 |
|
|
Tam rekabet piyasası rekabetin en iyi şekilde sağlandığı aşağıdaki özellikleri taşıyan ideal bir piyasadır.
Özellikleri:
1-Alıcı ve satıcılar piyasa fiyatını etkileyemeyecek kadar çok sayıdadır.
Her satıcının sattığı ve her alıcının satın aldığı miktarlar piyasanın toplam hacmine kıyasla o kadar küçüktür ki bunlardaki herhangi bir değişme piyasayı etkilemez. (n sayıda alıcı, n sayıda satıcı)
2-Homojenlik koşulu: alıcılar, satıcılar ve özellikle alışverişe konu olan mallar birbirinin aynıdır.
3-Piyasaya giriş-çıkış serbestisi vardır. Alıcı ve satıcıların piyasaya giriş çıkışlarını engelleyen hiçbir şey yoktur.
4-Tam bilgi koşulu: Piyasada olup bitenlerden tüm karar birimleri haberdardır.
5-Fiyat veridir: Tam rekabet piyasasında her malın tek fiyatı vardır ve piyasadaki alıcı ve satıcılar karar alırken piyasadaki bu fiyatı veri kabul ederler.
TAM REKABETTE FİRMA VE ENDÜSTRİ DENGESİ
Firma bir malın üreticisi veya satıcısıdır. Tam rekabette aynı malı üreten firmaların çok sayıda, dolayısıyla tek başına piyasayı etkileyemeyecek kadar küçük olduğu kabul edilir.
Aynı malı üreten firmalar topluluğuna endüstri denir.
Tam rekabetçi bir piyasada halen çalışmakta olan firmalar kısa dönemde normal kârın üzerinde kâr elde ediyorlarsa piyasaya yeni firmalar girecek, yeni firmaların girmesiyle de arz edilen mal miktarı artacak ve piyasa fiyatı da düşecektir. Bu durum hiç kâr kalmayıncaya veya tüm firmalar başabaş noktasına gelinceye kadar devam edecektir. Firmaların uzun dönemde zarar ile çalıştığı bir tam rekabetçi bir piyasada ise tam tersi bir süreç bir süreç ortaya çıkmakta bu defa da firmalar endüstriyi terketmektedirler.
Tam rekabette kısa dönemde endüstriyi meydana getiren firmaların sayısı sabittir. Uzun dönemde firma sayısı değişebilir. Endüstrinin uzun dönem dengesi, firma giriş ve çıkışlarının durmuş olması demektir.
Bir endüstride tüm firmalar ancak normal kâr elde edebiliyorlarsa, o endüstri dengeye gelmiş demektir.
Normal kâr, o endüstride çalışan firmaların başka endüstrilere kaymasını önleyecek kadar yeterli fakat yeni firmaları o endüstriye cezbetmeyecek kadar önemsiz kâr miktarıdır ve maliyet unsuru olarak kabul edilir.
(Endüstri dengesinin oluşması her firmanın toplam karının sıfır olması gerekir.)
Şekil: Tam rekabette piyasa dengesi ve firma dengesi
Endüstri denge koşulu:
MM = MH = OM = OH
Firma dengesi Endüstri dengesi
Firmanın karşı karşıya olduğu talep eğrisi yatay eksene paralel bir doğrudur. Firmanın satacağı en büyük miktar endüstrinin satış miktarı olan 0X’ in çok küçük bir bölümüdür.
Eksik rekabet piyasalarında bir firmanın karşı karşıya olduğu talep eğrisi negatif eğimlidir. Talep eğrisinin negatif eğimli olması, firmanın tek başına, yani kendi arz miktarını artırıp azaltmakla fiyatı etkileyebilmesi demektir.
TAM REKABETTE FİRMANIN HASILAT EĞRİLERİ
Tam rekabette firma sabit fiyattan mal sattığına göre ortalama hasılat sabittir. OH eğrisi yatay eksene paraleldir. Ortalamanın değişmediği bölgede ortalama ve marjinal hasılat birbirlerine eşit olacaklarına göre OH eğrisi aynı zamanda marjinal hasılat MH eğrisidir. (OH=MH)
Tam rekabetçi firmanın toplam hasılat eğrisi orijinden çıkan bir doğrudur. Çünkü değişik ürün miktarları sabit bir fiyatla çarpılarak toplam hasılat rakamına ulaşılmaktadır.
Toplam hasılat: TH = F x M
Ortalama hasılat: OH = TH / M = (FxM) / M = F F = M
MH = OH = F
TAM REKABETTE FİRMANIN KISA DÖNEM DENGESİ
Firmanın kısa dönem dengesi birbirinin tamamlayıcısı olan iki ayrı yöntemle yapılabilir.
Toplam hasılat ve toplam maliyete göre denge kararı (Toplam eğriler yaklaşımı)
Marjinal maliyet ve marjinal hasılata göre denge kararı (Marjinal eğriler yaklaşımı)
TOPLAM EĞRİLER YAKLAŞIMI
(TM-TM yaklaşımıyla tam rekabette kısa dönem dengesi))
Firmanın üretim hacmi sıfırdan itibaren m1’e yükselinceye kadar, her üretim miktarına tekabül eden toplam maliyet, toplam hasılattan büyük olduğundan firma zarar etmektedir.
Toplam maliyetin toplam hasılata eşit olduğu (TH=TM) A noktasında firma ne kâr ne de zarar etmektedir. Firmanın zararının ya da kârının olmadığı (sıfır olduğu) fakat üretime devam etmesi halinde kâra geçeceği m1 üretim düzeyine tekabül eden bu A noktasına “kâra geçiş noktası (başabaş noktası)” denilmektedir.
Firma toplam hasılat ile toplam maliyet arasındaki farkın en büyük olduğu üretim hacminde dengede olacaktır.
Firmaya zaman birimi başına en büyük kârı sağlayan üretim hacmi Om2 miktarıdır. Çünkü toplam hasılatla toplam maliyet arasındaki düşey açıklığın en büyük olduğu üretim hacmi Om2’dir.
Başlangıçta zarar eden firma m1 üretim düzeyinde (TH=TM) başabaş duruma geliyor, üretime devam etmesi halinde kâra geçiyor. m2 üretim düzeyinde TH ile TM arasındaki düşey açıklık en yüksek düzeyde olduğu için maksimum kâra ulaşıyor. Üretime devam etmesi halinde yine kâr ediyor ama elde ettiği kâr giderek azalıyor ve m3 üretim düzeyinde tekrar TH=TM oluyor. Firma artık üretime devam ederse zarara geçecektir.
m1 üretim düzeyi: Kâra geçiş noktası (başabaş noktası) (A noktası)
firma bu noktada üretime devam ederse kâra geçecek
m2 üretim düzeyi: firmanın eriştiği maksimum kâr
m3 üretim düzeyi: firmanın toplam maliyeti toplam hasılatına eşit, eğer üretime devam ederse bu noktadan sonra zarar edecektir.
Kârın en yüksek olduğu üretim hacminde toplam maliyet eğrisinin eğimi olan marjinal maliyet ile toplam hasılat eğrisinin eğimi olan marjinal hasılat birbirlerine eşittirler. (Firmanın kârının azami olmasının birinci şartı marjinal hasılatın marjinal maliyete eşitliğidir.)
MARJİNAL EĞRİLER YAKLAŞIMI
(MM-MH yaklaşımı ile tam rekabette kısa dönem dengesi)
Firma MM=MH olduğu D noktasında dengeye gelecektir. Bu firma m2 kadar bir üretimde bulunarak piyasa fiyatından (f) sattığında kârını maksimum kılmaktadır.
Firmanın denge üretim hacminde maksimuma erişen toplam kârı fDLE dikdörtgenin alanının sayısal değeri kadardır.
Tam rekabet piyasasındaki firma, kısa dönemde marjinal maliyetin yükselmesi safhasında, marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu (MM=MH > OM) üretim düzeyinde dengeye gelmektedir. (MM=MH olduğu noktada ancak MM eğrisi yükseliyor olacak)
KISA DÖNEM KÂR KOŞULU
Anormal kâr elde eden firmanın dengesi: Eğer piyasa fiyatı, firmanın ortalama maliyetinin minimum olduğu düzeyden daha yüksekte oluşmuşsa, firma anormal kâr elde eder.
Her iki şekil de anormal kâr elde firmanın dengesini göstermektedir.
Normal kârla çalışan firmanın dengesi: Eğer piyasa fiyatı, ortalama maliyetin minimum olduğu düzeyde oluşmuşsa, yukarıdaki firmanın elde ettiği anormal kâr sıfır olmaktadır.
Marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu D1 noktasında, aynı zamanda OM=OH eşitliği de gerçekleşmektedir.
Şekil: Normal kâr elde eden bir firmanın dengesi
Firmanın zarar etmesine rağmen üretimini sürdürmesi hali: (zarar minimizasyonu ve kapatma noktası): Eğer piyasa fiyatı ortalama maliyetin minimum olduğu düzeyin de altında ise (- yani ortalama maliyet eğrisi ortalama hasılat eğrisinin üzerinde seyrediyorsa) firma için zarar söz konudur.
Zarar eden bir firma üretimini durdurduğu zaman zararı sabit masrafların tümü olacaktır. böyle bir firma üretime devam etmesi halinde:
― üretim esnasında katlanacağı zararların tümünü
― üretimi durdurması halinde katlanacağı zararların bir kısmını kurtarabiliyorsa
zarar etmesine rağmen üretimini bir süre daha devam ettirmek kararı alabilecektir ki buna “zarar minimizasyonu” denir.
Piyasa fiyatı, OM’nin minimum olduğu düzeyin altında ancak ODM’nin minimum düzeyinin üzerinde olan bu firma MM=MH eşitliğinin gerçekleştiği D noktasında dengeye geldiğinde;
m1 kadar üretecek bunun tamamını f0 piyasa fiyatından satabilecektir.
Eğer firma üretimi durdurmuş olsaydı, sabit masrafların tümünü kaybetmiş olacağından toplam zararı fLSf1 dikdörtgeninin alanının sayısal değeri kadar olacaktır.
Firma m1 kadar üretip bunu f0 fiyatından sattığında zararı, sabit masrafların bir kısmının karşılığı olan fLSf0 dikdörtgeninin alanının sayısal değerine eşit olacaktır. (OSM=OM-ODM)
Firma üretim yapınca değişir masraflar için yaptığı harcamaların tümünü ve sabit masraflar için yaptığı harcamaların bir kısmını kurtarmaktadır.
Ortalama değişir masrafların minimum olduğu nokta, firmanın üretimini durdurması (başka bir deyişle firmanın kapanması) için piyasa fiyatının en düşük seviyesinin ne olması gerektiğini gösterdiğinden bu noktaya “kapanma noktası” denilmektedir.
Kapatma noktası: Firmanın zarar minimizasyonu da olsa üretime devam edebilmesi için malını satması gereken en düşük fiyatı göstermektedir. Bu fiyat ortalama değişir masrafların minimum olduğu düzeyde oluşmaktadır. Şekilde K noktası
f < ODM
f < AVC Firma üretimi durdurur.
TAM REKABETTE FİRMANIN KISA DÖNEM ARZ EĞRİSİ
Tam rekabet piyasasında denge, fiyatın marjinal maliyete eşit olduğu noktada gerçekleşir. Şu halde marjinal maliyet eğrisi firmanın çeşitli fiyatlardan ne kadar üretip satacağını göstermektedir. dolayısıyla firmanın kısa dönemde arz eğrisi ile marjinal maliyet eğrisi özdeştir.
Tam rekabet piyasasında firmanın kısa dönem arz eğrisi; marjinal maliyet eğrisinin ortalama değişken maliyet eğrisinin (ODM) üzerinde kalan kısma özdeştir.
(MM eğrisinin ODM’nin üzerinde kalan kısmı = Arz eğrisi)
TAM REKABETTE UZUN DÖNEM DENGESİ
Kısa dönemde firmaların tesis çapları veya üretim kapasiteleri sabittir. Kurulu bir tesisin çapı istenildiği anda değiştirilemez. Firma kurulu tesisin verebileceği üretim hacimleri arasında seçim yapar, kârını azamileştirir. Uzun dönemde sadece üretim miktarını değil kapasitesini de değiştirebilir, istediği tesisi kurabilir.
Endüstriyi oluşturan firmaların sayısı kısa dönemde veridir. Uzun dönemde firma sayısı da değişkendir. Kâr imkanı varsa endüstriye yeni firmalar katılır. Zararına çalışmak zorunda kalan firmalar endüstriyi terkederler. Uzun dönemde endüstri dengesinin sağlanmış olması demek firma giriş ve çıkışlarının durmuş olması demektir.
Firmanın uzun dönem dengesi
Firmanın uzun dönemde de amacı kârı azamileştirmektir. En büyük kâr, uzun dönem marjinal maliyetin marjinal hasılata yani fiyata eşit olduğu üretim hacminde sağlanır. Uzun dönem marjinal maliyet, en düşük maliyetle üretimi mümkün kılacak kapasite veya ölçek değişiklikleri yapıldıktan sonra, üretimin bir birim artırılmasının toplam maliyette meydana getireceği değişikliktir.
Tam rekabette firmanın uzun dönem denge şartı
UMM=KMM=MH
Tam rekabet piyasasında bir firmanın uzun dönemde kâr etmesi endüstrinin uzun dönem dengesinin sağlanmamış olduğunu gösterir. Endüstrinin uzun dönem dengesi sağlandığında endüstriyi oluşturan firmaların her biri sıfır kârla çalışır veya sadece normal kâr elde eder.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Maliye (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Tam Rekabet Piyasasi
Yazdır
Gelişmiş Arama
Aralık 11, 2012, 09:43:21 ÖS