Yazım konusu okuyup yazan herkesi ilgilendirir. Bunu için yazım kuralalrı kolay kavranıp kolay uygulanabilir nitelikte olmalıdır.

TEMELYAZIM KURALLARI

BÜYÜK HARFLERİN KULLANILIŞI

1. Her cümlenin ilk harfi büyük yazılır:

— Sabah sekizde kalktım.

2. Şiirde her dizenin ilk harfi büyük yazılır:

— Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak.

3. Yazı başlıklarındaki her sözcük büyük harfle başlar. Başlıkların sonuna nokta konmaz. Bağlaç ve ilgeçler varsa küçük harfle başlar:

Coğrafî Bölgeler, Leyla ile Mecnun, Sen ve Ben, Gel de Yanma…

Başlıkların sonuna ünlem (!) ve soru işareti dışında işaret konmaz.

Başlığın tümü büyük harfle yazılacaksa bağlaç ve İlgeçler de büyük harfle yazılır.

GURUR VE İNTİKAM

4. Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitapların ilk sözcüğü büyük harfle başlar:

Değerli arkadaşım, Sevgili kardeşim, Aziz dostum…

5. Özel adlar kısaltılınca her sözcüğün ilk harfleri alınarak büyük harfle başlar. Diğer kısaltmalar küçük harfle başlar:

MEB, TRT, vs., cm..

Özel adların kısaltmalarına getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır ve kısaltmanın okunuşuna göre getirilir:

TDK’ ye , TRT’nin…

6. Yön adları küçük harfle başlar:

Rüzgar, güneydoğudan esiyor.

Ancak, özel adlarla birlikte kullanılan yön adları, bölge adı olarak kullanılırsa büyük harfle başlar:

Doğu Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Asya İç Anadolu, Yakın Doğu…

7. Yer adlarında ilk addan sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci adlar küçük harfle başlar:

Meriç nehri, Alp dağları, Marmara denizi…

Ancak, ikinci sözcük özel ada dahil ise ve ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa, ikinci ad da büyük harfle başlar.

Çanakkale Boğazı, Van Gölü, Konya Ovası…

8. Özel adlar büyük harfle başlar:

a. İnsan adları ve bunlarla birlikte kullanılan unvanlar, saygı sözleri büyük harfle başlar:

Ali Bey, Doktor Ayşe, Genç Osman…

Akrabalık bildiren adlar ise küçük harfle başlar:

Funda teyzemi çok severim.

b. Bölge, ülke, devlet ve kıta, kasaba, köy, il, ilçe, semt, mahalle … adları büyük harfle başlar:

Asya, Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, Akdeniz Bölgesi, Ankara, Akçaköy, Gazi Mahallesi…

c. Ulusal ve dinî bayramların adları büyük harfle başlar:

Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı…

Bayram niteliği kazanmış günlerin adları da büyük harfle başlar:

Anneler Günü, Öğretmenler Günü…

ç. Dil adları büyük harfle başlar. Ancak bu adlara eklenen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz:

Türkçenin, Almancayı, …

d. Din, mezhep ve tarikat adları büyük harfle başlar. Ancak bu adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz:

Hıristiyanların, islâmın, Bektaşîlerden …

e. Kurum, kuruluş, makam, iş yeri, dernek adları büyük harfle başlar:

Kanarya Sevenler Derneği, Türk Dil Kurumu, Yeşil Market…

f. Gezegen adları büyük harfle başlar:

Mars, Uranüs …

Ancak, güneş, dünya ve ay sözcükleri coğrafî terim olarak kullanılırsa büyük harfle, diğer durumlarda küçük harfle başlar:

Ay, Dünya’nın uydusudur. Bu ne biçim dünya.

g. Kitap, dergi, gazete adları büyük harflerle başlar:

Mavi ve Siyah, Gösteri, Milliyet…

h. Yasa, yönetmelik, antlaşma, savaş adları büyük harfle başlar:

Türk Medeni Kanunu, Sınıf Geçme Yönetmeliği, Ankara Antlaşması, Kurtuluş Savaşı…

ı. Müze, saray, harabe, köprü, anıt adları büyük harfle başlar:

Resim-Heykel Müzesi, Topkapı Sarayı, Boğaziçi Köprüsü, Zafer Anıtı…

i. Hayvanlara özel olarak verilen adlar büyük harfle başlar:

Minnoş, Karabaş, Sarıkız…

KESME İŞARETİNİN KULLANIMI

1. Kullanıldığı Yerler:

a. Özel adlara getirilen ad durum ekleri kesme işareti ile ayrılır:

Ankara’yı, Türkiye’den, MEB’in …

b. Özel adlara getirilen ile sözcüğü birleşik olarak yazıldığında kesme işaretiyle ayrılır:

Ali’yle, Kıbrıs’la …

c. Özel adlara getirilen ek-eylemler kesme işaretiyle ayrılır:

Şehmuz’dur, Ali’ymiş, Ayşe’ydi…

ç. Özel adlara getirilen iyelik ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

Ali’m, Türkiye’miz, Burhan’ımız …

d. Özel adlara getirilen tamlama ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

Çan’ın kalemi, Türkiye’nin sınırları…

e. Bir harf veya ekten sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır:

a’dan z’ye … -ki’nin …

f. Sayılara getirilen ekleri ayırmada kesme işareti kullanılır:

3′üncü, 1925′te, saat 7′de…

DÜZELTME İŞARETİNİN (^) KULLANIMI

Düzeltme işareti (^) yalnızca anlamdaki belirsizliği ortadan kaldırmak gerektiği durumlarda kullanılır.

Düzeltme işaretini özel adlarda yada yazımı devletçe benimsenmiş yer adlarındada görürüz.

Arapça bi- ile Farsça bî- ön eklerini ayırmak için kullanılır; bîçâre (çaresiz), bîtaraf (tarafsız), bîvefa (vefasız); bihakkın (hakkı ile), bizatihi (kendiliğinden), bilumum (bütün, hepsi).

SAYILARIN YAZIYLA GÖSTERİLMESİ

A) Herhangi bir anlatım türünde (roman, öykü, deneme, mektup) kesinlik anlamı önem taşımayan sayılar, yazıyla gösterilir.

Örnek :

Bu kitabı yazalı beş yıl oldu.

Bahçede dört beş çocuk oynuyordu.

B) Kesinlik anlamı önem kazanan konularda, bilimsel yazılarda sayılar rakamla gösterilir.

Marmaris’te 2000 hektar orman yandı.

Baktım, termometre 30 dereceyi gösteriyordu.

C) Çok sıfırlı sayıların ana sayılardan sonraki basamakları yazı ile gösterilebilir .

Örnek :13 milyar, 20 trilyon

UYARI : Çek ve senetlerde sayı basamakları bitişik yazılır.

BİLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI:

A) Kurallı (özel) bileşik eylemler daima bitişik yazılır :

Örnek :Gidedur (mak), bakıver (mek), öleyaz (mak)

B) Yardımcı eylemlerle kurulan bileşik eylemlerde :

Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte herhangi bir ses düşmesi veya ses türemesi olmuyorsa ayrı yazılır : Örnek : Terk et(mek), pişman ol(mak)

Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte bir ses düşmesi ya da ses türemesi meydana gelirse bitişik yazılır. Örnek : seyir- seyret(mek), kahır- kahrol(mak), his-hisset(mek)

C) İki ya da daha çok sözcükten oluşmuş yerleşim merkezi adları bitişik yazılır : Örnek:Bahçelievler, Sivrihisar, Çanakkale

D) Bir heceli sözcüklerin başına geldiği bileşik sözcükler bitişik yazılır :

Örnek :İlkbahar, Akdeniz, Önsöz, İlknur

E) Sıfat ya da ad tamlaması biçiminde oluşmuş ve öylece kalıplaşmış olan bileşik sözcükler bitişik yazılır :

Örnek :Sivrisinek, Atakule, Topkapı, Beşevler

YABANCI SÖZCÜKLERİN YAZILIMI

*Yabancı dilden Türkçe’ye geçen sözcüklerin ilk iki ya da son iki harfi ünsüz ise aralarına ünlü harf gelmemesine dikkat edilir.

ÖRNEK:Kreş-Prova-Staj

*Yabancı sözcüklerdeki “g” harfi “ğ” harfine dönüştürülemez.

Program,biyografi

İstisna: *Yerleşmiş bazı sözcüklerde bu kurala uyulmaz.

ÖRNEK:Coğrafya,fotoğraf

Bazı yabancı özel adlar ses değişikliğine uğrayarak dilimize yerleşmiştir

Londra,Napolyon

“-DE” EKİ VE “DE” BAĞLACININ YAZILIŞI

Hal eki olan “de” kelimeye bitişik yazılır. Özel isimlerin sonuna geldiğinde kesme işaretiyle ayrılır. Kendisinden önce gelen kelimenin son ünlüsüne göre büyük ünlü uyumuna uyar.

Ayakta durmaktan canım çıktır.

Otomobil bozulunca yolda kalmışlar.

Yurtta sulh cihanda sulh!

Dolabın anahtarı Ali’de olmalı.

Bağlaç olan “de” ayrı yazılır. Kendisinden önce gelen kelimenin son ünlüsüne göre büyük ünlü uyumuna uyar.

Onları da gördünüz mü?

Kerem de çalışmasını tamamlamış

“-ki” EKİ ve “ki” BAĞLACININ YAZIMI

Ek olan “-ki” ünlü uyumuna uymaksızın kendinde önce gelen kelimeye bitişik yazılır:

Bu sayfadaki yazıyı okudunuz mu?

Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır:

Olmaz ki!

Böyle de yatılmaz ki!

Atatürk diyor ki: …

“Ki” bağlacı bazı kelimelerle zamanla kalıplaştıkları için bitişik yazılır:

Halbuki, oysaki, sanki, mademki …

“mi” Soru Edatının Yazımı:

A) “mi” soru edatı, cümleye soru anlamı katsa da katmasa da kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır :

Örnek : O da bizimle gelecek mi?

Gördün mü şimdi yaptığını!

Konuşmaya başladı mı susmaz.

B) “mi” soru edatı, ayrı yazılmasına karşın kendinden önce gelen sözcüğe, kalınlık-incelik ve düzlük-yuvarlaklık yönünden uyum sağlar.

Örnek : Okudun mu?

Güzel mi?

Akıllı mı?

C) “mi” soru edatından sonra gelen zaman ve kişi eklentileri soru edatıyla bitişik yazılır. Örnek :Onunla sık sık görüşüyor musunuz?

Olanları bilir miydi de?

“İLE”BAĞLACININ YAZIMI

Edat ve bağlaç olarak kullanılır.

Yazılışları bakımından aralarında fark yoktur.

Bu kelime kendinden önceki kelimeye bitişik de yazılabilir, ondan ayrı da…

Bitişik yazılan “ile” kelimesi “büyük ve küçük ünlü uyumu” kurallarına uyar. Ayrı yazıldığında ünlü uyum kuralları aranmaz:

arabası ile›arabasıyla, konu ile›konuyla,

annem ile babam›annemle babam