Uluslararası Finansman Kavramı ve Az Gelişmiş Ülkeler

Uluslararası finansman kavramı geniş bir kavram olup uluslar arası yardımları ve dış borçları kapsamaktadır. Bağışlar* hükümetlerden hükümetlere yapılan uzun vadeli* düşük faizli kredilerdir. Milletlerarası kurumlar tarafından yapılan finansmanlar* özel satıcı kredileri* yabancı özel yatırımlar belli başlı uluslararası finansman şekillerini oluşturmaktadır.Uluslararası yardım* yapılan ödeme karşılığı hiçbir geri ödeme talep edilmemesi durumunda söz konusudur. Uluslararası yardımlar genellik sosyal* politik* ekonomik amaçlarla gelişmiş ülkelerin az gelişmiş ülkelere yaptıkları yardımlardır. Uluslararası yardım türlerini:- İkili ve çok taraflı yardımlar Mali yardım* teknik yardım* gıda maddeleri yardımı- Bağış ve ödünç şeklindeki yardımlar- Proje ve program yardımları- Bağlı ve serbest yardımlar olmak üzere sınıflayabiliriz.Gelişmiş ülkelerin az gelişmiş ülkelere niçin uluslararası yardımda bulundukları sorusuna gelince* bunları da siyasi* ekonomik* insancıl ve ahlaki düşüncelere dayalı olmak üzere özetleyebiliriz.Az gelişmiş ülkelere yapılan sermaye transferleri gittikçe ticari bir görünüm kazanmış ve böylece de yardım nitelik itibariyle borca dönüşmeye başlamıştır.Dış borçlanma* yurt içi kaynak artışındaki açığı gidererek sermaye birikimini hızlandırır ve iktisadi kalkınma üzerinde olumlu etki yapar. Tabi bunun için söz konusu kredinin tüketim için değil üretim ve istihdam artırıcı yönde kullanılması gerekir.



Finansman açığı; ödeme dengesi açığı metodu* tasarruf-yatırım açığı* hakim model açığı* ekonominin kullanma gücü* uyumlaştırılmış metot olmak üzere beş çeşit metotla hesaplanabilmektedir.Bir gelişmiş ülkeden* az gelişmiş bir ülkeye hibe* borçlanma veya ihraç kredileri şeklindeki dış finansmanın* kendi ekonomileri üzerindeki gerçek yükü az gelişmiş ülkelere sağladığı gerçek yardım nedir? Bu sorunun cevabı* her kaynak ülkenin ve her alıcı ülkenin ekonomileri farklılıklar gösterdiğinden kolay değildir. O halde her olayın ayrı ayrı ele alınarak incelenmesi gerekmektedir. Bununla beraber son yıllarda da yapılan çalışmalar konunun açıklamasına "net sermaye yöntemi" ve "belli bir iskonto oranına göre bugünkü değer" açılarından yaklaşılmak suretiyle* birtakım ortak noktalar getirmiştir.Az gelişmiş ülkelere yapılan finansman hibe payının çeşitli olasılıklara göre Prof. Ohlin tarafından ne olacağı hesaplanmıştır.


Uluslararası Finansman Teknikleri

Uluslararası finansmanları çok çeşitli biçimlerde sınıflamak mümkündür.Bağlı ve serbest finansmanlar olarak ele aldığımız bir sınıflamada bağlı finansman* bir alacaklı ülkenin diğerine verdiği krediler ancak o alacaklı ülkeden satın alınacak mallar için kullanılabilir şeklinde tanımlanabilir.Böyle bir şart yoksa finansmana bağlı değildir.Program kredileri belirli bir projeye bağlı olmayan* fakat kullanım gayeleri tespit edilmiş olan kredilerdir. Proje kredileri ise belirli bir yatırım projesinin finansmanı için alınan kredilerdir.Borç ertelemeleri* uluslararası finansmanların eski* denenmiş* çok kullanılmış geniş uygulama biçimi olan bir türüdür. Borç ertelemeleri* genellikle beş yıllık bir dönem için yapılmaktadır. Borç ertelemesi gündeme geldiği gün* borç taksitlerinin gelecek bir devreye dağıtılması kabul edilir.Satıcı kredileri hükümetler tarafından değil* özel kuruluşlarca kullanılan krediler olup* krediyi veren de satıcı kuruluşlardır. Bu krediler resmi veya özel büyük kuruluşların denetimi ile ancak alınabilmektedir.Doğrudan sermaye yatırımları* bir ülkenin* ana merkezinin bulunduğu ülke sınırları dışına yaymak üzere* yabancı ülkelerde üretim tesisi kurması veya mevcut tesisleri satın alması doğrudan doğruya sermaye yatırımı olarak adlandırılmaktadır. Bu tür işletmeler genellikle çokuluslu işletmeler olmaktadır.Teknik yardımlar* gelişmiş ülkeler tarafından kalkınma çabası içinde bulunan az gelişmiş ülkelere uyması* eğitim malzemesi sağlanması ve bu ülkelerin elemanlarına gelişmiş ülkelerde eğitim ve staj olanakları tanınmasını içermektedir.Bir ülkenin dışarıdan kendi ulusal parası ile ödemek üzere kredi sağlamasına*veren ülke açısından ulusal para ile yapılan finansmanlar denilmektedir. Genellikle bu tür finans kaynağı A.B.D. olmaktadır.

Uluslararası Finansman Yönetimi ve Koordinasyonu

Uluslararası finansmanların yönetim ve koordinasyonunda ilk önce alacaklı ülkelerin örgütlenmesi ve borçlu ülkelerin denetlenmesi konusu gelmektedir. Alacaklı ülkelerin çoğu* borçlu ülkelere kredi verdiğinde bu ülkelerde yerleşik örgütler kurarak verdikleri kredilerin kullanımlarını kontrol altında tutmaktadırlar.Uluslararası finansmanlarda koordinasyon* bu tür finansmanlardan beklenen amacın gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla* çeşitli biçimlerdeki uluslararası finansman ve yardımların bir uyum içerisinde bir araya getirilmesidir.Uluslararası finansman koordinasyonunun hedefleri ise şu şekilde özetlenebilir:

● Yardımın gönderilmesini sağlamak*

● Mükerrerliğin önlenmesi*

● Yardım eden ülkelere yükün dağıtılması*

● Geri ödeme koşulları*

● Bilgi akışının kesintisiz sağlanması*

● Yardım verenlerin alanlar üzerindeki baskısının önlenmesi*

● Yardımın kullanılmasına ve etkinliğinin sağlanmasına yardımcı olmak*

● En uygun yardım biçimini seçmek. Uluslararası finansman koordinasyonunun:

● Uluslararası finansmanların verildiği ülke tarafından koordine edilmesi*

● Uluslararası bir finansman kuruluşu kanalıyla koordine edilmesi*

● Bir ülkeye çeşitli kaynaklarca yapılan finansmanların koordinasyonu*

● Yardım veren ülke ve kuruluşlar arasında iki taraflı yardım politikasının koordinasyonu*

● Belirli büyük projelerin finansmanı için yardımı veren ülkelerce koordinasyon*

● Bölgesel temele dayanan finansman koordinasyonu olmak üzere altı türde toplayabiliriz.



Uluslararası Para Piyasaları

Uluslararası finansın konusu uluslararası fon akımlarının bütünüdür.Uluslararası fon akımları tek tek ülkelerden yurtdışına* ve yurtdışından tek tek ülkelere para ve sermaye hareketleridir. Uluslararası mali piyasalar ulusal piyasalar dışındaki fon akımlarını sağlarlar. Genel olarak mali piyasaların sağladığı fonlar tüketilmeyip tasarruf edilen gelirlerdir. Bu fonlar bir getiri karşılığında ödünç verilir. Bu getiri faiz veya kâr payı şeklindedir.Mali fon sağlayan ve bu fonları kullanan taraflardan birisi veya ikisi de başka bir ülkede ikamet etmekte ise yapılan mali işlemler uluslar arası mali işlem olarak tanımlanır. Böylece* uluslararası fon akımlarıyla ilgili olarak yapılan bu işlemler uluslararası mali piyasalarda yer alacaktır.Dünya piyasalarıyla ilişki içinde olan ülkelerde reel gelirin ve tüketimin zaman içinde dağılımı uluslararası fon akımları yoluyla belirlenir. Uluslar arası finansın temelinde bir "dış denge" fikri yatar. Bir ülkenin bireylerinin*şirketlerinin ve devletin ve kamu kurumlarının uluslararası mali piyasalardan borçlanması veya tasarruflarının uluslararası piyasalarda değerlendirmesi sürecinde* alacakları ile borçları arasında bir denge kurması gerekir. Dış denge pratikte bir ülkenin uluslararası yükümlülüklerini karşılama yeteneğini tehdit etmeyecek bir dış borçlanma düzeyi tutturması anlamına gelir.Genel olarak mali piyasalar paranın iki işlevi olan değer ölçüsü ve değer saklama aracı olma işlevi ile işlem ve paranın ödeme aracı olma işlevini düzenler. Paranın işlem ve mübadele aracı olma işlevi hem tek tek ülkelerde ulusal para olarak hem de uluslararası piyasalarda uluslar arası para olarak kullanılması anlamına gelir. Ulusal paraların başka ulusal paralarla belli bir had üzerinden mübadele edildiği piyasalar döviz piyasalarıdır.Döviz piyasaları paranın "paralar arası" fiyatının oluştuğu piyasalardır.Paranın ödeme aracı olma fonksiyonu ise borç ve kredi işlemlerinde kullanılmasıyla ortaya çıkar. Faiz likiditeden vazgeçmenin karşılığı olarak ödenir. Borç verme ile borç ödeme arasında bir zaman aralığı olacağı için borç üzerinden ödenen faiz bugün ile geleceği birbiriyle ilişkilendirir.Faiz paranın "zamanlar arası" fiyatıdır. Paranın paralar arası ve zamanlar arası fiyatının oluşması yolu ile paranın değeri belirlenir.Uluslararası mali piyasalar çeşitli mali varlıkların alınıp satıldığı piyasalardır. Bu mali varlıklar dört temel üzerine oturur:- Döviz*- Europara*- Kredi araçları ve kredi kolaylıkları- Menkul değerler: tahviller ve hisse senetleri.Bu mali araçların alınıp satıldığı mali piyasalar* hangi aracın mübadelesinin yapıldığına bağlı olarak isimlendirir. Bu araçların piyasaları iki grup altında toplanır.


● "Uluslararası para piyasaları" kısa vadeli fon akımlarının yer aldığı piyasalardır ve iki alt piyadan oluşur:

- "Döviz piyasaları"*

- "Europarapiyasaları".

● "Uluslararası sermaye piyasaları" uzun vadeli fon akımlarının yer aldığı piyasalardır. Bu piyasalar da ikiye ayrılır:

- "Uluslararası kredi piyasaları"*

- "Uluslararası menkul değerler piyasaları"* yani "uluslararası tahvil piyasaları" ve "uluslararası hisse senedi piyasaları".Uluslararası iktisadi ilişkileri belirleyen temel mekanizma "uluslar arası para sistemi"dir. Ülkelerin dış dengelerini kurabilmek için yaptıkları işlemler uluslararası para sistemi ile kurulan çerçeve içinde yürütülür.Uluslararası para sistemi uluslararası mali piyasaların bütününün oluşturduğu uluslararası mali sistemin genel çerçevesini oluşturur.Uluslararası para sisteminin uluslararası mali piyasaların biçimlenmesinde belirleyici olan iki öğesi "döviz kurları sistemi" ve "uluslararası sermaye hareketleri rejimi"dir. Her ikisi beraberce uluslararası mali piyasaların yapısını ve işleyişini belirler. Uluslararası para sistemi zaman içinde evrilmiştir. Günümüzde varolan sistem bu tarihsel gelişimin sonucudur. Bu tarihsel gelişim üç evreden geçmiştir: - Altın standardı sistemi*- Bretton Woods Anlaşması sistemi*- Mali serbestleşme sistemi.Günümüzde iki temel uluslararası para piyasası mevcuttur:- Döviz piyasası- Europara piyasası.Para ve sermaye hareketlerinin serbestleşmesiyle birlikte döviz işlemlerinin hacmi muazzam genişlemiş ve işlem biçimleri çok çeşitlenmiştir.Bu artış ve çeşitlenmenin en önemli nedeni* dalgalı döviz kurları sisteminde döviz kurlarının çok hızlı biçimde değişmesi ve bunun sonucunda farklı mekanlarda oluşan döviz kurlarının ve çapraz kurların sürekli olarak oynamasıdır. Döviz piyasalarında çeşitli işlemler yapılır ve her işlem için kendi adıyla anılan alt piyasalar oluşmuştur: vadesiz (peşin) (spot) işlemler*vadeli (forward) işlemler* bankalararası (interbank) döviz işlemleri*gelecekteki sözleşmeler (futures) işlemleri* opsiyon (option) sözleşmeleri işlemleri ve swap işlemleri alt piyasaları. Bu işlemlerin amacı döviz fiyatlarındaki oynamalar ve dalgalanmalar nedeniyle arbitraj* riskten korunma ve spekülasyondur.Europara piyasalarında dolaşan mali araçlar bir ülkede yapılmış fakat bir başka ülkenin parasına bağlanmış kısa vadeli sözleşmelerdir. Piyasada çeşitli dövizler cinsinden ve çeşitli vadelerle sigorta edilmemiş interbank mevduatı bulunur. Eurokrediler aracı kurumların içinde bulundukları ülke parasının dışındaki paralarla* yani europaralarla açtıkları kredilerdir.Bu kredilerin faizleri genellikle esnek (dalgalı* değişken) faizlidir. Faiz sabit bir oran olmak yerine LİBOR olarak tanımlanır. Bu orana ek olarak*kredinin süresine* hangi para cinsinden verildiğine ve borçlunun kredi güvenilirliğine bağlı olarak LİBOR üzerine