 |
|
|
SPOR VE SAKATLIKLAR
Spor sakatlıkları doğrudan hekimi ilgilendiren bir konudur.
Bu nedenle bu bölümde sadece bazı istatistik ve temel bilgileri
ve de tanımları bulacaksınız. Unutulmaması gereken bir spor
yaralanması veya sakatlığı durumunda ilk yapılması gereken
uzman bir hekime başvurmaktır.
Genel Bilgiler
Sportif yaralanmalar, genelde spor dallarına özgü özellikler içerir. Çeşitli spor dallarından bazı örnekler verirsek, şöyle bir tablo ile karşılaşırız: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği’nde 1983-87 yıllarıarasında yapılan bir araştırmada, beş yıllık periyot süresince kliniğe başvuran 1560 spor yaralanması vakası incelenmiştir. Yaralanmaların yüzde 22’si kontüzyon (ezilme), yüzde 20’si fraktür (kırık) olarak bulunmuştur. En sık yaralanan bölgenin ise yüzde 60 ile alt ekstremite (alt taraf) olduğu belirlenmiştir. Ayrıca sporcularda sportif yaralanmaların dışında, bir de overuse (aşırı kullanma) kökenli çok sayıda yaralanma görülmektedir.Girgin, futbolcularda genellikle sıyrıklar, ezikler, yüzeysel ekimozlar (çürükler), basit kas travmaları, kas krampları, basit ayak bileği burkulmaları, basit burun kanamaları, bel ve sırt bölgesinde geçici yaralanmalar, boyun bölgesi travmaları, kaş ve baş bölgesi yaralanmaları görüldüğünü belirtmektedir. Dagarov ve Slanchev ise araştırmalarında, futbolcularda sıklıkla distorsiyon (burkulma), kontüzyon (ezilme), menisküs lezyonları ve kas rüptürlei (kopmaları) görüldüğüne de işaret etmektedir.
Futbolcularda sık görülen yaralanmalardan biri de kasıkta uyluğun iç-üst kısmında
meydana gelen ağrılardır. Burada futbolcuların dizlerinin tam ekstansiyonda iken
(gerilmiş iken) bacağın kalça ekleminde aşırı abduksiyonu (uzaklaşması) ile dirence
karşı topa çıkarak savunma yapması, yada bu pozisyonda topa kayarak müdahalesi adduktör(yaklaştırıcı) kasların aşırı gerilmesi ve hareketin sonucu tendon (bağ) kopmalarına veya kemiksel değişikliklere neden olur.
Basketbolcularda ise yumuşak doku lezyonları (kontüzyon, hematom, yüz yaralanmaları,
lif kopmaları, kramplar vb), eklem travmaları (bağ lezyonları, menisküs lezyonları,
omuz çıkıkları), kırıklar ve büyük yaralanmalar görülebilmektedir.
Koşucular üzerinde yapılan bir çalışmada da sporcularda en çok kas ve tendon zorlanmaları,eklem ve bağ yaralanmaları ile menisküs lezyonları görüldüğü saptanmıştır. Bunların nedeni olarak da antrenman (yanlış antrenman, ağır antrenman ve antrenman sırasındaki ani değişiklikler), anatomik faktörler ile ayakkabı ve zemin gösterilmiştir.
Halterde daha çok yumuşak doku yaralanmaları sıklıkla görülmektedir. Bu yaralanmalar haltercilerin gövde ve göğüs kafesi kaslarında, sırt kaslarında ve el bileğinde ortaya çıkabilir.
Boks sporunda en çok yaralanan bölge yüzdür. Bilindiği gibi boks sporunda öncelikle yumrukların hedefi yüz ve çenedir. Bu nedenle yüzde hafif ekimozlardan (çürüklerden) başlamak üzere, önemli kırıklara ve yüzdeki organların ciddi yaralanmalarına kadar değişik derecelerde yaralanmalar görülebilir. En çok yaralanma kas yarılmalarıdır. Ayrıca ikinci planda ve zamanla oluşan yaralanma ise boksörlerde burun kemiğinin kırılması, çökmesi ve burundaki konkaların deviasyonudur.Bilindiği gibi boksta geçici şuur kayıpları sık görülür. Bu alınan darbenin şiddetine, sporcunun dayanıklılığına ve tecrübesine bağlı olarak farklı sürelerle devam eder. Geçici ve kalıcı beyin zedelenmeleri boksta görülen olaylardır.
Judocularda el bileği ve parmakla ilgili yumuşak doku yaralanmaları, diz bölgesinde sathi sıyrık, intra ve ekstra artiküler hematom (eklem içi ve dışına kan birikmesi), bağ, kapsül ve menüsküs lezyonları (yaralanmaları) ile çeşitli kafa travmaları görülebilir.
Kayakçılarda ise ayak bileği yaralanmaları, krus (bacak) yaralanmaları, diz eklemi yaralanmaları,kafa travmaları, omurga yaralanmaları, donmalar ve ultraviyole yanıkları görülmektedir.
1-Spor sakatlığı nedir?
Spor sakatlıkları genel olarak sportif aktiviteler sırasında meydana gelen her türlü hasarın kolektif adıdır. Groh’a göre spor yapan 40 kişi başına aşağı yukarı büyük bir kaza, 4000 kişide bir sakatlık durumu ve 40. 000 kişide bir de ölüm vakası düşer. Spor dallarına göre kazalarda başta %10 ile futbol gelmektedir bunu % 6 ile güreş % 3ile hentbol ve boks izler atletizmde % 1 kayakta ise % 0. 5 tir.
2-Spor sakatlıklarının nedenleri nelerdir?
Spor sakatlıklarının oluşma nedenlerini iki ana grupta toplayabiliriz. Bunlar internal (kişisel) ve eksternal (çevresel) nedenlerdir.
Kişisel nedenler: Fiziksel eksiklikler, fiziksel uygunluk ‘aerobik dayanıklılık, kuvvet, sürat, beceri, çeviklik), psikolojik faktörler ‘konsantrasyon, riski kabullenme), fiziksel yapı ‘boy, kilo, eklem stabilitesi, vücut yağ dokusu yüzdesi), yaş, cinsiyet.
Çevresel nedenler: Sporun tipi, sportif aktivite süresi, hadisenin yapısı, rakibin ve takım arkadaşlarının rolü, zeminin durumu, ışık, emniyet tedbirleri. , yavaşlama için yeterli mesafe, malzemeler, iklim koşulları ‘ısı, nem, rüzgar) antrenör, maç yönetimi ‘kurallar ve hakemlerin kuralları uygulaması).
3-Spor sakatlığının ciddiyeti nedir?
Bir spor sakatlığının ciddiyet derecesini anlayabilmek için altı temel olguyu değerlendirmek gerekir. Bu olgular; spor sakatlığının tabiatı, tedavi şekli ve süresi, sporda uzak kalınan süre, kaybedilen işgünü, kalıcı hasar, maliyet. İşte, bir spor sakatlığının ciddiyeti bu olguların tek tek ele alınıp, değerlendirilmesi sonucu anlaşılır
.
4-Spor sakatlıklarının önlenmesindeki genel kurallar nelerdir?
Öncelikle ilk yapılması gereken konu sporcuların periyodik sağlık kontrollerdir. Bu kontroller ile sezon başında sporcunun mevcut durumu ortaya konulur. Eksiklikleri belirlenir ve o eksikliklerin giderilmesi için gerekli önlemler hekimin önerisi çerçevesinde alınır. Bu noktada belirlenen eksiklikler hem fizyolojik parametreler, hem fiziksel uygunluk, hem de direkt sağlık ile ilgili eksiklerdir. Spor sakatlıklarının oluşmasında en önemli etkenlerden biri yetersiz ısınmadır. Bu nedenle ısınmaya, özellikle stretch ‘germe) egzersizlerine büyük önem verilmelidir.Burada fiziksel aktivite sonrası yapılacak soğuma da önem taşımaktadır. Her aktivite sonrası mutlaka soğuma da önem taşımaktadır. Her aktivite sonrası mutlaka soğuma egzersizleri yapılmalıdır.
5-Kas yorgunluğu nedir?
Antrenmansız sporculara da ağır ve alışmamış kas kasılmalarından 1-2 gün sonra ortaya çıkar.Aynı zamanda ağır sportif yarışmalardan sonra da sporcularda görülen akut (kısa süreli) kas ağrılarıdır. Söz konusu kaslar her hareket denemesi sırasında ve dokununca ağrılı, bazen şiş ve serttir. Sporcular arasında “hamlık” olarak adlandırılır.Kas yorgunluğu ile ilgili çeşitli hipotezler ortaya sürülmüştür. Bunlardan bazılar şunlardır:
a. Metabolizma bozukluğu hipotezi: Laktik asit (süt asidi) ve diğer asitli metabolizma artıklarının birikmesi.
b. İltihap hipotezi: Aseptik, asidoza bağlı iltihap.
c. Kas sertleşmesi hipotezi: Kasın aşırı derecede sertleşmesi.
d. Mekanik hasar hipotezi: Kas zorlanması, kas gerilmesi.
Kas yorgunluğunun özellikle negatif iş (fren görevi) yapan kaslarda meydana geldiği gözlenmiştir.
Baldır kaslarına kramp girmesi :
Nedeni:
Baldır kasların kramp girmesi yada spazmlara neden olacak
derecede aşırı zorlanması.
Önlem:
Beslenme ile uygun Magnezyum alınması sorunlara karşı
önlemlerden birisi olcaktır.
Kasık Zorlanması
Nedeni:
Spora katılım öncesi yetersız ısınma ve gerdirme donucu
uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonların aşırı zorlanması
Özel Bulgular:
Uyluğun üst ve iç kısmında şiddetli gittikce artan ağrı
İlk Uygulamalar:
Etkilenen bölgeye 20 dakkika kadar buz uygulanır ve baskılı bandaj yapılır. Tedavi sonrası 3 gün içinde gerdirme-gevşetme egzersizlerine başlanabilir.Kasık ağrısı için hergün özel kremler uygulanır (eczanelerde bulunur)
Gerdirme-gevşetme egzersizleri ağrısız olarak yapılmaya
başlandığında tedricen koşu içeren çalışmalara geçilebilir.
Eğer ağrı hisedilirse egzersizlere devam edilmeli ve
ara verilmelidir.Ayrıca önlemler için antreman ya da
yarışmalar öncesinde uyluk ve kasık bölgesinde kasların
uygun bir şekilde ısıtılması ve gerdirme egzersizlerinin
yapılması önlem açısından önemlidir.
Diz Eklemleri Kıkırdak Zedelenmeleri
Nedeni:
Yerde sabit ve diz bükülü durumdayken iç ya da dış
kuvvetlerin etkisiyle diz ekleminin zorlanması
Özel bulgular:
Dizin bükülme ve dönme hareketlerinde eklem bölgesinde
ağrı duyulur.Ağrı nedeniyle dizin tam olarak gerilme
pozisyonuna gelmesi hemen hemen imkansız
Yapılacak ilk uygulamalar:
Buz ile soğuk-baskılı bandaj yapılır ayrıca zaman kaybetmeden
hekime başvurulmalıdır. Bu tip sakatlıklar genelikle operatör gerektiren durumlardandır.Tedavi sonrası uygun bir şekilde planlanmış kassalekzersiz programıyla dizin kuvvet desteği sağlanmalıdır.
Düzenli olarak operasyondan 6 hafta sonra yumuşak bir zeminde
hafif koşu antremanlara başlanabilir.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| Genel - Kişisel |::. > Sağlık (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Spor Ve Sakatliklar
Yazdır
Gelişmiş Arama
Mart 07, 2012, 02:16:55 ÖS