A. TARİH BİLİMİ VE ÇAĞLAR

Tarih; insanların ve insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, meydana getirdiği önemli olayları yer, zaman ve belge göstererek inceleyen, olayların nedenlerini ve sonuçlarını araştıran sosyal bir bilimdir.

Tarihin konusu; insan ve insanların meydana getirdiği olaylardır. Olayların tekrarı mümkün değildir. Bu nedenle tarihte deney ve gözlem metodu yoktur. Tarih öğrenmek insanların kültürünü artırır. Geçmişten ders alarak geleceğe ışık tutmamızı, atalarımızı daha iyi tanımamızı sağlar. Geçmişle bağlarımızı güçlendirip millet bilincini artırır.

Takvim; olayları oluş sırasına göre sıralayan çizelgelerdir. Miladi takvim ve Hicri takvim gibi.

Tarih öğrenmeyi kolaylaştırma düşüncesi çağ ve yüzyıl kavramlarını ortaya çıkarmıştır. Yazının icadından önceki çağlara tarih öncesi çağlar denmiş ve kullanılan araç - gereçlere göre ikiye ayrılmıştır.

a. Taş Devirleri

Yontma Taş Devri: İnsanlar, taştan kabaca aletler yaparak kullanmışlardır. Genelde mağaralarda yaşamışlar, avcılık ve toplayıcılıkla geçinmişlerdir. Ateş bu dönemde bulunmuştur. En uzun çağdır.

Cilalı Taş Devri: Taştan kesici ve kullanışlı aletler yapılmıştır. İnsanlar, tarım ürünlerini yetiştirmeye ve hayvanları evcilleştirmeye başlamışlardır. Bu durum köylerin kurulmasını, toplumsal kuralların oluşmasını sağlamıştır. Pişirilmiş topraktan kap - kacak yapılmıştır.

b. Maden Devri

İnsanlar ilk olarak bakır madenini bulup kullanmışlardır. Daha sonra tunç ve demirden eşyalar yapıp kullanmışlardır. Madenler insan yaşamını kolaylaştırmış, tarım ve ticareti geliştirmiş, büyük devletlerin ve imparatorlukların kurulmasını sağlamıştır. Yazının icadı ile başlayan çağlara tarih çağları denmiştir.

B. İLK ÇAĞ'DA ANADOLU UYGARLIKLARI

1. Hititler

MÖ. 2000 yıllarında Orta Anadolu'da kurulmuşlar, Anadolu'nun büyük kısmına hakim olmuşlardır. Mısırlılarla Suriye yüzünden 16 yıl savaşmışlar ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması'nı imzalamışlardır (MÖ. 1280). Hititlerde kral başkomutan, başrahip ve başyargıç yetkilerine sahipti. Tavananna denilen kraliçenin de geniş yetkileri vardı. Başlangıçta asillerden Pankuş meclisi oluşturulmuştur. Din konusunda hoşgörülüdürler. İnançları çok tanrılıdır.

Hititler, Asurlu tüccarlardan çivi yazısını almışlar, böylece Anadolu'da tarih çağlarını başlatmışlardır. Anal adı verilen yıllıklar tutmuşlar, ilk kez aile hukukunu düzenleyen kanunlar yapmışlardır. Tarım ve hayvancılık önemli geçim kaynağıdır. Kaya kabartma sanatını geliştirmişlerdir.

2. Frigler

M.Ö. 1200 yıllarında, Başkent Gordion (Polatlı) olmak üzere Batı Anadolu'da kurulmuştur. Halk genelde tarım ve hayvancılıkla uğraşmıştır. Frigler tarımı koruyan kanunlar yapmışlardır. Fenike alfabesini kullanmışlar, genelde eski Yunan tanrılarına tapmışlardır. En büyük tanrı toprak tanrıçası Kibele’dir.

3. Lidyalılar

MÖ. 7. yüzyılda Batı Anadolu'da kurulmuştur. Başkent Sard'dan başlayıp Mezopotamya'ya kadar uzanan Kral Yolu'nu yapmışlar, tarihte ilk kez parayı kullanmışlardır. Bu durum ticaretin gelişmesini sağlamıştır. Lidyalılar, Fenike alfabesini kullanmışlar, Yunan tanrılarını kutsal saymışlardır.

4. İyonyalılar

MÖ 11. yüzyılda Foça ile Büyük Menderes nehri arasında kurulmuş şehir devletleridir. Denizcilik ve deniz ticaretiyle uğraşmaları, zengin olmaları, özgür düşünce ortamı oluşturmaları bilim, sanat, mimari ve edebiyatın gelişmesini sağlamıştır. Fenike alfabesini kullanmışlar, Yunan tanrılarına tapmışlardır. İlkel bir demokrasi idaresi kurmuşlardır.

5. Urartular

MÖ 1000 yıllarında Tuşpa (Van) başkent olmak üzere Doğu Anadolu'da kurulmuştur. Kale, sur, kanal gibi mimari eserler yapmışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Öldükten sonra yaşama inandıklarından mezarlarını ev ve oda şeklinde yapmışlar, ölülerin yanına yiyecek koymuşlardır.

İlk Çağ’da Anadolu'ya Makedonyalı İskender, Persler ve Romalılar da hakim olmuşlar, çeşitli eserler bırakmışlardır. Batı Anadolu'da kurulmuş Bergama Krallığı da bilim ve sanat alanında ilerlemiş, sağlık evi kurmuş, parşömen kâğıdını bulmuş ve mimari eserler yapmıştır. Anadolu uygarlıkları, ticaret, göç ya da istilalar yoluyla çevre uygarlıklardan etkilenmiştir. Yazı, hukuk, bilim, sanat ve edebiyat gibi alanlarda genelde Mezopotamya ve Yunanistan'dan; tıp ve eczacılık alanında Mısırlılardan etkilenmişlerdir.