Türk Edebiyatçılarının Biyografileri

Ahmet Hamdi TANPINAR

--------------------------------------------------------------------------------

Ahmet Hamdi Tanpınar 23 Haziran 1901'de İstanbul'da doğdu. Babası Hüseyin Fikri Efendi annesi Nesime Bahriye Hanımdır. Tanpınar'ın dedesi müftü babası kadıdır. Mızrakçıoğulları veya Müftüzâdeler diye bilinen aile aslen Batumlu'dur. Geniş Osmanlı coğrafyasında değişik yerlerde görev yapan Hüseyin Fikri Efendi en son Antalya kadılığından emekli olmuş ve 1935 yılında vefat etmiştir. Tanpınar'ın annesi ise Trabzonlu Kansızzadeler ailesinden deniz yüzbaşısı Ahmet Beyin kızıdır.Ahmet Hamdi Tanpınar'ın çocukluğu babasının vazifesi gereği farklı yerlerde geçmiştir. Ergani Sinop Siirt Kerkük ve Antalya gibi farklı coğrafya ve kültürlerde çocukluk ve ilk gençlik yıllarını geçiren Tanpınar bu süre içinde hem bir imparatorluğun dağılışını hem de annesini kaybetmenin acısını yaşamıştır.Ergani'den sonra geldikleri İstanbul'da ilk tahsiline Ravza-i Maarif İptidai Mektebinde başlayan Tanpınar 1908-1910 yılları arasında kaldığı Sinop'ta devam etmiştir. İstanbul'da iki memuriyet arası kaldıkları için Vefa Lisesi'nde başladığı lise hayatını Kerkük ve Antalya Liselerinde sürdürmüştür.
Liseden sonra Mondros Mütarekesi şartlarının yaşandığı İstanbul'da önce Halkalı Ziraat Mektebi'ne yatılı olarak kaydolan Ahmet Hamdi Tanpınar burada bir yıl okuduktan sonra kaydını Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne aldırmıştır. Onun edebiyatı seçmesindeki en büyük etken Yahya Kemal'in burada ders veriyor olmasıdır. Fakültenin kadrosunda bulunan Cenap Şahabettin Ferit Kam Hüseyin Daniş Necip Asım Fuat Köprülü Namık Kemal'in oğlu Ali Ekrem ve Yahya Kemal devrin önemli sanat ve ilim adamlarıdır. Yine sınıf veya devre arkadaşları arasında bulunan Hasan Âli Yücel Mustafa Nihat Özön Halil Vedat Fıratlı Mükrimin Halil Yinanç Necmettin Halil Onan Rıfkı Melûl Meriç ve Mehmet Halit Bayrı da daha sonraki yıllarda başarılı olacak ve önemli görevlere gelecek kişilerdir.1920 yılında Tanpınar henüz 19 yaşındayken Celâl Sahir'in yayımladığı Birinci Kitap İkinci Kitap adlarını taşıyan şiir dergisinde çıkan Musul Akşamları isimli şiiri onun yayımlanan ilk şiiridir.1921-23 yıllarının en önemli yayın organlarından biri olan Dergâh dergisi onun için ikinci bir fakülte olmuştur. Yahya Kemal Necmettin Halil Ali Mümtaz Arolat Yunus Kâzım Köni Nurullah Ataç Ahmet Kudsi Tecer Mustafa Şekip Tunç Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Ahmet Haşim Dergâh çevresinin sanatkârlarıdır. Tanpınar'ın Dergâh dergisinde 11 şiiri çıkmıştır.Tanpınar Fakültenin son yıllarına doğru Yahya Kemal'in verdiği bilgilerle Batı edebiyatından Baudelaire Verlaine Mallarmé gibi şairlerle Anatole France Hoffmann Edgar Allan Poe Gerard de Nerval Andre Gide Marcel Proust Dostoyevski ve Goethe gibi romancıların eserlerini okur. Fakat ona asıl etkiyi yapacak olan Paul Valéry'dir. Ahmet Hamdi Tanpınar 1923 yılında Şeyhî'nin ?Husrev u Şirin? mesnevisi hakkında hazırladığı bir aaa ile Edebiyat Fakültesinden mezun olur. Aynı yıl Erzurum Lisesinde edebiyat öğretmenliğine başlar. Bir buçuk yıl süren bu görevi boyunca yayımladığı yazı veya şiiri yoktur. Erzurum ona Beş Şehir'in Erzurum kısmı için ilk malzeme olacaktır. Erzurum'dan sonra Konya'ya gelen Tanpınar burada Variété I isimli eseriyle Valéry'yi tanır. Onun şiir estetiğinin kuruluşunda Valéry'nin önemli yeri vardır. Aynı yıllarda Konya'da yapılan bir Mevlevî âyininde Itrî'nin rast bir bestesini dinleyen Tanpınar bir taraftan da klâsik Türk mûsikisinin o ana kadar kendisine kapalı olan cennetine girmiştir.1927 yılında Ankara Lisesine nakledilen Tanpınar burada Faruk Nafiz Çamlıbel ve Fakülteden arkadaşı Rıfkı Melûl Meriç ile beraber çalışmıştır. Okulda Orhan Veli Oktay Rıfat Melih Cevdet ve Samet Ağaoğlu gibi öğrenciler vardır. Üç yıl burada görev yaptıktan sonra Gazi Terbiye Enstitüsü edebiyat hocalığına getirilir. 1930-1932 arasında bulunduğu Enstitü'nün Musiki Muallim Mektebi'nde Batı müziği ile alâkalı ne kadar plâk varsa hepsini dinleme imkânı bulmuştur.Ahmet Hamdi Tanpınar 1932'de Kadıköy Lisesi edebiyat öğretmenliğine tayin edilir. 1933'te Ahmet Haşim'in ölümüyle Güzel Sanatlar Akademisi sanat tarihi hocalığına nakledilir. Bir yıl sonra bu görevine estetik ve mitoloji hocalığı da ilave edilir. Bu arada Bağlarbaşı Amerikan Koleji'nde Türk edebiyatı dersi okutur. Akademide resim ve diğer plâstik sanatlar hakkında bilgisini genişletir.1938 yılında ciğerlerinden geçirdiği bir hastalık sebebiyle uzun bir süre hastanede yatar. Bu rahatsızlık ömrünün sonuna kadar onu etkilemiştir.1938 yılı kasım ayında İsmail Habip Sevük ile yaptığı bir kavga basında geniş bir şekilde işlenmesiyle onu bütün memlekete tanıtmıştır. Bu tartışmanın ayrıca onu kitap yazmaya teşvik edici bir rolü olmuştur. 1939 yılında Tanzimat'ın 100. yılı vesilesiyle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Yeni Türk Edebiyatı kürsüsü kurularak başına profesör olarak tayin edilmiştir.1940 yılında 39 yaşındayken Kırklareli'nde topçu teğmeni olarak askerliğini yapmıştır.1943 seçimlerinde Tanpınar Maraş milletvekili olarak Meclise girer.1946 seçimlerinde CHP'den aday gösterilmeyen Tanpınar'a Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği verilir. İki yıl bu görevde kaldıktan sonra önce Güzel Sanatlar Akademisi Estetik hocalığına bir yıl sonra da Fakültedeki görevine döner. Bu arada Cumhuriyet'te tefrika edilen ve büyük değişikliklerle kitap haline getirilen Huzur romanı ve aynı yıl çıkan XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi ile sanatkâr ve ilim adamı olarak sanat ve ilim sahalarında kendine mühim bir yer edinmiştir.Çeşitli vesilelerle Avrupa'ya gidip gelen ve bir süre kalan Tanpınar son üç yılda Yahya Kemal Hasan Âli Yücel ve Mükrimin Halil Yinanç'ın ölümüyle sarsılmış 1962 yılı ocak ayında derslerinin bir kısmına gelememiş 23 Ocakta toplanan Fakülte Kurulunda bir fenalık hissederek Haseki Hastanesi'ne kaldırılmıştır. Geçirdiği enfaktüs sonucu sabaha karşı 04.40'da hayatını kaybetmiştir.Tanpınar Rumelihisarı Mezarlığında Yahya Kemal'e yakın bir yere defnedilmiştir.

ESERLERİ :

Hikaye kitapları: Abdullah Efendinin Rüyaları (1943) Yaz Yağmuru (1955) Hikayeler (1983).

Romanları: Huzur (1949) Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962) Sahnenin Dışındakiler (1973) Mahur Beste (1975) Aydaki Kadın (1987).

Denemeleri: Beş Şehir (1946) Yahya Kemal (1961) Edebiyat Üzerine Makaleler (1969) Yaşadığım Gibi (1970). Monografi:XIX. Asır Türk Edebiyat Tarihi (1949). "Ahmet Hamdi Tanpınar' ın Mektupları"nı da Zeynep Kerman derledi (1974; genişletilmiş ikinci basım 1992).

Benzer Konular
	Konu Başlığı	Başlatan	Yanıtlar	Görüntü	Son Mesaj
	Ahmet Hamdi Tampınar - Aşk Şiir Köşesi	-o_o-GökhaNur-o_o-	4	1494	Haziran 11, 2014, 05:10:39 ÖS Gönderen : moon_ni
	Ahmet Hamdi Tampınar - Ne Içindeyim Zamanın Şiir Köşesi	-o_o-GökhaNur-o_o-	2	1312	Nisan 11, 2013, 04:00:42 ÖS Gönderen : kubra8
	Ahmet Türk'ten Flaş Açıklama Güncel Haberler	imge34	0	805	Ocak 04, 2013, 04:14:05 ÖS Gönderen : imge34