SHU Sevgi Tekin-Ankara Reh. Mer.

Gelişmekte olan toplum yapımız içinde hızlı, teknolojik gelişmeye paralel olarak, çeşitli alanlarda ortaya çıkan sorunların boyutları ve çözüm yolları değişmekte ve yeni düzenlemeler yapılmaktadır. Dolayısıyla toplum yapımızda ekonomik, sosyal ve kültürel gelişim ve değişmeler sonucunda Türkiye’de 1965 yılında başlayan Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulamalarında da yeni düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Tıbbi Sosyal Hizmet : “Hastanede ayakta veya yatarak muayene tetkik ve tedavi olan hastaların tıbbi tedaviden etkin bir biçimde yararlanmaları amacıyla sosyal hizmet uzmanlarınca yürütülecek ekonomik, sosyal, psikolojik, eğitici,destekleyici ve geliştirici hizmetlerin yanında hastanın ailesi ve çevresi ile ilişkilerinin düzenlenmesi, hastaneden çıktıktan sonra kişisel ve ailevi sorunlarının çözümlenmesi gibi hizmetler bütünü” olarak tanımlanmaktadır.

Tıbbi Sosyal Hizmet önleyici, iyileştirici, destekleyici ve kalkınmayı hızlandırıcı nitelikte kendine özgü yöntem teknik ve yaklaşımları bulunan bir meslektir. Bu anlamda Tıbbi Sosyal Hizmet;

1-İnsanların problem çözme kapasitelerini arttırmak,

2-Kaynak, hizmet ve olanak sağlayarak sistemlere müracaatçıları sevk etmek,

3-Bu sistemlerin etkili ve insancıl olarak işlem görmesini sağlamak,

4-Sosyal politikaların gelişimi ve ilerlemesi için katılımda bulunmayı amaçlayan bir meslektir (Pincus,1973).

Tıbbi bakım kurumlarında sosyal hizmetin temel amacı hastalara ve ailelere sosyal hizmet sunmaktır. Tıbbi Sosyal Hizmetin genel amacı ise;

1-Hastanın tıbbi bakımı kabul etmesi açısından etkili bir şekilde yararlanmasını kolaylaştırmak,

2-Sağlık problemleri nedeni ile hasta ve ailesinin yaşadığı stresi azaltmak,

3-Hastanın hastalığı ve içinde bulunduğu koşullar nedeni ile ortaya çıkan problemlerin çözümlenmesini sağlamaktır.

Tıp elemanları, eski aile doktorları gibi hastanın yaşama koşulları alışkanlıkları, aile ilişkileri, geliri v.b. gibi konularla ilgilenmiyorlardı. Bu nedenle tıbbi sosyal hizmet ABD’de 1905 yılında birkaç hastanede resmen uygulanmaya başladı. Ekip çalışması kavramı da 1912 yılından itibaren fikir olarak ortaya atılmış, bunun sonucunda İlk Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği 1918 yılında ABD’de kurulmuştur.

Hastalığın fiziksel kökenli olmasının yanında psiko-sosyal yönlü olduğu sağlık personeli tarafından kabul edilmiş, bu tür sorunların çözümlenmesi amacıyla sosyal hizmet mesleğini hastanelerde uygulanması sağlanmıştır. Türkiye’de de sosyal hizmet alanında çalışacak elemanları yetiştirmek üzere 1961 yılında Sosyal Hizmetler Akademisi kurulmuştur.1963 yılında 225 sayılı kanunla Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı bünyesinde Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü faaliyete geçmiştir. İlk tıbbi sosyal hizmet uygulaması 1964 yılında Videt Bemels öncülüğünde bir grup stajyer sosyal hizmet uzmanı ile Hacettepe Hastanesinde başlatılmıştır.

1967 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesinde Sosyal ve İdari Bilimle Fakültesi Sosyal Hizmetler ve Sosyal Çalışma Bölümü kurulmuştur. Hacettepe Hastanesinde yapılan sosyal hizmet uygulamasında sosyo-ekonomik değerlendirme, taburculuk, servis nakli, yer sağlama, yuvaya yerleştirme, giyecek, tetkik, ilaç, cihaz yardımları, yol ücreti Kızılay yardımı, grup ve kişisel çalışmalar eğlence faaliyeti, film gösterisi,gezi, gönüllü çalışmalar, oyun odası faaliyetleri gibi çalışmalar yürütülmüştür.

1982 yılında Sosyal Hizmetler Akademisi ile Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmetler ve Sosyal Çalışma Bölümü birleştirilmiş ve bu iki bölüm H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu haline getirilmiştir. Bu okul halen sosyal hizmetler alanında meslek elamanı yetiştiren tek okul durumundadır.

SOSYAL HİZMET VE ÖZÜRLÜLER

Sosyal hizmetin dayalı olduğu felsefenin başta gelen ilkeleri; insan varlık ve haysiyetine duyulan saygı, kişinin kendi yetenek ve kapasitesi içinde gelişme özgürlüğü ve hakkı ile kişinin kendi kaderini tayin etme özgürlük ve hakkıdır. Yapılan hizmetin odak noktası, kişinin diğer kişi ve çevresiyle olan ilişkilerinin sağlıklı olmasını sağlayarak, sosyal fonksiyonlarını en yüksek düzeyde yerine getirmesine yardımcı olmaktır.

Özürlülere sosyal hizmet götürülürken üzerinde durulacak en önemli nokta, özürlünün kendine olan güveninin sağlanmasına, düş kırıklığına uğramaksızın özrü ile birlikte yaşamaya alışmasına, toplumun ekonomik ve sosyal yaşamına katılmasına yardımcı olmaktır.

Özürlülere verilen rehabilitasyon hizmetleri; fizik tedavi hizmeti ve mesleki rehabilitasyon hizmeti şeklindedir. Bu rehabilitasyon hizmetleri ekip çalışması şeklinde sunulmaktadır. Bu ekipte uzman doktor, fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, hemşire, uğraşı terapisti, konuşma ve işitme terapisti, mesleki danışman, protez ve ortez uzmanı gibi görevliler yer alır.

REHABİLİTASYON

Rehabilitasyon, hizmet özelliğine göre genel olarak tıbbi ve mesleki rehabilitasyon olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Tıbbi rehabilitasyonda; kişinin fonksiyonel yeterliliğini mümkün olan en yüksek düzeye çıkarmak için klinik tedavi, tıbbi egzersizler, uğraşı tedavisi, konuşma tedavisi uygulanır. Ortopedik cihaz ve protez uygulaması ile de kişinin rehabilitasyon sürecine engel olacak fizyolojik engellerinin aşılması amaçlanır, buna ilave olarak psikolojik, sosyal ve ekonomik güçlüklerin azaltılması ya da ortadan kaldırılması hedeflenir. Böylece özürlü kişinin; aile, toplum ve iş ile ilgili intibakını sağlamak sureti ile onun topluma entegrasyonunu sağlamaya yönelik uygulama yapılır.

Mesleki rehabilitasyon; özürlü kişinin uygun bir işte çalışabilmesi ve bu işi devam ettirmesini sağlayarak mesleki rehberlik, mesleki eğitim ve seçilen işe yerleştirme gibi mesleki hizmetlerle ilgili tedbirleri gerektiren, sürekli ve koordineli rehabilitasyon sürecini kapsar.

ANKARA RAHABİLİTASYON ERKEZİNDE SOSYAL HİZMET UZMANINI GÖREVLERİ

A-Yatış Öncesi Görevleri:

1-SHU Sosyal Serviste görev yapar. Hastalar merkezimize kendileri, yakınları veya diğer hastanelerdeki meslek elemanlarının havale etmeleri sonucu gelmektedir. Hastane veya hastanın yatışı hakkında bilgi almak isteyen kişilere bilgilendirme ve yönlendirme (danışmanlık) hizmeti verilir.

2-Rehabilitasyon hizmeti alması uygun görülen hastaların yakınlarına ilk olarak ne yapmaları gerektiği anlatılır.

a-Hasta poliklinikte muayene olur, doktor yatarak rehabilitasyon hizmeti almasını uygun görürse hasta refakatçisi (yakını) yatak sırası olmak üzere sosyal servise gelir.

b-Hastanın hastaneye getirilmesi zor ise son durumunu belirten bir epikriz (rapor) istenir. Hasta yakını epikrizle başvurur veya faks çeker. Kayıt sırasında; adres, telefon, yaş, refakatçinin cinsiyeti, sosyal güvence v.b. bilgiler alınır.

3-Yatak sırası almaya gelen hasta yakınlarına hastanın nasıl çağrılacağı, neler isteneceği konusunda bilgi verilir. Örneğin: Sosyal güvencesi yoksa, maddi durumu zayıfsa hasta yakınının valilik ve kaymakamlığa yönlendirilmesi.

B-Yatış Sırasındaki Görevleri:

1-Yatış sırası gelen hasta telefonla çağrılır, gerekli bilgiler anlatılır.

2-Çağrılan hastanın ilk olarak muayene kartı veya epikrizi kendisine verilir; sevki, refakati kontrol edilip polikliniğe gönderilir.

3-Yatışı uygun görülen hasta ilgili birimlere gönderilir.

4-Hasta ve refakatçi yattığı süre içerisinde bir takım problemlerle karşılaşır. Refakatçi değişimi, kaldığı odanın değişimi (bu durumlar hastanın tıbbi tedavisini olumsuz etkileyen koşullar geçerlidir), maddi problemler v.b. sosyal servis kanalı ile çözümlenir. Sosyal servis; döner sermaye, hastane derneği, gönüllü katılımlar veya diğer sosyal yardım kurumları aracılığı ile hasta ve refakatçisine yardımcı olur. Bu nedenle SHU hasta ve/veya refakatçısı ile kişisel çalışma yapar.

5-SHU hastalar veya refakatlerle grup çalışması yapar. Bunlar daha çok bilgilendirme, serbest zamanı değerlendirmeye yöneliktir (örn: çocuklara kitap okuma, resim yaptırma, şarkı söyleme v.b. faaliyetlerin düzenli aralıklarla yapılması) refakatler destek uğraşısı faaliyetlerine de yönlendirilir.

6-Hastaneye gelen ayni-nakdi yardımları ilgili birimleri havale eder, gönüllü katılımları arttırmak için çalışmalar yapar.

7-Hastane derneği ve gönüllü katılımlarla hasta ve refakatlere moral eğlencesi düzenlenir.

8-Hastane derneği vizit ve konseylerine katılır. Burada hasta ve refakati hakkında diğer ekip elemanları ile bilgi alış-verişinde bulunur.

9-Rehabilitasyonla ilgili araştırma ve incelemelere katılır. Bu alanla ilgili toplantı ve seminerleri takip eder.

10-Hastanede eğitim yapan stajyer SHU öğrencilerin eğitimi ile ilgilenir.

C-Taburculuk Sonrası Görevleri:

1- Hastaya taburculuk sonrası şartlı sıra verilmişse, refakati sosyal servise gelir. Kişinin hastaneye tekrar gelmeden önce sosyal servisi telefonla araması, iletişim kurması gerektiği anlatılır.

2- taburculuk sonrası hasta ve yakınları yararlanabilecekleri diğer kurumlara yönlendirilir