Temel Linux Komutlari

Burada belki bütün komutlari göremeyeceksiniz, sadece önemlilerini yazmaya ve haklarinda kisa bir aciklama yapmaya karar verdim. Bazi komutlarin degisik renklerde yazildigini göreceksiniz.
yesil renkte olanlar aslinda tam anlamiyla bir sistem komutu olmayip programlari göstermektedir, gerektigi takdirde sisteme yüklenmis olmasi gerekmektedir.
Kirmizi renkte olan komutlar normal kullanicilar tarafindan degil, sadece root tarafindan calistirilabilen komutlardir.
lacivert renkte olanlar ise shell programlamada kullanilan ve shell program kodlarinda karsimiza cikabilecek anahtar kelimelerdir.

A
a2ps : ASCII dosyalarini Postscript formatina cevir, mesela yazdiginiz bir program kodunu
acroread : AcrobatReader, pdf-dosyalarini görebilmek icin gerekli olan program
alias : Komuta baska bir isim ver
apropos : Belli bir kelimeyi man sayfalarinda ara
ar : Arsiv olusturmak, olusturulmus bir arsivi calismak ya da acmak icin
arch : Processor'un yapisi hakkinda bilgi ver
arp : Host ve IP numarasini göster. (arp = adress resolution protocol)
at : Komutu ya da komutlari daha sonraki bir zamanda calistir (bak. batch)

B
basename : Bir dosyanin gercek ismini ver (Üst dizinleri göstermeden)
bash : Bourne Again Shell -> Linux'un standart shell'i
batch : Komutu ya da komutlari daha sonra ki bir zamanda calistir(bak. at)
bg : Bir programi Ön planda calistir
break : Bir blogu belli bir kosuldan terk et (bak. continue)
bunzip2 : (bak. bzip2)
bzip2 : Bir arsivleme programi

C
cal : Aktuel takvimi göster
calender : Bir randevu hatirlatma programi
case : Coklu seceneklere ayirma komutu
cat : Dosyayi monitöre ver
cc : C derleyicisi (C-compiler)
cd = Dizin degistir
cdrecord : CD kopyalama tool'u
chfn : finger bilgilerinde degisiklik yap
chgrp : Grup degistir
chmod : Bir dosyanin haklarini degistir
chown : Bir dosyanin sahiplerini degistir
chroot : Bir komutu Özel bir root dizininde calistir
chsh : Standart shell i degistir
clear : Monitörü temizle
continue : Bir bloku belli bir kosuldan sonra terk etme ve kaldigin yerden devam et. (bak. break)
cmp : Iki dosyayi karsilastir (bak. comm, diff)
comm : Iki dosyayi satir satir karsilastir (bak. cmp, diff)
cp : Dosyayi kopyala
csh : C-Shell -> Yapisi biraz C diline benzeyen bir shell programi
csplit : Bir dosyayi parcalara ayir
cut : Bir dosyadan belli sütunlari kes

D
date : Aktuel zamani göster
deluser : Kullanici sil
delgroup : Grup sil
df : Bellekte ne kadar bos yer oldugunu g?ster
diff : Iki dosya arasindaki farklari göster (bak. cmp, comm)
do : Belli bir kosuldan sonra bir komutu ya da komut blogunu calistir
done : do blogunun bitimi (bak. do)
du : Bir dosyanin ya da dizinin bellekte ne kadar yer kapladigini g?ster

E
echo : Harf dizisini monitöre yaz
ed : Bir editör programi
egrep : Bir dosyanin icinde belli bir harf dizisini ara(bak. fgrep. grep)
eject : Medium'u disari ver, mesela CDROM
emacs : Bir editör programi
elif : if kosulunun saglanmadigi zaman devreye sokulan baska bir if kosulu
else : if kosullarinin saglanmadigi zaman devreye sokulan baska komutu
env : B?t?n sistem degiskenlerini göster
esac : case seceneklerinin bitimi (bak. case)
exec : Komutu calistir
exit : Shell'den cikma komutu
export : Sistem degiskeninin tanimlanmasi
expr : Matematik ifadesini hesapla

F
false : Boolean tipinde "yanlis" degeri
fdformat : Disket formatla
fdisk : Bellegi bölme programi
fg : Programi ön plana al
fgrep : (bak. egrep, grep)
fi : if kosulunun sonu (bak if)
file : dosya hakkinda bilgi ver
find : Belli bir dosyayi dizinlerde ara
finger : Sisteme kayitli olan kullanciliari göster ya da kullanici hakkinda bilgi ver
for : Belli komutlari belli bir kosula kadar döngü seklinde calistir
ftp : Dosya transfer programi (ftp = file transfer protocol)
fvwm : Linux icin yapilmis bir desktop programi (bak. fvwm2, gnome, kde ...)
fvwm2 : (bak. fvwm)

G
g++ : C++ derleyicisi (C++ compiler)
gcc : GNU C derleyicisi
gnome : (bak fvwm)
grep : (bak. egrep , fgrep)
groupadd : Yeni bir grup olustur
groupdel : Grup sil
groupmod : Grup üzerinde degisiklikler yap
groups : Kullanicinin bagli oldugu gruplari göster
grub : Bir cesit Linux Bootloader (bak. lilo)
gunzip : (bak. gzip)
gvim : vi editörünün GUI (graphical user interface) versiyonu
gzip : Bir arsivleme programi

H
halt : Sistemi durdur
head : Bir dosyanin ilk satirlarini göster (standart 10 satir) (bak. tail)
help : Shell komutlarini göster
history : Kullanicini o zamana kadar kullandigi komutlari g?ster
host : Bir bilgisayarin adini sor
hostid : sistemin host kimligini g?ster
hostname : sistemin host adini g?ster
httpd : Apache server'i baslat
httpd2 : Apache 2 server'i baslat

I
id : Kullanicini kullanici kodunu , bagli oldugu gruplarin kodunu g?ster
if : "eger" kontrolu
ifconfig : Ag kartini ayarla
init 0 : Sistemi kapat ( bak. halt, shutdown, poweroff)
init 1 : Sistemi tek kullanicili modus'a gecir (bak. init S, init s)
init 2 : Sistemi lokal cok kullanicili modus'a gecir
init 3 : Sistemi tam aga bagli sekilde ve cok kullanicili modus'a gecir
init 5 : Sistemi tam aga bagli sekilde, cok kullancili ve GUI'li modus'a gecir
init 6 : Sistemi yeniden baslat
init S : (bak. init 1)
init s : (bak. init 1)

J
jar : Java arsiv
java : Java Virtual Machine (JVM)
javac : Java Compiler
javadoc : Java dokumanlari olustur
jdb : Java Debugger
jikes : IBM tarafindan sunulan ve javac'tan daha hizli olan bir Java Compiler
joe : Bir editör programi

K
k3b : KDE'de GUI'li bir CD kopyalama programi
kaffeine : KDE CD, VCD, DVD vs. oynatma programi
kate : Bir KDE editör programi
kbear : Bir KDE FTP programi
kcalc : Bir KDE hesap makinesi programi
kde : KDE destop
kernelversion : Hangi kernel versiyonu kullanildigini göster
kmail : KDE Mail programi
konqueror : KDE internet browser
konsole : Yeni bir konsol ac
kopete : Bir KDE multiple messenger programi
kill : Process bitir
killall : Bütün process'leri bitir
kwrite : Bir KDE editörü

L
last : Sisteme son kayit olan kisileri göster
less : Herhangi bir ciktiyi monitörde sayfa sayfa göster (bak. more)
lilo : Bir Linux Bootloader (bak. grub)
ln : Dosyalar ya da dizinler arasinda link olustur
logname : login ismini göster
logout : Sistemden ayril (eger login shell'le girildiyse)
lpr : Dosyayi basilmasi icin yaziciya gönder
lprm : Yaziciya g?nderilen dokümanlari sil
ls : Dizinde bulunan dosyalari listele
lsmod : Yüklenmis modullari listele

M
mail : Kullancillar arasinda mail yazmayi mümkün kilan mail programi
make : C programini belli bir kurala g?re derleyen komut
man : Manual sayfalar dokümanlari
mcedit : Bir editör programi
mkdir : Yeni bir dizin olustur
modprobe : Kernel'a bir module eklemek ya da ondan silmek icin
mozilla : Netscape'in open source versiyonu ve gercekten harika bir web browser
more : (bak. less)
mount : Bir aleti bagla
mv : Dosyayi kaydir ya da ismini degistir (dikkat: cok tehlikeli bir komut bence)
mysql : MySQL veritabani programi

N
nedit : Bir editör programi
newgrp : Yeni bir gruba gir
netstat : Ag baglantilarini görüntüle
netscape : Bir web browser
nl : Bir dosyayi satirlari numaralandirarak göster
nslookup : DNS (domain name system) sorgusu

O
opera : Hizli bir web browser

P
passwd : Sifre degistir
perl : PERL interpreter
php : PHP interpreter
pine : Bir mail programi
ping : Baska bir bilgisayara ulasabilme sorgusu
poweroff : Sistemi kapat (bak. init 0)
ps : Calisan process'leri g?ster
pwd : Icinden bulunulan dizini göster

Q
quanta : Güzel bir HTML editörü

R
read : Shell'de monit?rde girilen girdiyi oku
reboot : Sistemi yeniden baslat (bak. init 6)
reset : Shell ayarlarini eski ayarlara getir
return : Bir fonksiyonun hesapladigi degeri geri vermesi icin gereken komut
rlogin : Uzaktaki bir bilgisayara baglan (bak. telnet)
rm : Dosyayi sil
rmdir : Dizini sil (dizinin bos olmasi sarti ile)
rpm : Redhat Packet Manager (ama genelde bütün Linux distrolari tarafindan desteklenir)

S
select : Secenek secimi
set : Deger ver
sh : Bourne Shell
shift : Kaydir
shutdown : Sistemi kapat (bak. init 0)
sleep : Belli bir süre ara ver
sort : Siralayarak göster
split : Bir dosyayi parcalara ayir
startx : X-Server baslat
su : Baska bir kullanici adiyla gir ( option verilmezse root sifresi vermek gerekir)
sudo : Bir komutu root gibi calistir (tabii "sudoers" dosyasi buna izin veriyorsa, normal bir kullanicinin sudoers'i okumaya hakki yoktur).

T
tail : Bir dosyanin son satirlarini g?ster (standart 10 satir). (bak. head)
talk : Sisteme kayitli olan baska bir kullanici ile sohbet et
tar : Arsiv programi
tcsh : Ilerletilmis bir C-shell
telnet : Uzak bir bilgisayara baglan
then : if kosulu saglaniyorsa bundan sonraki komutlari calistir
time : Bir komutun ne kadar süre harcadigini g?ster
test : Bir kosulu test et
top : Process'leri görüntüle
touch : Dosyanin degistirilme zamanini degistir
traceroute : Router takibi
true : Boolean tipindeki "dogru" degeri

U
umask : Bir dosya icin standart haklar belirle
uniq : Siralanmis bir dosya icinde birden fazal ayni satirlari ele
umount : Baglanmis bir aleti sistemden geri cöz (hayir komutu yanlis yazmadim ;o) komutun ismi "unmount" degil)
unalias : alias'la degistirilmis komut aliaslarini geri cevir
unrar : Bir Arsivleme programi
until : Bir komutlar blogunu belli bir kosula kadar uygula
unzip : Arsiv programi
useradd : Sisteme yeni bir kullanici ekle
userdel : Sistemden bir kullanici sil
users : Su anda sisteme kayitli olan kullanicilari göster

V
vi : (bak.vim)
vim : Bir editör programi
visudo : sudoers dosyasi üzerinde calis

W
w : Hangi kullanicinin o anda hangi komutu calistirdigini ya da hangi programi kullandigini göster
wait : Belli bir process'i bekle
wall : B?t?n kullanicilara mesaj yolla
wc : Harf, kelime ve satir sayma komutu
wget : Belli bir sayfa icerigini agdan lokal PC ye indir
whatis : Bir komutun ne ise yaradigini göster
whereis : Ara
which : Ara
while : Komutlari belli bir kosula kadar döngü halinde calistir
who : Sisteme kayitli olan kullanicilari g?ster (bak. finger, w)
whoami : Kullanicinin kendisi hakkinda bilgi
windowmaker : Bir destkop
wine : Windows Emulator programi
wish : Windowing Shell
write : Bir kullaniciya mesaj gönder

X
xanim : Bir media player
xmms : MP3 player
xterm : X Terminal

Y
yast (sadece SuSE) : Sistem ayarlari yapmak icin GUI'siz bir tool (yet another setup tool)
yast2 (sadece SuSE) : Sistem ayarlari yapmak icin GUI'li bir tool
you (sadece SuSE) : YaST online update

Z
zip : Arsivleme programi