 |
|
|
Tiyatro
Yaşamdaki olayları sahnede canlandırma sanatına tiyatro denir. Drama, ya da tiyatro eseri, olayları oluş halinde gösterir. Bu bakımdan tiyatro, konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Tiyatro eserlerinde olaylar yazarın ağzından anlatılmaz, eserdeki kişiler tarafından doğrudan doğruya söylenir ve yapılır.
İnsan yaşamının sahnede canlandırılmasına tiyatro denir, Tiyatroda olaylar “olurken” gösterilir. Tümüyle konuşma ve harekete dayalı bir gösteri sanatıdır. Olay, yazarca anlatılmaz, kişi tarafından doğrudan doğruya söylenir ve canlandırılır. Kişiler ve olay olmak üzere iki temel öğesi vardır. Tiyatro yazarı, kişileri konuşturarak kişilikleri çizer ve olayı anlatır.
Tiyatroda perde ve sahne olmak üzere iki bölüm vardır: Perde, konunun ana parçalarından her biridir. Sahne ise, her perdede kişilerin girip çıkmasıyla oluşan küçük bölümlerdir. Tiyatroda konuşma türleri de adlandırılmıştır: Diyalog, kişilerin karşılıklı; monolog kişinin tek başına konuşmasıdır. Tirad, kişilerin birbirlerine karşı söyledikleri uzun ve coşkulu sözlerdir. Klasik tiyatroda; trajedi, komedi ve dram olmak üzere üç tür vardır.
Tiyatronun Kökeni
Tiyatro Metinleri
Tiyatro Terimleri
Tiyatro Salonları
Çocuk Tiyatrosu
Tiyatro Yazarları
→ Tiyatro
Tiyatronun Öğeleri
Tiyatro Biçimleri
Tiyatro Türleri
Tragedya (Trajedi, Ağlatı)
Tragedyanın Özellikleri
Komedya (Komedi, Güldürü)
Komedyanın (Komedinin) Özellikleri
Komedya Türleri (Komedi Çeşitleri)
Dram
Burjuva Dramı
Romantik Dram
Çağdaş (Modern) Dram
Türk Tiyatrosu
Geleneksel Türk Tiyatrosu
Karagöz
Ortaoyunu
Meddah
Modern Türk Tiyatrosu
Tiyatro türlerini ilk sınıflandıran kişi Aristoteles’tir. Aristoteles Poetika adlı eserinde komedya ve tragedyadan ilk kez bahsetmiştir.
Tarihsel gelişim süreci içinde tiyatroyu üç bölümde inceleyebiliriz:
1. Tragedya (Trajedi)
2. Komedya (Komedi)
3.Dram
Tragedya (Trajedi, Ağlatı)
Kendine özgü sıkı kuralları vardır. Seyircide korku ve acıma gibi duygular uyandırır. Böylece ruhun tutkulardan temizlenmesi hedeflenir, ilk kez M.ö 6.yüzyılda Yunan edebiyatı’nda görülmüştür.
Tragedya, eski Yunan edebiyatının ve Latin edebiyatının taklit edildiği ve Klasisizmin etkili olduğu 17. yüzyılda, özellikle Fransa’da yeniden canlanmış ve 19. yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür.
Önemli Trajedi Sanatçıları:
Aiskhylos (MÖ. 525-456)
Sophokles (MÖ. 495-406)
Eski Yunan Edebiyatı:
Euripidies (MÖ. 480-406)
Pierre Corneille (1606-1684)
Racine (1639-1690)
Trajedinin özellikleri şunlardır:
1. Koro, trajedinin temel öğesidir. Halkı temsil eder, eyleme karışmaz. Kentin yaşlıları ya da kadınlarından oluşur. İnsanlara öğüt verir, yol gösterirler. Konular mitoloji ya da tarihten alınır.
2. Erdeme ve ahlaka değer verilir.
3. Kahramanları, sıradan insanlardan değil; doğa üstü varlıklar ( Tanrılar, Tanrıçalar…), yüksek tabakadan kişilerden ( kral, soylular) oluşturulur.
4. Eser, baştan sona kadar ciddi bir hava içinde geçer.
5. Acı veren; vurma, yaralama, öldürme gibi olaylar sahnede seyirciye gösterilmez. Yalnızca bu olayların öyküsü anlatılır.
6. Sahnede basit ve sıradan bir üslup kullanılmaz.
7. Kaba saba sözlere yer verilmez. 3 Şiir biçiminde yazıiır
9. Sahnede üç birlik kuralına ( yer.zaman, olay) uyulur.
10. Trajedi birbiri ardından süren diyolog ve koro bölümlerinden oluşur,
11. Korolar Ürik, diyologiar dramatik bölümlerdir.
12. Koralar şarkı ve danstan oluşur.
13. Trajedi bir bütün halinde aralıksız oynanır. Korolar, dramatik bölümlerin arasında perde a-raiannı gösterir.
Komedya (Komedi, Güldürü)
Olayların, insanların, durumların gülünç yanlarını ortaya koyan komedya, insanları güldürürken düşündürmeyi hedefler. Edebiyatta toplumsal bozukluklar, kişisel zaaflar komedi yoluyla ortaya konur.
Komedya kelimesini Comos +Oidia kelimeleri meydana getirmiştir. Comos; halk, cümbüş vs.anlamına, Oidia ise ezgi anlamına gelir. Olayların ve insanların komik yanlarını ortaya koyan oyun türüne komedya denir. Bu tür de, tragedya gibi, şarap tanrısı Dionysos adına yapılan törenlerden doğmuştur. İnsanların bir takım olaylar karşısında verdiği bazı tepkilerin ve duyguların tarihsel süreç içinde güncel yaşama yansıması komedyanın kaynağıdır.
Aristophanes (MÖ. 445 - 385) Eski Yunan Edebiyatı
Terentıus (MO. 195 - 159) , Moliere (1622 - 1676) Fransız Edebiyatı
Menandros (MÖ. 342 - 292) Plautus(MÖ 254-1&4) Latin Edebiyatı
Gogol (1809 -1852) Rus Edebiyatı
Ben Johnson (1573 -1637) İngiliz Edebiyatı
Komedyanın özellikleri şunlardır:
1. Konular günlük yaşamdan seçilir.
2. Komedya‘da kahramanlar genellikle halktan kişilerdir.
3. Olaylar çirkin ya da acılı olsa da sahnede seyirciye gösterilir.
4. Anlatımda soyluluk aranmaz. Sahnede kaba saba sözlere de yer verilebilir.
5. Trajediler gibi kora ve diyolog bölümlerinden oluşur.
6. Üç birlik kuralına uyulur.
7. Şiir biçiminde yazılır.
8. Komedinin karakter komedisi, töre komedisi ve entrika komedisi olmak üzere üç türü vardır.
Komedya Türleri (Komedi Çeşitleri)
A) Karakter Komedyası
İnsanların karakterlerinin ve kişiliklerinin aksak ve gülünç taraflarını gösteren komedi çeşitidir. Bu tür komedyanın en tanınmış örnekleri şunlardır:
Tartuffe (Moliere), Cimri, Venedik Taciri (Shakespeare)
B) Töre Komedyası:
İnsanların gülünç ve aksak yanlarını, gelenek-göreneklerin ve törelerin bozuk taraflarını anlatan komedya türlerindendir. Aşağıda verilen eserler bu türün en önemli örenkleridir:
Şair Evlenmesi (Şinasi), Gülünç Kibarlar (Moliere), Eşek Arıları (Aristophanes), Müfettiş (Gogol)
c) Entrika Komedyası:
Günlük yaşamda yaşanan olayları merak uyandıracak ve insanları şaşırtacak biçimde anlatan tiyatro çeşitidir. Entrika komedisine şu örnekler verilebilir:
Yanlışlıklar Komedyası (Shakespeare), capin’in Dolapları (Moliere)
DRAM:
18.asırdan sonra, trajedi (tragedya) ve komedinin (komedya) dışında üçüncü bir tiyatro türü olarak çıkmıştır. İnsan yaşamını çirkin ve güzel yanlarıyla ortaya koymak amacıyla ortaya çıktı. Bu tiyatro türü, Romantizm döneminde doğduktan sonra, her dönemde varlığını sürdürdü.
Başlıca Özellikleri şunlardır:
1. Kahramanlar her ekonomik katmandan seçilebilir.
2. Hem acıklı hem de güldürücü olaylar, bir arada bulunabilir.
3. Üç birlik kuralına uyma zorunluğu yoktur.
4. Şiir biçiminde ya da düzyazıyla yazılabilir.
5. Olay, tarihten ya da günlük yaşamdan alınabilir.
6. Perde sayısı, yazarın isteğine bağlıdır.
Dram türünün en önemli sanatçıları
Diderot (1713 -1784) Victor Hugo (1802 - 1885)
Shakespeare (1564-1616)
Lessing (1729-1781)
Goethe (1749-1832)
Schiller (1759-1805)
Bu türün geçirdiği başlıca üç aşama vardır:
Burjuva Dramı
Romantik Dram
Çağdaş (Modern) Dram
Burjuva Dramı
Fransız filozofu Diderot (1713-1784)’un tragedyaya karşı çıkmasıyla ortaya çıkmıştır. Burjuva dramında günlük olayları işlemek, orta sınıfa seslenmek, güzel İle faydalıyı göstermek, ahlakçı görüşü vurgulamak ve günlük yaşayışın doğal dili olan nesir ile yazmak başlıca amaçlar olmuştur
Romantik Dram
Tragedyanın belli kurallarını yıkmak amacı gütmüştür. 19. yüzyılın ilk yarısında Romantizm akımıyla birlikte ortaya çıkmıştır. Romantizmle birlikte edebiyatın her dalında başlayan isyan hareketi tiyatro alanında ürününü dram olarak vermiştir. İngiliz oyun yazarı Shakespeare’ın ilk örneklerini verdiği bu tür, Alman edebiyatında Goethe, Schiller gibi sanatçıların ilgisini kazanmıştır. Romantik dramın ilkelerini ilk kez Fransız sanatçı Victor Hugo, Cromvvell (1827) adlı oyununun önsözünde ortaya koymuştur.
Romantik Dramın Özellikleri:
*Oyunda acıklı ve gülünç olaylar bir arada verilebilir.
*Olaylar tarihten ya da günlük hayattan alınabilir.
*Nazım ya da nesir biçiminde yazılabilir.
*Kahramanlar her tabakadan seçilebilir.
*Acı veren olaylar sahnede gösterilebilir.
*Perde sayısı yazarın isteğine bağlıdır.
*Yerli hayata ve ulusal konulara önem verilir.
*Klasik tiyatronun “zamanda ve mekanda birlik” kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
Çağdaş (Modern) Dram
Romantizm akımının etkili olduğu dönemlerden sonra da biçim ve içerik değişiklikleriyle yeni boyutlar kazanmış ve günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Günümüzde değişik görüşlerin ve akımların doğrultusunda dramlar yazılmakta ve bunlar çağdaş dram içerisinde değerlendirilmektedir.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Edebiyat (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Tiyatro
Yazdır
Gelişmiş Arama
Ağustos 20, 2013, 09:35:49 ÖÖ