Serebral Palsi’nin Türkçe karşılığı beyin felci olduğu halde, C.P.’li çocuklara günlük dilde spastik çocuklar denilmektedir. Aslında spastik kavramı konuyla uğraşan uzmanlar tarafından da sıkça kullanılmaktadır. Spastik (kasılı) terimi C.P. türleri arasında en çok görülen tip için kullanılmaktadır.

Serebral Palsi, çeşitli etkenlere bağlı olarak çocuğun beyninde, özellikle hareketleri organize eden hücrelerin zarar görmesinden kaynaklanan hareket ve beden duruşu bozukluğu olarak tanımlanabilir. Ayrıca beyinde kaynaklanan hareket özrü veya motor sistem bozukluğu da denilmektedir. Üç yaş altındaki erken dönemde görülmektedir. Erken tanının güç olmasına karşın altıncı aya kadar tahmin edilebilir, kesin tanı bir yaş dolaylarında konulabilir.
C.P.’lilerin genel nüfusa göre dağılımları ülkelerin gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak değişmektedir. Gelişmiş ülkeler için bu oran yüzde 0,2 olarak tahmin edilirken, ülkemizde bu oranın yüzde 0,7 civarlarında olduğu sanılmaktadır; buna göre ülkemizde 500 bin kadar C.P.’li birey olduğu tahmin edilmektedir. Bu sayının içinde üstün zekâlı, normal zekâlı ve geri zekâlı bireylerin tümü bulunmaktadır.

Serebral Palsi klinik olarak dört ana tipe ayrılmaktadır:

Spastik tip: En çok görülen tiptir; Serebral Palsi’li çocukların yüzde 75’i bu gruba girer. Bedenin herhangi bir bölümünde kasların kasılması sonucu hareketlerde belirgin sertlikler görülür. Bedenin tümü veya sadece bir organ etkilenebilir. Örneğin, tek bir kol, her iki kol, bir kol ve bir bacak, her iki bacak, tüm beden etkilenebilir. Soğuk ve aşırı sıcak havlarda ve yorgunluk durumunda kasılmalar artar ve hareketler daha da zorlaşır.

Atetoid tip: Yüz kısmında ve dilde buruşma ve bükülmeler, salya akması gibi irade dışı hareketler belirgindir. Bu sorunlar hareketsizlik durumunda azalır, heyecan, sevinç, öfke gibi hareket gerektiren durumlarda artar. Bu tipteki bireylerde işitme ve konuşma problemleri yoğun olarak görülebilir.

Ataktik tip: Denge bozukluğu olan C.P.’li bireyler bu gruba girer. Vücut üzerinde kontrol problemi yaşanır. Özellikle yürümede dengesizlik belirginleşir. El-göz koordinasyonu güçlükleri yoğundur.

Miks tip: Spastik ve atetoid tiplerinde görülen semptomların bir arada görüldüğü gruptur.

C.P.’de önemli olan türünü, etkilenen beden ve bölgelerini ve motor kaybın derecesini doğru saptayabilmektir. Handikap derecesi hafif, orta, ve ileri olarak üçe ayrılmaktadır (Bowley ve Gardner, 1980; Kulaksızoğlu, Yaycı, 2003):

Hafif handikap: Bu terim yürüyebilen, konuşabilen ve fiziksel hareketlerinde çok az gerilik olan çocuklar için kullanılır.

Orta Handikap: Konuşma biçimi anlaşılır olmayan, ellerini kontrol etmede güçlük yaşayan ve titreyerek yürüyebilen çocukları kasteder.

İleri handikap: Bu durumdaki çocuklar, kollarına, bacaklarına ve ellerine çok fazla hâkim olamazlar. Kas yapıları konuşmalarını engeller biçimdedir.


C.P.’ye eşlik eden olası problemler:

Zihinsel engellilik
Konuşma bozuklukları
Mikrosefali
Epilepsi
Duyma güçlükleri
Göz ve görme sorunları
Ağız ve diş hastalıkları
Beslenme zorlukları
Depresyon
Öfke ve saldırganlık


C.P.’ye yol açan olası etkenler:

Dördüncü doğumdan sonraki doğumlar
15 yaşından önce ve 35 yaşından sonraki doğumlar
Gebelikte annenin geçirdiği hastalıklar
Anne karnında bebeğin geçirdiği enfeksiyonlu hastalıklar
Kan uyuşmazlığı
Akraba evliliği
Hamilelikte sigara, alkol, uyuşturucu ve bilinçsiz ilaç kullanımı
Gebelik sırasında sürekli devam eden kanamalar
Zor doğum ve doğum aletlerinin yol açtığı hasarlar
Doğum sırasında ve doğum sonrasında kafa sıkışması, düşme, çarpma vb. kazalar sonucu beyin travmaları
Göbek kordonu dolanması
Erken ve geç doğum
Sezeryan doğum
Doğum sonrasında vücut ısısının 36 derecenin altına düşmesi
Çoğul gebelik
Menenjit, beyin iltihabı gibi merkezi sinir sistemi enfeksiyonları


C.P.’nin tedavisi:

C.P.’li çocukların tamamen düzeltilmesi veya iyileştirilmesi mümkün değildir; çünkü beyindeki bozukluklar kalıcı olduğu için tedavi uygulamaları ne kadar yoğun olursa olsun gelişim alanlarındaki ilerlemeler sınırlı kalmaktadır. Ancak çeşitli eğitim ve tedavi yöntemleriyle çocukların birçok problemi ortadan kaldırılabilir veya hafifletilebilir.

Bu çocukların eğitim sürecinde, motor, bilişsel, iletişim, sosyal ve öz bakım becerilerinin artırılması ve problemlerin azaltılması, yani çocuğun bağımsızlığını kazanması ve ileriki hayatında yaşamasını kendi başına sürdürmesi amaçlanmaktadır. En öncelikli amaç çocuğun bedensel sorunlarının azaltılmasıdır. Eğitsel tanı konulduktan sonra çocuğun sorunlar tek tek saptanır ve gelişim düzeyi belirlenir, sonra ihtiyaçları ve performans düzeyi dikkate alınarak bireysel veya grup eğitimine başlanır. C.P.’li çocukların sorunları birbirinden farklı olduğu için, genellikle eğitim ve tedavi çalışmaları bireysel ağırlıklıdır. Eğitim ve rehabilitasyon çalışmaları, sosyal hizmet, özel eğitim ve çocuk gelişim uzmanları, iş-uğraşı ve konuşma terapistleri, psikolog, nörolog, psikiyatrist, çocuk doktoru vb. meslek uzmanlarından oluşan bir ekiple yürütülür. Tedavi ve eğitimde beklenen sonucu alabilmek için aile ve sosyal çevrenin eğitim sürecine katılımı ve katkıları gereklidir.

Tedavi ve eğitim süresi önce yoğunlaştırılır, sonra çocuğun beceri kazanma durumuna göre hafifletilir. Bazı çocukların tedavi ve eğitimi ömür boyu sürebilir. C.P.’li çocuklara özel eğitimle beraber ilaç tedavisi ve fizyoterapi yöntemleri de uygulanır.


İlaç tedavisi:
İlaçlar, doktor kontrolünde verilir. İlaç tedavisi genellikle epilepsi nöbetleri, kas kasılması ve salya akması gibi durumların önlenmesinde kullanılır. Bozukluğa eşlik eden epilepsi, depresyon gibi hastalıkların tedavisinde de ilaç kullanılmaktadır.
Botulinum Toksini A, dizlerin bükülmesi, kasılmalar sonucu el ve kolların kullanılmadığı durumlarda uygulanan ilaçlı bir tedavi yöntemidir. Bunun sonucunda yürümede belirgin düzelmeler görülebilir.
Baklofen pompası yöntemi, bilgisayar kontrollü bir pompa ile doğrudan beyin omurilik sıvısı içine baklofen verilerek kasılmalar önlenmeye çalışılır.


Fizyoterapi:
Fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamalarının amacı, vücudun bazı bölgelerinde ve genelinde spastisiteyi azaltmaktır. C.P.’li çocuklara uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri şöyle sıralanabilir:

Sıcak-soğuk uygulamaları
Elektrik akımları
Biofeedback
Cihazlama
Egzersizler
İş-uğraşı terapisi