Yağış olarak yeryüzüne düşen su, oldukça az tuzlu, bazı hallerde saf suya yakın bileşimdedir. Bu şekilde çok az iyon ihtiva eden sular. Kısmen tuzlu sulara göre daha saldırgan olurlar. Zeminle temas ettikten sonra, doygunluğa erişene kadar tuz çözmeye çalışırlar. Su zeminde bulunuyorsa, o zemin minerallerini eriterek tuzluluğu artacaktır.

Bir suyun herhangi bir tuz için doygunluğa erişmesi, artık o tuzdan daha fazla çözememesi anlamına gelir. Ancak bir tuz için doygunluğa erişen su, başka çeşit bir tuzu rahatça çözebilir. Suyun bir tuza ne zaman doyacağı, tuzun sudaki çözünürlüğüne bağlıdır.

Tuzların suda çözünürlüğü tuz cinsine göre değişiktir. Aynı şartlarda, bazı tuzlar suda ancak miligramın ondaları kadar çözünürken, bazı tuzlar birkaç bin mg/lt ye kadar çözünebilirler.


Suyun bir tuza doyması, tuz ile su arasında bir dengenin kurulması demektir.


Katı (tuz) ↔ Çözelti


îki yönlü yürüyen bu olayda, bir fazdan ayrılan ve o faza geri dönen tanecikler (iyon veya moleküller) eşit ise denge kurulmuştur. Böyle bir su, söz konusu tuza doymuştur. Ancak buradaki denge değişken (dinamik) bir dengedir. Ortamdaki değişmelere bağlı olarak denge sağa veya sola kayabilir.


Aynı bir tuzun sudaki çözünürlüğünü etkileyen başlıca faktörler, sıcaklık, basınç, suyun hızı, temas süresi ve temas yüzeyinin büyüklüğü ile suda önceden çözünmüş olan diğer tuzların cins miktarıdır.

Genel olarak sıcaklık ve basınç birçok tuzun çözünürlüğünü artırır. (Gazların çözünürlüğü sıcaklıkla azalır) Suda çözünen farklı iyonlar birbirinin çözünürlüğünü artırırken, benzer iyonlar çözünürlüğü azaltır. Ayrıca CO2gazı, kireçtaşı ve dolomitin çözünürlüğünü bir hayli artırır.

Doğal suyun kimyasal bileşimini etkileyen faktörler içinde en önemli değişken litolojidir. Ancak litoloji, suyun tuz miktarından çok tuzluluğun kompozisyonu, bir başka deyişle sudaki iyon oransal miktarını belirleyen bir faktördür. Diğer değişkenler, iyonların % si sabit kalmak üzere miktarının artması veya azalması yönünde etki yapar.

Örneğin, kireçtaşından alınan bir suyun % bileşimi ile jipsli zeminlerden alınan suyun % bileşimi farklıdır. Bu fark litoloji ile ilgilidir. Ancak kireçtaşından alınan bütün suların tuzluluğu aynı değildir. İyonların oranı yaklaşık aynı kalmak üzere, bir kireç taşı suyundan 5-10 kat daha fazla tuzlu olabilir. Bu fazlalık, kireçtaşının dokusal yapısına, su ile temas yüzeyinin büyüklüğüne, temas süresine, sıcaklık, basınç gibi fiziksel şartlara ve suyun CO2konsantrasyonu gibi değişkenlere bağlıdır.

Doğal sudaki iyonların çoğu formasyondan gelmekle birlikte, bir kısım iyonlar litolojik olmayan kaynaklardan gelmektedir. Örneğin, sudaki karbonatın önemli bir kısmı hava ve topraktaki karbondioksitin suda çözünmesi ile oluşur. Teorik olarak, orta derece tuzlu bir suda bulunan bikarbonatın yarısı karbonatlı kayaçların çözünmesinden, yarısı da toprak, hava, diğer CO2kaynaklarından gelmektedir.

Litoloji ile suyun kimyasal bileşimi arasında ilişki kurarken, kayaçların cinsini dokusunu sudaki çözünürlüklerini bilmek gerekir. Bazı kayaç tiplerinde bulunan küçük birimler, suyun bileşimini ana kayaç kadar hatta daha etkileyebilirler. Karbonat çimentolu bir kumtaşı, kuvars şeklinde silisten oluşmakla beraber, kalsiyum ve bikarbonat iyonlarının hakim olduğu bir su boşaltabilir. Çünkü çimento maddesi olan CaCO3 ın sudaki çözünürlüğü kuvarstan daha fazladır.