Dilimize Fransızca’dan girmiş bir terim: Sürantrene. Gereğinden fazla antrenman yapıp antrenmanın olumlu etkilerinin yitirilmesini, antrenmanın yıkıcı olmaya başlamasını ifade ediyor.

Ağırlıklı olarak mukâvemet sporunda sürantrene fenomeni mevcut. Bu olgunun bilimsel adı „OTS = Overtraining Syndrome“, son yıllarda buna „UPS = Underperformance Syndrome“ tanımı da eklendi.

Sürantrene olgusunun ya da durumunun nedeni kişinin antrenman seviyesine göre yüksek yoğunlukta çalışma yapması veya antrenman birimleri arasında yeterli dinlenmeyi imkânsız kılacak ölçüde çalışmanın miktarını arttırması. Bu durum önce performans tıkanıklığına, akabinde performansın düşüşüne yol açıyor.

Geçmişte „symphatikoton“ ve „parasymphatikoton“ olarak ikiye ayrılan sürantrene olgusu bugün çoğunluklu olarak „symphatikoton“ ile özdeşleştiriliyor. Bunun nedeni „parasymphatikoton“ sürantrene olgusunun ilk bakışta, daha doğrusu sürantrene olgusunu belirlemekte dinlenme nabzı ölçek alındığında bu şekilde algılanmaması. „Parasymphatikoton“ sürantrene durumunda örneğin dinlenme nabzı klâsik sürantrene bulgusunu teyit edecek şekilde yükselmek yerine daha da düşük çıkabiliyor.

„Symphatikoton“ sürantrene sendromunun tipik göstergeleri yükselen dinlenme nabzı (sabah uyanıldıktan sonraki nabız) ve antrenman ya da yüklenme sonrasında nabzın düşme hızındaki gerileme. Bunun yanında gene dinlenme esnasındaki tansiyon da yüksek çıkabiliyor.

Elbette ana gösterge antrenmanlara devam edilmesine rağmen performans düşüşü yaşanması. Yalnız buna ek olarak ortostatik hipotansiyon durumu, yani örneğin birden ayağa kalkınca gözlerin kararması, mide bulantısı, bas dönmesi gibi durumlar, vücudun bağışıklık sistemindeki zayıflama, kilo kaybı, kadınlarda regl düzensizliği veya regl kanamalarının tamamen kesilmesi, uykusuzluk, depresif ruh hali, iştahsızlık, sevksizlik, geceleri susama, kas ve eklem ağrıları sürantrene durumunun göstergeleri.

Bunların haricinde antrenman seviyesi ve yoğunluğundan bağımsız olarak kreatin kinaz düzeyinde artış ve idrar maddesi artımı, belirli hormonların (testosteron, kortisol) seviyelerinde değişmeler de daha yakından bakıldığında rastlanan bulgular. Her halükârda sunu belirtmek gerekir ki sürantrene olgusunu kesinlikle belirleyen laboratuar parametreleri, belirli kesin niceliksel değerler mevcut değil. Son yapılan araştırmalar aslında sürantrene olgusunun „symphatikoton“ ve „parasymphatikoton“ diye ikiye ayrılmadığını, tam tersine bunun OTS kapsamında bir süreç olduğu biliniyor. Sürantrene sürecinin başlangıcında „sympathikoton“ bulguları var, birkaç hafta içinde önlem alınmazsa, yani antrenman kesilmez veya yoğunluğu azaltılmazsa „parasymphatikoton“ bulguları kendilerini gösteriyorlar. Bu aşamada ilginç olan, çalışmaların gösterdiği başka bir hal: OTS’nin „parasymphatikoton“şekli sadece mukâvemet (yani örneğin dağ bisikleti) sporunda ortaya çıkan UPS. Anaerobik sporlarda (örneğin halter) sadece „symphatikoton“ OTS’ye rastlanıyor.

Kısa süreli bir „symphatikoton“ OTS’ye İngilizce’de „Overreaching“ adı veriliyor, ki bu durum bazı antrenman programlarında isteniyor ve bilinçli olarak yapılıyor. Yalnız bu asamadan sonra yeterli dinlenme dönemi gelmediği ve ayni yoğunlukta antrenmana devam edildiği takdirde „Overreaching“ aşaması OTS’ye dönüşüyor.

Sürantrene sendromunun bütün hatlarıyla nasıl oluştuğu hâlâ tam olarak açıklanmış değil. Ancak bugün OTS oluşumunun tek bir nedenden değil, bir etkenler grubundan kaynaklandığı biliniyor. Yani fizyoloji, biyokimya, immünoloji, neuroendokrinoloji ve psikoloji sahalarına yayılan birden fazla etkenin birleşmesi OTS durumunun ortaya çıkmasını sağlıyor. Yalnız bu etkenleri bir araya getirip de hangi tertiplerde ne zaman OTS’nin kendini gösterdiği, yani OTS’nin kâğıt üzerinde bir formülü henüz bulunmuş değil.

Olası bir neden aminoasit metabolizmasındaki dengesizlik. Aminoasitler dengesindeki bozulma beyinde 5-hidroksitriptamin oranını yükseltiyor, ki bu maddenin daha tanınan ismi serotonin. Bu denge bozulmasının nedenlerinden biri yağ tüketimini arttıran uzun süreli mukâvemet sporları kapsamında aminoasitlerin kaynak olarak kullanıldığı çok yoğun kas çalışması. Burada soru aslında kısa vadeli kas yorgunluğuna yol açan bu etkenin uzun vadeli sürantrene sendromunun açıklanmasında kullanılıp kullanılamayacağı.

Serotonin merkezî sinir sisteminde karmaşık roller üstleniyor, fizyolojik işlevi açısından ise üç sahada etken:

1) Serotonin uykuyu düzenliyor ve hâlet-i rûhiyeyi düzeltiyor, yani serotonin moral yükseltiyor denilebilir.
2) Merkezî sinir sisteminde serotonin öncelikle hipotalamusta (beynin hormon üretebilen özelleşmiş bir bölgesi) yer alıyor ve burada bazı hormonların oluşumunda etkili. Sürantrene hallerinde LH hormonunda (lütein yapıcı hormon) gerileme gözlemleniyor. Bu durum erkeklerde testosteron üretimini azaltıp testosteron seviyesini düşürüyor, kadınlarda ise regl düzensizliği gibi sonuçlar doğurabiliyor. Hipotalamusta serotonin seviyesinin düşmesi aşırı iştahla sonuçlanabiliyor, dolayısıyla sürantrene durumuna yol açtığı düşünülen fazla serotonin sürantrene durumunun belirtilerinden biri olan iştahsızlığı açıklayabilir.
3) Serotonin yükselmesi monosinaptik refleksleri arttırırken spordaki karmaşık kas hareketlerini düzenleyen polisinaptik refleksleri güçsüz kılıyor.

Serotonin merkezî sinir sistemindeki etkilere benzer etkileri kezâ otonom sinir sisteminde de gösteriyor. Serotonin burada simpatikusa tesir ediyor. Simpatik sinir sistemindeki serotonin yoğunluğunun yükselmesi ile sürantrene durumunda ortaya çıkan yüksek nabzı açıklayabiliriz. Buna ek olarak serotonin simpatik sinir sisteminden noradrenalinin serbest bırakılmasını engelliyor, bu sayede damarlarda genişleme ve dolayısıyla kan deverânında değişim ortaya çıkıyor, ki tansiyon değişiklikleri de sürantrene hallerindeki belirtilerden.

Her halükârda sürantrene durumunun „tedavisi“ antrenmanı kesmek, antrenman çapını ve yoğunluğunu azaltmaktan geçiyor. İlk günler genel olarak dinlenmeye yönelik olmalı, 30-45 dakikalık, düşük yoğunluklu metabolizmayı „sakinleştirmeye“ yönelik çalışmalar yapılmalı. Bu çalışmalar mümkünse kas sistemini dinlendirecek yüzme, masaj, germe gibi etkinliklerle desteklenmeli. Ancak bundan sonra tekrar yapıcı bir mukâvemet antrenmanına başlanabilir, ki bu aşamada da Temel Mukâvemet 1 bölümünde (TM1 icin bkz. Antrenman yazısı kalınmalı. Anaerobik spor dalları icin de kezâ bu yol izlenmeli. Sürantrene durumunun ağırlığına göre, „overreaching“ durumu ile OTS belirtilerinin ortaya çıkmasından itibaren bir ilâ iki hafta arasında tekrar düzenli bir antrenman sürecine girilebilir. İleri seviyede, yani USP aşamasına geçmiş bir OTS durumunda ise vücudun toparlanması haftalar (yerine göre aylar) sürebiliyor, ki bu durum profesyonel bir sporcunun kariyerinde yerine göre ciddî bir geri adim demek. dolayısıyla sürantrene durumuna işaret eden belirtileri takip etmek, yeri geldiğinde erken teşhis ile doğru adımları atmak çok önemli.

teşekkürler.

Teşekkürler.