarda ve günlük yasam içinde pek çok güçlük çeken insanlarda daha sik görülmektedir. Yasam enerjisini ve kalitesini düsüren bu durum, bazen yerleserek kalici hale dönüsebilir.


NEDENLERI :


Kisiyi uyaran ve tetikleyen her türlü etken, bir neden olabilir.

1- ***** ve uyusturucu madde kullanimi, yüksek tansiyon ilaçlari ve depresanlar, amfetamin, kafein türevleri.
2- Psikolojik etkenler.
Kisi kaygili bir durumda ise, stres, gerginlik ve endise uykuya dalmayi geciktirebilir. Uykusuzluk çeken kisi kaygilarinin farkinda olamayip, iç dünyasindaki çatismalari yok sayip ya da bastirip, bunu uyku bozukluguna çevirmis olabilir. Yeteri kadar gevseyemedigi için uykuya geçemez ya da uykusundan siçrayarak uyanabilir.
Bazen uykuyu, zamani bosa harcamak, kisinin kendi üzerindeki denetimini kaybetmesi, çevreyi kontrol edememe ve hatta ölüm gibi tanimlayarak da uyku bozuklugu olusmaktadir.
Insomnia bulunan kiside, nedenler üzerinde titizlikle durulmalidir. Uyku bozukluguna neden olacak psikolojik faktörler ayiklanip, fizyolojik nedenler arastirilmalidir. Yani :

1- Psikolojik arastirma
2- Fiziksel inceleme ve laboratuvar testleri
3- Polisomnografi (Laboratuvarda kisinin uyurken incelenmesi), olmak üzere 3 ayri alanda inceleme yapilmalidir.



TEDAVI


Tedavi konulan taniya göre yapilmaktadir. Söyle özetleyebiliriz :


1- Uykunun düzenlenmesi . Uyanildigi zaman yatakta biraz daha kalmak isteginden vazgeçip hemen kalkmak.
2- Uyku ritminin düzenlenmesi için her sabah belli bir saatte kalkmak.
3- Aç karinla veya hemen yemek yedikten sonta yatmamak.
4- Ses, isik, isi, nem ve allerji olusturabilecek (Hali, postlar,toz v.s.) durumlarla ilgili önlem alinmis ve düzenlenmis bir uyuma odasi.
5- Spor yapmak ve gevsemek.
6- Kolali içecekler, *****, kafeinli, uyaran içkilerden uzak durmak.
7- Gündüzleri uyunuyosa, bunu kaldirmak.
8- Yatakta uyumaya çalismayarak kitap okuma, müzik dinleyerek gevsemeye çalismak.
9- Bütün bu önlemlere ragmen hala uykusuzluk sürüyorsa, bir doktor kontrolünde uyku veren bitki çaylari ve ya sedatif etkili ilaçlar ve hipnotikler kullanilabilir. Bu tarz ilaçlarin uzman bir doktor kontrolünde alinmasi önemlidir; çünkü aliskanlik ve bagimlilik yapabilirler.

Bazen uyku kisaltma tedavisi uygulanmaktadir. Kisinin iyice uykusu gelmeden yatmasina izin verilmez. Ertesi gün, aksam az uyudugu için gündüz uyumak isterse buna da izin verilmeyerek, uyku ritmi düzenlenmeye çalisilir.
Uyku Bozuklugu çeken kisiler Psikoterapötik yaklasimla yardim alabilirler. Girisimi destekleyici, öfke ve kizginligin sagaltimi, çatismalarin seçimlerle çözümlenmesi ile psikoterapiden yararlanabilirler.


KABUS BOZUKLUGU


Her yasta ve her iki cinsiyette de esit görülen bir uyku bozuklugudur. Disardan bir uyaran gelmedigi halde, kisi korkutucu rüyalarla uyanir. Rüya oldugu gibi hatirlandigi için, kisi son derece korkutucu stres, gerilim ve endise içindedir. Tedavi ilaçla veya psikoterapi yöntemleri iledir.


UYKU *****ü


Uykunun ilk 90 dakikasi içerisinde aglama, çiglik atma ve yogun korku ile ortaya çikar. Davranis degisiklikleri ve kaos yaratir. Olaydan sonra kisi hiçbir sey hatirlamaz (Amruzi).

Bazen uyurgezerlik eslik edebilir. Hastada terleme, nabzinin hizli artmasi, panik korku olusmustur ve hasta kaçmaya baslayabilir. Kendinde olmadigi için yaralanabilir (Sara nöbeti olabilir, dikkat edilerek uzman bir doktora gidilmelidir). çogunlukla 15 dakika süren bu nöbetler sonunda, hasta sakinlesip yatagina dönebilir.


UYURGEZERLIK (SOMNAMBULIZM)


Uyurgezerlik uykunun baslamasindan sonraki ilk saatlerde, 10 dakika süreyle ortaya çikar. Hasta uyanmaz ve sonrasini da hatirlamaz. En çok 12 – 15 yas arasinda görülür. Yetiskinlerde sik görülmez. 15 yasindan sonra düzelir. çogu kez ailesel yakinlik (genetik kodlama ile geçmesi) gösterir.

Hasta önce yatagina oturur. Bos, anlamsiz ve amaçsiz bir ifadeyle etrafina bakar. Dolasir ama uyanik degildir. Kendisine dokunulup seslenilse bile uyanmaz. Bazen saldirgan davranabilirse de çogu kez yatagina geri döner. Sabah uyandiginda ise hiçbir sey hatirlamaz (Amnezi).

Yorgunluk, kaygi ve stres, nöbetleri arttirsada, gecede yalniz bir nöbet görülür. çogu kez birkaç dakika sürer.
Ilaç tedavisi yerine psikoterapi yöntemleri ile tedavi edilmesi önerilmistir.


(DSM IV'den yararlanilmistir)