Stafilokoklar (Yunancada stafil, üzüm salkımı ; koko ise granül anlamına gelir.) Gram-pozitif Bakterilerin bir cinsidir. Mikroskop altında yuvarlak üzüm taneleri gibi görünürler. Stafilokok cinsinin 31 türü vardır. Çoğu tamamen zararsızdır ve insan cildi ve mukoz membranları ile diğer organizmaların yüzeyinde bulunurlar. Tüm dünyada rastlanan ve toprakta bulunan mikroorganizma florasının ufak bir kısmını oluştururlar.

Hastalıklardaki rolü

Stafilokoklar insanlar ve diğer hayvanlarda toksin üretmek veya işgal etme yoluyla geniş bir çeşitlilikte hastalıklara yol açabilirler. Stafilokok toksinleri gıda zehirlenmesi durumlarında ana etkendir. Bakteri uygun olmayan şartlarda saklanan yiyeceklerde ürer. Pişirme süreci onları öldürse de, enterotoksinler ısıya dayanıklıdır ve dakikalarca kaynamaya bile dayanabilirler. Stafilokoklar daha çok su içeriği az olan peynir ve salam, sucuk gibi gıdalarda ürerler.

Patojenik türlerinden birisi de yaralarda enfeksiyona yol açabilen Staphylococcus aureusdur. Bu bakteri kuru yüzeylerde yaşar ve geçirgenliği arttırır. Bu türden olan Metisiline-Dirençli Staphylococcus aureus (MRSA) hastaneden kazanılan enfeksiyonlarda ana etken olmuştur ve de toplumdan kazanılan enfeksiyonlarda ortaya çıkışı ve sıklığındaki artışı sonucu bu özelliği anlaşılmıştır. S. aureus ayrıca toksik şok sendromuna da neden olabilmektedir. 1980'ler boyunca bazı tamponlar S. aureus'un hızla üremesine yol açmış ve bu şekilde kana karışan toksinler salınmıştır. Herhangi bir S. aureus enfeksiyonu stafiokokal haşlanmış cilt sendromuna yol açabilir. Bu durum ise derinin kana karışan ekzotoksine verdiği reaksiyon ile oluşur. Ayrıca Piyemi diye adlandırılan bir çeşit septisemiye de yol açabilir.

Evcil köpek ve kedilerin cildine yerleşip zaman zaman onları enfekte eden ve koagülazpozitif olan stafilokok türü bakteri ise Staphylococcus intermedius'dur. Bu organizma da çoklu bakteri direnci oluşturabilen genetik materyali taşır. Nadiren insanlarda zoonoz denilen deri hastalığına yol açar.

S. epidermidis, bir koagülaz-negatif stafilokok türüdür ve cilt üzerinde doğal olarak bulunması yanında santral venöz kateter takılı hastalarda ciddi hastalıklara yol açabilir.

Geçmiş yıllarda S. lugdunensis, S. schleiferi, ve S. caprae gibi bazı diğer Stafilokok türlerinin de insanlarda enfeksiyona yol açtığı saptanmıştır.

Stafilokoklar parmak uçlarında da bulunabilirler.Genelllikle işaret ve başparmakta felon adlı hastalığa yol açarlar ve bu durum diğer birçok stafilokok enfeksiyonu gibi çok acı vericidir. Çoğu S. aureus penisiline karşı dirençli olup , ancak fusidik asit,vancomisin ve nafsilin türü antibiyotikler çoğunda etkili olabilmektedir.

Stafilokokların Genel Özellikleri
Stafilokoklar yuvarlak şekilli, gram pozitif mikroorganizmalardır.
Katı besi yerlerinde üzüm salkımı şeklinde kümeler oluşturmuş şekilde görülürler.
Kamçısız, hareketsiz, sporsuz, ve kapsülsüz mikroorganizmalardır.
37 °C de aerob ya da fakültatif anaerob ortamlarda kolayca üretilebilirler.
Sıvı besi yerlerinde değişik derecelerde bulanıklık oluşturarak ürerler.
Katı besi yerlerinden kanlı agarda ise patojenik olan türleri hemoliz olarak ürerler.
Stafilokoklar DNA/DNA ilişkileri ve fenolipik karakterlerine göre S.epidermis, S.saprophyticus, S.simulans, S.seivri ve S.aures olarak ana gruplara ayrılmışlardır.
Koagulaz özelliği pozitif olan Stafilokoklar patojen olarak nitelendirilirler.