''Havadar" masaüstü: Neler değişmiş?
Aslında "Neler pek değişmemiş?" desek daha kısa sürerdi tabii. Hakkında en çok konuşulan Vista güzelliklerinden biri, Aero adı verilen kullanıcı grafik arabirim kavramı. Aero, saydamlık veya gölgeler gibi etkilerin, artık grafik işlemcisine yüklenmesinin desteğini alarak, çağdaş masaüstü kavramına daha büyük bir adım atıyor. Windows Vista'nın yüksek donanım gereksinimlerinden bahsedilmesinin bir sebebi de Aero; özellikle ekran kartınız "Aero destekli" değilse, saydamlık gibi etkilerden arınmış basit görünümü kullanabiliyorsunuz. Aero ile ilgili seçmece detaylara gelmeden, genel masaüstü ortamı şu şekilde:
Kurulum sonunda bir kişiselleştirme yapmazsanız, arkaplan olarak bunu atıyor. Hiç fena değil. Sol altta, "Başlat"ın kaybolduğunu görüyoruz, yerini yuvarlak bir düğme almış. Sistem açılışında da karanlıkta parlayıveren buna benzer bir küre var. Bu menüyle birlikte Hızlı Başlat'ı, görev çubuğunu ve sistem bildirim alanını tutan alt çubuk artık saydam-siyah. Simgeler biraz büyümüş ve güzelleşmiş. Sağ alttaki yazı, RC2 deneme kopyasının çalıştığını bildiriyor.
Not: Windows Vista RC2'de Aero arabirimi doğrudan açılmayabiliyor. Vista kurulum rutininin sonunda yapılan performans testinin sonucuna göre alınan bir karar bu. Örneğin 512 MB belleğiniz varsa, ekran kartınız desteklese bile Aero açılmayacaktır. Bu durumda Aero'yu elle açmanız gerekecek:
[COLOR="Red"]1.[/COLOR] Başlat küresinden "All Programs >> Accesories" yolunu takip edip, Command Prompt girdisine sağ tuşla tıklayın ve açılan menüde "Run as Administrator" seçin.
2. Komut satırında "regedit" yazarak, kayıt defteri düzenleyicisini çağırın.
3. Buradan "HKEY_CURRENT_USERSoftwareMicrosoftWindowsDWM" girdisine ilerleyin.
4. Composition anahtarını çift tıklayıp 1 değerini girin.
5. Composition Policy anahtarını çift tıklayıp 2 değerini girin.
6. Kayıt defterinden çıkın ve komut satırında "net stop uxsms" komutunu çalıştırın.
7."net start uxsms" komutuyla servisi tekrar çalıştırın.
Birkaç pencere açalım ve grafik arabirim makyajlarını görelim şimdi:
Pencere dekorasyonları Aero'yla birlikte saydamlaşmış. Buzlu cam görünümü arabirimi oldukça güzel gösteriyor. Yakından bakmak isterseniz:
Önde olması dışında etkin pencereyi diğerlerinden ayıran tek şey, kapatma düğmesinin kırmızı olması. Fareyle üzerlerine geldiğinizde küçültme ve tam ekran düğmeleri de mavileşip parlıyor.
Pencere küçültme/büyütme animasyonları da elden geçmiş. Küçültmek istediğiniz zaman pencere saydamlaşıp görev çubuğundaki yerine doğru "uzaklaşıyor". Görev çubuğundan çıkarken de elbette tam tersini yapıyor. Yeni açılan pencereler ise ekranın içinde çıkıyor gibi, saydamlığı kaybederek gözönüne geliyor. Yukarıdaki resimde küçültme işleminin birkaç safhasının ekran görüntüsünü alıp üst üste bindirdik; yani öyle aynı pencereden birkaç tane görmeyeceksiniz.
Görevler arası kolay geçiş için eklenen iki moddan biri 3D Flip. Hızlı Başlat alanındaki ilgili düğmeyle etkinleşebildiği gibi, Start+TAB bileşimiyle de bu hale getirebiliyorsunuz. Farenin tekerleği, pencerelerin sanki dev bir çarkın etrafındaymış gibi dönmesini sağlıyor, seçtiğiniz pencere öne geliyor. Saydamlık etkisi ve gerçek zamanlı önizlemeyle makyajlanmış bir görev değiştirme modu daha var; o da alışık olduğumuz Alt+TAB bileşimiyle çalışıyor.
Her iki görünümde de pencerelerin gerçek zamanlı önizlemeleri görünüyor; hatta videolar önizleme kipinde oynamaya devam ediyor. Bunları ne yazık ki sadece Aero ile elde edebiliyorsunuz.
Görev çubuğu tepkileri elden geçmiş. Görev çubuğunda yer alan pencerelerin üzerinde gezdiğinizde bunların da gerçek zamanlı önizlemeleri çıkıyor, varsa hareketli video dahil. Farenin üzerine geldiği pencere başlığı mavi, odakta olmayan pencere başlığı ise turuncu bir pırıltıyla tepki veriyor.
Sistem bildirim alanında çıkan baloncuklar, saydamlığın artması ve azalması şeklinde görünüyorlar. Ayrıca tam ekran film izlemek gibi kullanımlarda, kullanıcının dikkatini dağıtmaması amacıyla, baloncukların çıkışı ertelenebiliyor.
Vista, kullanım sırasında performansa bağlı olarak görünümünü ayarlayabiliyor. 512 MB bellek ve Athlon 1700+ ile yoğun işlemler gerçekleştirirken iki kere buna tanık olduk; bilgisayarın performansı düşük olduğu için, grafik "güzellik"lerden bazılarını kapatmak isteyip istemediğimizi sordu.
[COLOR="Red"]Başlat menü yapısı[/COLOR]
Emektar "Başlat Menüsü" yerine gelen küreye tıkladığınızda biraz daha derli toplu ve güzel görünümlü bir menüyle karşılaşıyorsunuz. Saydamlık burada da yerini alıyor. Sağ kanatta hızlı erişim için gerekli yerler listelenmiş ve kesimin üstündeki simge herbiri için farklı görünüyor. Kapatma ve kilitleme kısayollarının yanındaki ok, bu tip diğer işlemlerin olduğu bir menü daha açıyor. Kapatma düğmesi varsayılan olarak sistemi beklemeye alıyor. Sol kanatta yine sık kullanılan uygulamalar dizilmiş.
Windows XP'deki kat kat açılan menülerin yerini alan yöntemde, her alt menü aynı alanda açılıyor ve üst menüye dönmek için "Back" düğmesine basmak gerekiyor. Her seferinde bir fazla "Geri" tıklaması gerektiren yöntem, yine de eski sistemin açıla açıla ekranı kaplayabilen karmaşasından uzak ve temiz bir görüntü sunuyor. Alt kısımdaki arama çubuğu ile hızlı bir arama yapabiliyorsunuz.
Aslında bir programa ulaşmanın en hızlı yollarından biri bu tümleşik arama işlevi. Arama altyapısı, Vista'nın hemen hemen her yerinde karşımıza çıkıyor. Hızlı (anında) arama istenebilecek yerlerde, örneği kullanıcının belge dizinlerinde indeksleme yapılıyor. Bu indeksleme, bir dizüstünde pilden çalışma gibi durumlar için devreden çıkarılabiliyor. Ayrıca kullanıcının işlem gücüne ihtiyaç duyduğu zamanlarda indeksleme işlevi düşük bir öncelik düzeyinde çalıştırılarak kullanıcının performans düşüklüğü hissetmemesini sağlamayı deniyor.
[COLOR="Red"]Sidebar ve Gadget'lar[/COLOR]
Windows Sidebar adı verilen yenilik, ekranın sol veya sağına yerleşen bir çubuk. Aero ile saydam olan çubuk, Basic görünümünde gri oluyor. Sidebar'da çeşitli küçük araçları çalıştırabiliyorsunuz, Linux altında KDE kullananlar, SuperKaramba'yı düşünebilir. Gadget adı verilen bu küçük araçlar, sarı yapışkan kağıtlar, bir saat ve işlemci yükü gibi pratik işlevler yanında, resimler dizininizdeki resimleri sırayla gösteren bir Slide Show oyuncağı gibi tamamen gereksiz görünen eğlencelikler de olabiliyor. Kurulumla birlikte 10 civarında Gadget geliyor ve dilerseniz internet üzerinden bunlara yenilerini ekleyebiliyorsunuz. Şu an için çok fazla seçeneğiniz yok, ancak Microsoft başka üreticilerin de Gadget üretebilmesini amaçlıyor. Resimde rastgele birkaç Gadget açtık; bir takvim sayfası, işlemci yükü ve RAM doluluğunu gösteren bir izleyici gibi... 1280x1024 noktacık boyutundaki aslını görmek için resme tıklayın. Sidebar, yaygınlaşan geniş ekranlarda daha hoş ve kullanışlı durabilir.
Ya da isterseniz bu Gadget'ları Sidebar'dan alıp masaüstüne saçabilirsiniz
[COLOR="Red"]Windows dosya gezgini[/COLOR]
Bilgisayarım (My Computer) artık sadece Bilgisayar (Computer). Pencere daha fazla görsellik ve daha fazla bilgi verecek şekilde yapılandırılmış, ayrıca menü çubuğu görüntüden kaldırılmış; görüntülemek için "Alt" tuşuna basmalısınız. Pencerenin aşağıda kalan bölümünde, herhangi bir şey seçili değilse içinde bulunduğunuz yerle ilgili, seçili bir cisim varsa da onunla ilgili bilgiyi görebiliyorsunuz. Solda hemen gitmek isteyebileceğiniz yerler sıralanmış. Bir dizin yukarı çıkmaya yarayan düğme de kaldırılmış, çünkü adres çubuğunun yeni kullanım yöntemi onu gereksiz kılıyor:
Bilgisayarın neresinde olduğunuzu gösteren adres çubuğunun yapısı değiştirilerek, bulunduğunuz dizine kadarki üst dizinleri hiyerarşik olarak görüntüleyip, ulaşabileceğiniz bir hale getirilmiş. Bu tür gezinti yöntemlerine, Hansel ve Gretel masalında, kardeşlerin yollarını bulabilmek için arkalarında bıraktığı ekmek parçalarından esinlenerek Breadcrumb Navigation deniyor. Pencerenin, dolayısıyla adres çubuğunun genişliğine bağlı olarak, üst dizinlerden birkaç tanesini aynı anda görebiliyorsunuz. Yukarıdaki ekran görüntüsünde, "resimler" dizininden, bunun üç üst seviyesindeki "pclabs" dizinine gitmek için tek yapmak gereken, "pclabs" seçeneğine tıklamak. Bu şekilde hem daha fazla bilgi veriyor, hem de daha hızlı ulaşım sağlıyor. Eğer orada görünmeyen bir üst dizininiz varsa (yani çok derinlerdeyseniz) adres çubuğunda görünen en üst dizinin hemen solundaki oka tıklamak, Bilgisayar (Computer) katına kadar tüm üst dizinleri içeren bir menü açıyor. Geri ve İleri tuşları da yerinde, fakat adres çubuğunu kullanmaya bir kere alışınca onlara pek iltifat etmiyorsunuz, sadece bir kısayol kullanıp tamamen alakasız bir yere gittiyseniz aklınıza geliyor. Adres çubuğunun hemen sağında arama kutusu eklenmiş. "Search as you Type" tarzı arama kutusu, bulunulan dizinde siz yazdıkça filtreleme yapıyor.
Windows gezgini, dosya tipleri açısından da daha yetenekli ve bilgiyi organize etmek için sunduğu olanaklar genişlemiş. Ancak bunlar sadece tanıdığı dosya biçimleri için geçerli. Tanımadığı dosya tipleri arasında ise bizim inceleme sistemindeki müzik dosyalarının büyük çoğunluğunu oluşturan müzik dosyaları (FLAC veya OGG) ile OpenOffice.Org belgeleri vardı.
Dosya kopyalama penceresinde anlık aktarım hızı gibi bilgiler gösteriliyor.
Vista'nın arama işlevi, büyük oranda WinFS'in getirilerinden faydalanacaktı, ama şu an için WinFS ortalarda yok. Yine de Microsoft, varolan teknolojilerini kullanarak arama işlevini ciddi şekilde iyileştirmiş. İzlenen dizinlerde "anında arama" mümkün, ve dilediğiniz diğer alanlarda da daha önce Windows Explorer'a gömülü halde gördüğünüz "yazarken ara" tipi arama imkanınız var. Yaptığınız aramaları kaydederek, daha sonra bunlara hızlı ulaşım sağlayabiliyorsunuz. Kaydedilen aramalar sanal dizin gibi bir yapıya sahip ve güncelleniyor.
[COLOR="Red"]Oyunlar[/COLOR]
Windows Vista'da oyunlar da tamamen elden geçmiş. Pinball çıkarılırken, Mahjong ve Satranç gibi yeni oyunlar gelmiş. Eski sürümlerde varolanlar da dahil olmak üzere hepsi daha şık grafiklerle bezenmiş.
Oyunlar penceresinde, seçtiğiniz oyunun ne gibi bir "Performans Puanı" istediğini gösteriyor. Performans puanı konusunu yazının ilerleyen sayfalarında göreceksiniz, şimdilik Vista'nın bileşenleri ufak bir testle değerlendirmesi olarak düşünün. Sistemimizin performans puanı 1, oyunların önerdiği puanlar ise 2 olmasına rağmen güzel grafiklerle sorunsuz çalıştı.
[COLOR="Red"]Çokluortam Uygulamaları[/COLOR]
Windows Media Player, 11 sürümüyle Vista'daki yerini alıyor. Bu sürüm, Vista genel görünüşüyle uyumlu şekilde düzenlenmiş ve daha fazla grafik sunuyor.
Media Library, eski "ağaç" görünümünden, tamamen grafik gösterime geçmiş. Sol taraftan seçtiğiniz ölçütlere göre listeleri size gösteriyor. Üst kısımda yine "yazarken ara" biçiminde bir arama çubuğu bulunuyor ve ortam kütüphanenizde arama yapıyor. Media Sharing ile, uyumlu aygıtlar arasında akış sağlayabiliyorsunuz; bu şekilde örneğin TV'de görüntü izlemek için bilgisayarı evin oturma odasına koymaya gerek kalmıyor. Gereken şey, tabii, uyumlu bir aygıtı, mesela Xbox 360'ı oturma odasına koymak.
Windows DVD Maker, resim ve videolarınızı TV'de izleyebileceğiniz bir DVD hazırlamak için Windows DVD Maker yazılımını içeriyor. Bununda DVD içeriğini hazırlayıp, buna menüler ekleyebiliyor ve sonra da DVD'ye bastırabiliyorsunuz. Program bir noktada eski sürümden Movie Maker'ı tamamlıyor.
Üstteki resimde Windows Media Center'ı görüyorsunuz.
Çokluortam uygulamalarının işlemci yükü ise biraz fazla gibi geldi.