Tıbbi Tekstillerin Özellikleri

Tıp ve cerrahi ve ilgili uygulamalar, tekstil endüstrisinin sunduğu geniş imkanlardan faydalanan pek çok alan içinde en önemli ve hızlı gelişen bir bölümdür. Polimer teknolojisine bağlı olarak mevcut liflerin geliştirilmesi ve yeni liflerin üretilmesi ve tekstil yapılarının çeşitlenmesi sonucu, tıp ve cerrahinin pek çok alanında kullanılmaya uygun tıbbi tekstiller dediğimiz bu ürünler insanların ve hayvanların tıbbi bakımı ve hijyeni için kullanılırken ,personelin ve teçhizatın korunmasını da yardım ederler.Tıbbi tekstiller genelde tekstil dışında bir materyal ile birleşmiş halde, tıp ve cerrahinin hemen hemen her alanda kullanılmaya uygun tekstil materyalleridir.Mukavemeti ve esnekliği bünyesinde bir arada bulundurması yanında geniş ürün çeşidi sunması ,çok fonksiyonlu karaktere ,çevre ve doku ile biyolojik uyum gösterebilmesi ve çeşitli materyallerle birleşebilmesi tıbbi tekstillerin özellikleri arasındadır.

2.Tıbbi Tekstillerin Sınıflandırılması

Tekstil materyalleri tıp ve cerrahide çeşitli amaçlar için kullanılır.Tıp uygulamaları için tekstil materyallerini, dış uygulamalarda kullanılanlar ve iç uygulamalarda kullanılanlar olarak olarak iki temel grupta toplamak mümkündür.Dış uygulamalar alanındaki ilerlemeler sınırlı iken iç uygulamalar sahasında son 20 yıl boyunca önemli gelişmeler kaydedilmiştir.

Alt başlıkları ile iç ve dış uygulamalar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

A)Dış Uygulamalar

1-İmplant edilemeyen yara bakımı amacı ile kullanılan ürünler
2-Vücut dışında kanı temizlemek amacı ile kullanılan cihazlar
3-Ameliyathanede hijyen amacı ile kullanılan ürünler

B)İç uygulamalar

1-Ameliyat İplikleri
2-Yumuşak doku implantları
3-Ortopedik implantlar
4-Kadovaskular implantlar

İmplant Edilmeyen Ürünler

Bu materyaller, vücudun dışındaki uygulamalarda kullanılır.Deri ile temas edebilir veya etmeyebilir.Tablo-1 de bu ürünlerde kullanılan lifler, tekstil yapıları ve fonksiyonları verilmektedir.Bu sınıfta önemli ve çok miktarda kullanılan tekstil materyalleri yara sargısı ve bandajdır.

A)Yara Sargısı

Bu materyalin fonksiyonu, belli çeşit bir ilacı yaraya veya deri üzerine uygulamak, enfeksiyona karşı yarayı korumak, kan ve salgıları absorbe etmek, iyileşmeyi kolaylaştırmak ve bazen yaraya ilaçla birlikte uygulamaktır.

Genelde kullanılan yara sargısı, yaraya temas eden bir tabaka ile esnek ana materyal arasına yerleştirilmiş absorbent bir tabakadan oluşan kompozit bir materyaldir.yara sargısı, yaraya temas eden bir tabaka ile esnek ana materyal arasına yerleştirilmiş absorbent bir tabakadan oluşan kompozit bir materyaldir.Yaraya temas eden tabak yaraya sargının yapışmasını önleyen ve yeni doku gelişimini bozmadan yerinden kolayca ayrılabilen pamuk muslin veya nonwoven kumaştır.Absorbent ped kan ve sıvıları absorbe eder ve yarayı korumak için bir yastık etkisi yapar.

Pamuk veya yün dolgusu içerir.Ana materyal, sargının yaraya uygulanmasını temin eder.Arka yüzeyi sargıyı yerinde tutmak için uzatılabilir bir akrilik yapıştırıcı ile kaplanır ve böylece bandaj ihtiyacı ortadan kalkar.

B)Bandaj

Bandajın en yaygın kullanımı, yara üzerindeki sargıyı yerinde tutmaktır.Böyle bir bandaj, sağlamlaştırılmış, ağılaştırılmış ve sterilize edilmiş, çeşitli uzunluk ve genişliklerde şeritler halinde kesilmiş pamuk veya viskon düz dokuma kumaştır.

Bir diğer bandaj tipi, burkulmuş bir bileği veya dokuyu desteklemek için kullanılan esnek bandajdır.Yüksek bükümlü pamuk veya krep iplikler ile dokunmasından dolayı elastik özelliklere sahiptir.Bandaj tersinir olarak uzayıp kısalabilir ve bir eklem etrafında uygulandığında iyileşme süresince gerilimini korur.

Aynı özellik biri normal diğeri yüksek gerilim altında iki tip çözgü ile dokunan bandajlarda da elde edilir.Bu fonksiyon yuvarlak örme makinelerinde tüp formunda örülmüş bir bandaj tarafından da yerine getirilebilir.Bu tip bandajlarda %25 elastik iplik kullanılır.

Basınç bandajları, bir diğer bandaj çeşididir.Derin damar thrombosisi, bacak ülseri ve varisli damarların önlenmesinde ve tedavisinde kullanılır.Nonwoven ortopedik yastık bandajları ve plasterler altında kullanılır.Nonwoven ortopedik yastık bandajları, polyester ve polipropilen liflerinden üretilir.

İmplant edilmeyen materyallerden olan ve cerrahide önemli fonksiyonlara sahip diğer materyaller gaze,lint ve tampondur.Gaze seyrek bir dokumadır.Parafin vaks ile kaplandığında yanık ve haşlamaların tedavisinde ilaç sürmek veya ifrazatı temizlemek için kullanılır.Cerrahi uygulamalarda kanı silmek için pens ucuna tutturulmuş olarak kullanıldığında absorbend bir materyal olarak görev yapar.Lint, pamuklu bezayağı kumaştan oluşan, bir yüzü düz, diğer yüzü tüylü bir bezdir.Cerrahide sargı amacı ile kullanılır.Tampon ise, yüksek absorbend bir materyaldir.Lif kaybını veya yaraya yapışmasını önlemek için nonwoven kumaşla kaplıdır.

Ürün Çeşidi Lif tipi Tekstil Yapısı Fonksiyonları
Yara Sargısı Belli bir ilacı yaraya ve deri üzerine uygulamak Enfeksiyonlara karşı yarayı korumak,kan ve sargıları absorbe etmek iyileşmeyi kolaylaştırmak
Yara Temas Tabakası ipek,PA,Viskon,PE Örme,Dokuma,Nonwoven
Absorbend Ped Pamuk,Viskon Nonwoven
Anan Materyal Viskon,Plastik Film Nonwoven,Dokuma
Bandaj Pamuk,Viskon,PA,Elastomer iplik Dokuma,Örme, Nonwoven Yara üzerindeki sargıyı yerinde tutmak
Plaster Viskon,Plastik Film,Pamuk,PP,PES,Cam Lifi Örme,Dokuma,Nonwoven Deriye ilaç uygulamak,hareketi önlemek yara kenarlarını birleştirmek,ağrıyı kesmek
Gaze Pamuk ,viskon Dokuma Nonwoven Sıvı veya salgıları absorbe etmek
Tampon Viskon,Pamuk lintleri,Odun Hamuru Nonwoven Herhangi bir boşluğa yerleştirilerek sıvıları absorbe etmek

Vücut Dışında Kullanılan Cihazlar

Bu cihazlar lifli materyallerden imal edilen,vücut dışında kanı temizlemek amacı ile kullanılan mekanik organlardır.Üç büyük organı içerir, Suni böbrek, suni akciğer ve suni karaciğer

CİHAZ LİF TİPİ UYGULANAN SİSTEM FONKSİYONLARI
Suni Böbrek İçi boş Viskon lifi,
İçi boş PES lifi,PAN,
Polimetilmetakrilat,Kitin Hemodiyaliz,
Hemodifilitrasyon
Hastanın kanından atık ürünleri
Ve suyu uzaklaştırmak elektrolit konsantrasyonunu kontrol etmek
Suni Karaciğer İçi Boş Viskon lifi,Karbon lifi,Polieterüretan Plamapheresis
Hemoperfusion Hastanın Plazmasını ayırmak ve yok etmek kana taze plazma salgılamak
Suni Akciğer İçi boş PP lifi,İçi Boş silikon,Silikon Zar,Polisülfon Hemoperfusion Hastanın kanından karbondioksiti uzaklaştırmak ve taze oksijen sağlamak


A)Suni Böbrek

Çekilen ızdırap nedeni ile pek çok hasta suni böbreği kullanmaktadır.Suni böbreğin fonksiyonu hastanın kanının sirkilasyonunu sağlamak için kandaki atık ürünleri ve suyu uzaklaştırarak elektrolit konsantrasyonunu kontrol etmektir.Bunun için bir zar kullanılır.

Zar, değişen yoğunluklarda çok sayıda iğne ile delinmiş Nonwoven kumaş kullanılan lifler,viskon ve polyesterdir.İçi boş liflerin amacı kanın sirküle edilmesidir.Böbrek hastalıklarının kandaki 10000-30000 molekül ağırlıklı proteinler tarafından oluştuğuna inanılmaktadır.Bu nedenle lif üreticileri, içinden bu molekül ağırlığına sahip zararlı proteinleri geliştirmeyi amaçlamışlardır.

Ancak,diyaliz cihazı vücuda yabancı bir madde olduğu için uzun süreli kullanımı çeşitli komplikasyonlar oluşturulur.Kan, diyaliz cihazaı ile sirküle edildiğinde kandaki lökosit miktarı ilk 20 dakika boyunca düşer.

Bu yüzden suni böbrek üreticilerinin amacı, içi boş liflerin yüzeyin lokosit düşüşünü engelleyecek şekilde gerçekleşmektedir.

B)Suni Karaciğer

Başlangıçta kalp cerrahisi esnasında akciğer fonksiyonunun yerine geçen bir cihaz olarak geliştirilmiştir.Günümüzde bu amaç için Amerika da yılda 250 bin, Japonya da yılda 20 bin kişi tarafından kullanılmaktadır.

Suni akciğer kana oksijen temin etmek ve karbondioksiti uzaklaştırmak için kullanılan bir gaz değiştiriciden oluşur.Bu amaçla içinden gazın geçmesine izin verecek mekanik bir akciğerin yapılması için silikon veya PP içi boş lifler kullanılır.

C)Suni Akciğer

Fonksiyonu hastanın plazmasını ayırarak, hastanın kanına taze plazma sağlamaktır.Suni böbrek için kullanılanlara benzer zarlar veya selüloz içi boş liflerden yapılır.


AMELİYATHANEDE KULLANILAN TEKSTİL MATERYALLERİ

Ameliyathanede çeşitli amaçlarla kullanılan tekstil ürünlerinin temel fonksiyonları, hastayı ve personeli korumak ve hijyen sağlamak, yara enfeksiyonunu önlemek, operasyon yeri ve steril teçhizatın bakteri taşıyan partiküller ile doğrudan temasını kesmek ve hastadan cerraha ve cerrahtan hastaya enfeksiyon taşıma riskini azaltmaktır.AIDS,Hepatit B ve diğer tehlikeli hastalıklar göz önüne alındığında, özellikle hastadan cerraha hastalık taşıma riski önem kazanmıştır.


Ameliyathanelerde kullanılan tekstil materyalleri geniş bir ürün ranjına sahiptir.Genel olarak, cerrah, personel ve hasta giysilerini, hasta örtü ve perdesini, yatak takımını, idrar tutucu ürünleri, çeşitli bezleri, cerrahi çorap ve atletleri içerir.Tablo-3 bu ürünlerin üretiminde kullanılan lifleri,tekstil yapılarını ve fonksiyonlarını göstermektedir.

Ameliyathanede kullanılan belli kriterlere sahip olmak zorundadırlar.Bunlar aşağıdaki gibi sıralanır,

1-Toz ve tüy oluşturmamalı
2-Toz ve vücut partiküllerinin içinden geçmesine izin vermemeli
3-Antiseptik olmalı
4-Mekanik hasara dayanıklı olmalı
5-Islanmaya karşı dayanıklı olmalı
6-Sıvıları geçirmemeli
7-Absorbe edici özelliğe sahip olmalı
8-Defalarca sterilize edilebilmeli
9-Defalarca yıkanıp ütülenmeye dayanıklı olmalı
10-Uzun süreli kulanım boyunca özelliklerini koruyabilmeli
11-Giyilmek için hafif ve konforlu olmalı

Doğrudan temas yada ameliyathanede ki hava ile bulaşan hastalıklarla başa çıkmak için geliştirilen çözümlerden biri çok sıkı dokunmuş bir kumaş kullanmaktır.Amaç; deri pullarının geçmesine izin vermeyecek kadar küçük aralıkları olan bir kumaş elde etmektir.Bunun için özel bitim işlemleri uygulamak veya mikro incelikte sentetik liflerden kumaş oluşturmak gerekir.Böylece giysi, bakteri taşıyan partiküllerin serbest kalmasını önlemek için bir bariyer oluşturacaktır.Fakat geçirgenliği oldukça azaltılmış bu kumaştan yapılmış giysilerin giyilmesi konforsuz olacaktır.Konfor özelliği uzun süren operasyonlarda bulunan personel için ve fiziksel durumları nedeni ile normal hareketlerini yerine getiremeyen engelli ve yaşlılar için önemlidir.

Ameliyat hanedeki cerrahlar, hemşireler ve diğer personel için patiskadan yapılmış elbiseler uzun süreden beri kullanılmaktadır.Pamuk genelde statik elektrik yüklerinden doğabilecek tehlikeleri uzaklaştırmak için kullanılır.Sentetik lifler ise statik yükleri artırmaya ve elektrik kıvılcımlarının oluşmasına eğilimlidir.Ameliyathanede narkoz olarak kullanılan gaz karışımları oksijen içerir ve çabuk tutuşur veya patlar.Bu yüzden alevlerden ve kıvılcımlardan kaçınmak gerekir.Bununla birlikte pamuk yüksek seviyede toz oluşturan bir kirlilik kaynağı olarak görülmektedir.Son yıllarda bir kere kullanıldıktan sonra atılan polyester ve polipropilen Nonwoven giysilerin kullanımı hastaya bulaşılabilecek enfeksiyon kaynaklarını önlemek için yaygınlaşmıştır.Bu ürünlerin kullanıldıktan sonra yok edilmek zorunda olmaları onları pahalı ve çevreye zararlı yapmasına rağmen ABD de cerrahi giysilerin %70 i,Avrupa da %50 si bu kumaşlardan yapılır.


ÜRÜN ÇEŞİDİ LİF TİPİ TEKSTİL YAPISI FONKSİYONLARI
Cerrahi giysi
Elbise


Başlık
Maske
Pamuk. Polyester. PP. Karbon lifi

Viskon.
Viskon. Polyester Cam Lifi Nonwoven, Dokuma

Nonwoven
Nonwoven Personelden hastaya hastadan personele enfeksiyon geçişini önlemek, vücut partiküllerinin ortama yayılmasına engel olmak, tozlara karşı bariyer oluşturmak.
Cerrahi Örtüler
Perdeler
Örtüler
Polyester,PE
Polyester,PE
Nonwoven, Dokuma
Nonwoven, Dokuma Ameliyathanede
hastayı ya da hasta çevresindeki alanı örtmek, sıvıların ve enfeksiyonun geçişini önlemek
Yatak Takımı Battaniye
Çarşaf
Minder
Pamuk,Polyester
Pamuk,Kapak
Yün,Pamuk
Dokuma,Örme
Nonwoven, Dokuma
Dokuma

Enfeksiyonun ve
sıvıların geçişini önlemek

Bezler Viskon; Nonwoven Yarayı ve deriyi temizlemek, pişikler ve yanıkları tedavi etmek
Cerrahi Çorap
PA, Polyester
Pamuk elastomer
İplikler Örme
Destek vermek, toplar damarlara ait rahatsızlıkları tedavi etmek, sıkıştırmak veya korumak
Cerrahi aletler Cam Lifi Vücudun içinden bir görüntü elde etmek için ışığın geçişime izin vermek
Ameliyathanede kullanılan çeşitli bezler, yara sarılmadan önce yaralan veya deriyi temizlemek için ya da pişiklere ve yanıkları tedavi etmek için kullanılır. Antiseptik apre ile ıslatılabilen selüloz nonwoven kumaşlardan veya kağıt dokuda yapılır.

Dereceli sıkıştırma özellikleri olan cerrahi çorap, organa hafif destek vermekten, toplar damarlara ait rahatsızlıkları tedavi etmeye uzanan pek çok amaç için kullanılır.
Yuvarlak örme esnasında şekillendirilebilen ve elastomer iplikler istenen diz ve dirsek başlıkları, fiziksel aktif sporlar esnasında destek ve sıkıştırma sağlamak için veya koruma için kullanılır.
Implanta Edilen Tekstil Materyalleri
Implant edilebilir tekstil materyalleri ya yara kapatma (ameliyat ipliği) ya da çıkarı!m;ş bir parça ya da organın görevini görmek üzere cerrahi yerleştirme (protez) amacı ile, vücudun onarılmasında kullanılır. Bu materyaller vücut içine yerleştirildikleri için vücut tarafından kabul edilmelerini sağ ayacak bazı özelliklere sahip olmalıdırlar. Bu özelliklerin içinde en önemlisi biyolojik uyum özelliğidir. Implantasyon süresine göre ımplantların boy stabilitesi, temas durumu ve biyolojik uyumu diğer tıbbi tekstillerden daha katı kurallarla belirlenmiştir. Tekstil implantların, vücudun implant edilen materyale göstereceği reaksiyonu etkileyen biyolojik, mekanik ve yapışa! özelliklere aşağıdaki gibi sıralanabilir.
a) Biyolojik özellikler
1- Alerjik, toksit olmamalı
2- Mutajenik, teratojenik, kanserojen reaksiyon oluşturmamalı
3- Alışılmamış yabancı madde reaksiyonuna sahip olmamalı
4- Hücre büyümesi üzerine istenmeyen bir etki oluşturmamalı
5- İstenmeyen biyolojik bozulmaya sahip olmamalı
6- Bakteri oluşumuna el verişsiz olmalı
7- Ateş yükseltici madde içermeli
8- Kan ile uyumlu olmalı, kanın bileşiminde ve özelliklerinde değişime sebep
olmamalı

b) Mekanik özellikler
1- Optimum gerilme mukavemetine sahip olmalı
2- Yeterli dikiş izi mukavemetine sahip olmalı
3- Uzun süreli yükleme altında yeterli stabiliteye sahip olmalı
4- Yerleştirildiği dokunun yük-uzama karakteristikleri ile uyum göstermeli.
5- Optimum esnekliğe sahip olmalı
6- Implantasyon süresince fiziksel stabilitesini korumalı
c) Yapısal Özellikler
1- Gözeneklilik: Materyalin gözenekliliği insan dokusunun gelişmesini ve implantın kapsüllenme hızını belirleye en önemli faktördür. Bağlanan doku yalnız 20mm'den büyük gözenekli yapılar üzerinde gelişebilir. Tekstil materyallerinin lifli yapıları yüzünden gözenek boyutunu tayin etmek mümkün değildir. Çünkü, dairesel enine kesitle ideal bir gözenek yerine, lifler tarafından iki taraflı maskeleme ile 3D gözenek aralıkları vardır. Bu nedenle, gözeneklilik için belirli bir tanımlama getirilmiştir. Bu, tanımlanmış şartlar altında gazlar veya sıvılar tarafından geçirgenliktir. Tablo-13'te tekstil yapılarının gözenekliliği verilmektedir.
Tablo - 5 Tekstil Implantların Gözenekliliği

Teşekkürler..