 |
|
|
Yörük Ali Efe ( 1896 - 1953 )
"Aydın'ın bu doğru özlü ve fedakar evlatları, Bolu ve Düzce havalisinde memleketimizi gavurların esaretine düşürmeye çalışan hainleri pek kahramanca ve fedakarca bastırdılar. Vatanımıza büyük hizmetler ifa ettiler. Allah iki cihanda aziz etsin. Kendilerine Büyük Millet Meclisi'nin kalbi ve samimi teşekküratını takdim eder, gözlerinizden öperim."
Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
"Bir fert ne kadar yüksek ve kahraman olursa olsun, "millete iyilik yaptım" diyemez ancak "hizmet ettim" diyebilir"
Yörük Ali Efe
Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde Batı Anadolu'da yaygınlaşan gruplara "EFE" denilmiştir. Genelde Ege kırsal alanında tek tek ya da gruplar halinde yasayan cesur, gözü pek, dürüst, mert ve dost kişilerdir. Başkanları "Efe", yardımcıları "Zeybek" ve "Kızan" adıyla anılır. Efelik 10.y.y.' in sonunda Yusuf Pasa ile başlamış olup, en bilinenleri, 17.y.y. da Sivri Bölükbasi, 19.y.y. da Atcali Kel Memet ve nihayet 20.y.y. da Yörük Ali'dir. Bu efeler adaletsizliğe ve haksızlığa uğradıkları gerekçesiyle hükümete başkaldıran silahlı eylemcilerdir. Zenginden alıp fakire vermişler, milli mücadele yıllarında kurtuluş yanlısı savaşçılar olmuşlardır. Milli mücadele yıllarında bölgenin Yunanlılarca işgali karsısında yörenin yurtsever asker, aydın ve din adamları efeleri yurt savunmasına davet etmişler ve Yörük Ali Efe grubu oluşturulmuştur. Az sayıda, dağınık halde Yunan askerleriyle mücadeleye giren Yörük Ali Efe ile birlikte Demirci Mehmet Efe ve maiyetindekiler giderek artan direniş göstermiş ve Yunan askerlerinin geri çekilmelerini sağlayarak çok etkili olmuşlardır.
Milli Mücadele kahramanlarından Türk milis albayı Yörük Ali Efe 1896 yılında Aydın ilinin Nazilli ilçesinin Kavaklı yöresinde doğdu. Aydın bölgesi yörüklerinin Sarıtekeli aşiretinden olan Yörük Ali Efe, Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe'den sonra Kuvay-ı Milliye'nin Encümenin önemli kişilerindendi.
Kurtuluş Savaşı'nın ilk başarılı mücadelesi efeler komutasında Aydın'da yapılmıştır. Milli Mücadelemizin ilk topu, yine efeler komutasında Aydın'da patlatılmıştır. Yörük Ali Efe'nin komutasında kurulan Milli Aydın Alayı, halen ordumuzda mevcudiyetini korumaktadır.
Milli Mücadeleye katıldığı zaman 23 yaşındaydı. Daha önce, 1916'da askere alınarak Kafkas Cephesi'ne gönderildiği sırada askerden kaçmış, dağa çıkarak Alanyalı Molla Ali çetesine katılmıştı. Molla Ali çarpışmada ölünce onun yerine çete başı oldu. Menderes Irmağını salla geçerken Jandarmanın pususuna düşen çetenin bütün elemanları vuruldu, yalnız Yörük Ali salın ipini kesip akıntıya kapılarak hayatını kurtarabildi. Bu olaydan sonra çetecilikten vazgeçerek eşkıya avında bir süre Hükümet'e yardımcı olan Yörük Ali, Mondros Mütarekesinin ardından ortalık karışınca çete kurdu. Yunanlıların İzmir'e çıkıp içerilere doğru ilerlemeleri karşısında, 1919 yılında zeybekleriyle silahlı direnişi başlattı. Balıkesir kongresi kararları doğrultusunda Nazilli cephesinde savaştı. Yeni katılımlarla giderek genişleyen birliklerine "Milli Aydın alayı" adı kendisine de milis albayı rütbesi verildi. 1920 Kasımında alayıyla düzenli ordu birlikleri saflarına katıldı.
Kıllıoğlu Hüseyin Efe ile birlikte Milli Mücadeleye katılarak zaman zaman Yunanlılara baskınlar yaptı. Yörük Ali Efe'nin gittikçe genişleyen ve Milli Aydın Alayı adını alan milis kuvvetleri Kurtuluş Savaşında büyük yararlıklar gösterdi ve Aydın'ın Yunan işgalinden kurtulmasında büyük rolü oynadı. Kurtuluş Savaşı sırasında himayesindeki kızanları ile Nazilli - Yenipazar - Sultanhisar ve Aydın cephelerinde düşmanla karşı karşıya savaşan ve düşman birliklerini sürekli bozguna uğratan Yörük Ali Efe halk kahramanı olarak bölge halkının gönlünde taht kurmuştu. Savaş sona erince İstiklal madalyası ile ödüllendirilen ve çetesini dağıtarak Yenipazar'ın Kavaklı köyüne çekilen ve Yörük soyadını alan Ali Efe, İzmir'de geçirdiği tramvay kazasında bacaklarını kaybederek sakat kaldı.1953 yılında da öldü.
Günümüzde Kurtuluş Savaşı kahramanlarından Yörük Ali Efe'nin Yenipazar ilçesindeki köşkü aslına uygun bir şekilde restore edilerek müzeye dönüştürülmüştür.
Kurtuluş Savaşı'ndan Unutulmaz Sahnelerden Biri:
Yörük Ali Efe müfrezesini Yenipazar'a doğru giderken gören Rum işçilerin kaçmaya yeltenmesi ile başlar. Rumların kaçmalarına engel olan Efe, onlara yolluk verir ve Sultanhisar'daki kumandanlarına giderek Yörük Ali'nin teslim olarak Yunanlılara katılmak istediğini, bunun için ertesi gün Sultanhisar'a silahsız geleceğini söylemelerini tembihler. Koşarak giden Rumların ardından bakakalan kızanlar, Efelerinin hilesini anlayamazlar. Ancak ertesi gece sabah doğru Sultanhisar'ın Malgaç Köprüsündeki karakolu basmaya giderken bu kurnazlığı anlayacaklardır. Yunan Komutanı Sultanhisar'da hazırlık yaparak Efe'nin teslim olmasını bekleyedursun, Malgaç'tan gelen silah sesleri, Türk Kurtuluş Savaşı'nın başladığını, Türk Milletinin ölmeden esareti kabul etmeyeceğini ilan etmektedir. Yörük Ali Efe, Malgaç Çayı demiryolu köprüsü başında kurulan Yunan karakolunu sabaha karşı yaptığı baskınla yok etmiştir.
Yörük Ali Efe ile İlgili Bir Anı:
Yörük Ali Efe'yi yakından tanıyanlardan Paşa Dede'nin onunla ilgili unutamadığı bir anısını var.
Yörük Ali Efe'de avı çok severdi. Bundan dolayı Yenipazar'da en çok görüştüğü insanlar arasında Nuri Edremit (Kadirlerin İpçi Nuri) ve Piyancının Paşa gibi usta avcılar yer alıyordu. Hatta bu avcıların arasında bu yüzden bir tartışma ve çekişme de çıkmıştı. Efe'nin çok güzel bir İngiliz çifte kırması vardı. Bütün avcıların gözü bu tüfekteydi. Herkes Efe'nin cömert ve geniş gönüllü biri olduğunu bilirdi. Sevdiği dostlarından biri istese kıramaz, verirdi. Çekişme de burada doğuyordu. Efe tüfeğini kime verecek?
Tüfeğin hikayesi de bir ilginç... Bu tüfek aslında İngiltere'nin İzmir'deki konsolosu için özel olarak, bazı aksamı gümüşten imal edilmiş. Ancak konsolos kullanamadan ölünce tüfek eşine kalmış. Konsolosluğun şoförü Yörük Ali Efe'yi Milli Mücadele yıllarından tanıyan eski zeybeklerden biriymiş. Konsolosun karısının tüfeği satacağını duyunca Yörük Ali Efe'ye haber vermiş ve Efe epey bir para verip tüfeği satın almış ve konsolosun hanımı da tüfeği böyle meşhur birine sattığından pek memnun olmuş.
Böylece havalinin en modern ve değerli çiftesi artık Yörük Ali Efe'dedir. Zaman su gibi akıp geçer. Efe yaşlanır ve hastalanır; ancak hala, arabayla da olsa çarşıya çıkabilmekte, ava bile gidebilmektedir. Hastalığı henüz ağırlaşmamıştır. Buna rağmen gününün çoğunu evinde ve fabrikasında geçirir.
Yenipazar'da herkes Efe'nin tüfeği kime vereceğini merak etmektedir. Çünkü avcılardan özellikle iki kişiyi çok sever. Birisi Kadirlerin Nuri, öteki Piyancının Paşa. Her ikisinin de tüfeği çok istediği bilinmektedir. Efe, daha çok Nuri'ye vermek ister. Çünkü Nuri hem yaşça, hem de tabiat olarak Efe'ye daha yakındır.
Bir gün Yörük Ali Efe (Yenipazarlıların deyimiyle Koca Yörük), İpçi Nuri'yle ava çıkar. Sıkıları (fişekleri) Nuri yapmıştır; ama kurnaz Nuri, Efe'nin fişeklerini bozuk yapmış; kendininkilere ise iyice özenmiştir. Niyeti, Efe atışlardan memnun olmayınca suçu tüfeğe atmak ve bu şekilde bozuk tüfeği kolayca almaktır. Gerçekten de Efe atar atar, vuramaz. Nuri ise attığını düşürmekte ve Efe'nin tüfeğine mahana bulmaktadır. Ancak zeki Yörük Ali durumu anlar. "Ver bakem senin fişekleri..." diyerek Nuri'nin fişekleriyle dener. Kuşlar çaput gibi düşmeye başlayınca Nuri kızarır. Foyası meydana çıkmıştır. Efe, Nuri'ye hiçbir şey söylemez ama tüfeği ona vermekten de vazgeçer.
Bir gün Paşa'ya "Efe seni çağırıyor" derler. İşini bırakıp hemen Efe'nin evine varır. Efe divanda oturmaktadır. Selam verir, dinelir. Efe yumuşak bir sesle çağırarak onu yanına oturtur. Uzunca bir süre dereden tepeden sohbet eder, işlerden konuşurlar. Akşam olur, Efe yemek hazırlanmasını söyler. Paşa kalkmaya yeltenir, ama Efe'nin müdahalesiyle yemeğe kalır.
Öyle bir sofra hazırlanır ki yemekten sonra Paşa'nın "karnı dibek gibi" olmuştur. Kahveler içilirken Paşa artık kalkma vakti geldiğinden kıpırdanmaya başlar, bir yandan da Efe'nin kendisini ne diye çağırdığını merak etmektedir. Efe avdan, tüfeklerden bahseder, yavaş yavaş konuya gelir. Birden sorar: "Benim çifteyi almak ister misin?" Paşa bu ani soru karşısında o kadar heyecanlanır ki neredeyse fincanını düşürecektir. Efe kendisine çakmak çakmak gözleriyle bakmaktadır. "Efe bende senin tüfeğe verecek para ne gezer? Ben kooperatifte bir işçiyim" der. Paşa o zamanlar TARİŞ'te çalışmaktadır. Koca Yörük kızmıştır: "Sana para lafı eden mi oldu len! Sen istiyor musun, istemiyor musun, onu söyle!" Paşa gene ikirciklidir: "İstiyom emme.." Efe, Paşa'nın pahalı fiyat söylemesinden korktuğunu anlamıştır; yumuşar: "Merak etme oğlum.."der, "Ben sana hemen para ver demiyorum, pamukları toplayınca, istediğin zaman verirsin" deyince Paşa'nın yüzü güler. Uzatmayalım Efe, tüfeğini değerinin yarısı sayılabilecek bir fiyata Piyancının Paşa'ya satar.
Paşa Dede parayı ne zaman, nasıl verdiğini hatırlamıyor; ancak "Efe'nin ağzından bir daha para lafının çıktığını duymadım" diyor.Paşa'nın avcılığı asıl bundan sonra başlar. Efe ile bir çok ava katılır. Hala Kadirlerin Nuri ile çekişmektedir. Efe, sonra Nuri'ye filintasını hediye ederek onun da gönlünü almıştır. İkisi de çok ustadır ve yenişememektedirler. Bu tatlı rekabet sürer gider.
"Ben hayatımda Yörük gibi atıcı adam görmedim" diyordu Paşa Dede...
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Tarih (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Türk Milis Albayı Yörük Ali Efe..
Yazdır
Gelişmiş Arama
Mayıs 03, 2012, 11:16:06 ÖÖ