0 Üye ve 1 Ziyaretçi Konuyu İncelemekte. Aşağı İn :)
Sayfa 1
Konu: Sözcük Türleri  (Okunma Sayısı: 1461 Kere Okundu.)
« : Ağustos 04, 2008, 03:30:34 ÖS »
Avatar Yok

[MasaL]
*
Üye No : 193
Yaş : 33
Nerden : İzmir
Cinsiyet : Bayan
Konu Sayısı : 2126
Mesaj Sayısı : 5 892
Karizma = 42


SÖZCÜK TÜRLERİ
Sözcükler tür bakımından temelde iki ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır:
a. İsim soylu sözcükler : İsim sıfat zamir zarf edat bağlaç ve ünlemler
b. Fiiller soylu sözcükler : Fiiller
Şimdi bu sözcükleri sırasıyla görelim.

İSİM (AD)Varlıkları kavramları karşılayan sözcüklerdir.
İsimlerle karşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini çağrıştırır.
Örneğin "kitap" sözü aklımızda hemen varlık olarak "kitap" nesnesini canlandırır. Ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu karşılayan isim gelir.
Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir ilişkinin varlığını söyleyemeyiz. Örneğin "dert" dendiğinde aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum olduğu zihnimizde belirir.
Şimdi isim çeşitlerini görelim.

1. Cins (Tür) İsmi
Aynı türden varlıkları karşılayan isimlerdir. Bu varlıkların benzerleri etrafta çoktur:
“Ağaç çiçek kitap ev okul insan ders...”

2. Özel İsim
Tek olan tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir.
Balıkesir Çukurova Alpler gibi yer adları
Yunus Serpil Recep gibi kişi adları
Türkiye Portekiz Hollanda gibi ülke adları
Günün Ötesi Kiralık Konak Türk Edebiyatı Hürriyet gibi kitap dergi gazete adları
Bilkent Üniversitesi Yeşilay Türkiye Büyük Millet Meclisi gibi kurum adları
Almanca Türkçe Rusça gibi dil adları
İslâmiyet Ortodoks Yahudilik gibi din adları
Boncuk Tekir Yumak gibi hayvanlara verilen adlar özel isimdir.

3. Tekil İsim
Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlere tekil isim denir.
Bunlar "kitap çocuk şiir bilgisayar..."
gibi bir varlığı karşılayan isimlerdir.

4. Çoğul İsim
Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul isimler "-ler -lar" eki getirilerek yapılır.
"Kitaplar çocuklar şiirler bilgisayarlar..."
isimleri çoğul isimlerdir.

5. Topluluk İsmi
Yapıca tekil olduğu hâlde yani çoğul eki almadığı halde birden çok varlığı karşılayan isimlere topluluk ismi denir.
"Toplum halk millet ordu bölük sürü..."
sözcükleri birer topluluk adıdır.
Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir. Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur. Örneğin
"Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!"
cümlesinde "ordu" topluluk ismi çoğul eki almıştır. Burada ordunun birden fazla olduğu anlatılmak istenmiştir.

6. Somut (Madde) İsim
Duyu organlarımız ile algılanan isimlere somut isim denir.
"Kitap masa insan ışık..."
beş duyumuzdan biri ile algılanan somut isimlerdir.

7. Soyut (Mana) İsim
Duyu organlarımız ile algılanamayan ama varlığına inandığımız isimlerdir.
"Neşe özlem sevgi korku..."
duyu organlarımız ile algılanamayan soyut isimlerdir.

İSİM TAMLAMALARI
Bir ismin aitlik ilgisi bakımından daha belirli hâle gelmesi için başka bir isim tarafından tamlanmasıyla meydana gelen söz öbeğine isim tamlaması denir.
Belli kurallar dahilinde en az iki sözcük bir araya gelerek isim tamlamasını oluşturur.
İsim tamlamaları "tamlayan ve tamlanan" olmak üzere iki unsurdan oluşur.
Tamlayan birinci sözcük tamlanan ise ikinci sözcüktür. İsim tamlamalarının tamlayanında ilgi tamlananında ise iyelik eki vardır.
Şimdi isim tamlamasının türlerini görelim.

1. Belirtili isim Tamlaması
Tamlayanın ilgi tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır.
Her iki unsuru da ek alarak oluşturulan bu tür tamlamalarda kuvvetli bir aitlik ilgisi vardır.
"Evin kapısı açık kalmış."
cümlesindeki “evin kapısı” altı çizili söz öbeği belirtili isim tamlamasıdır. Görüldüğü gibi her iki sözcük de ek almıştır. Bu tamlamada iki sözcük arasındaki kuvvetli bir ilişki kendini göstermektedir.
Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler girebilir.
"Kerem'in mavi gömleği güzelmiş."
cümlesinde araya "mavi" sıfatı girmiştir.
"- den" hal eki tamlayanda kullanılan ilgi ekinin yerine geçerek belirtili isim tamlaması kurabilir.
"Resimlerin birini de ben alayım."
cümlesindeki "resimlerin birini" sözü belirtili isim tamlamasıdır. Biz bunu "resimlerden birini" biçiminde de söyleyebiliriz. Yani sadece tamlayan eki "-in" yerine aynı işlevi gören "-den" hâl ekini getirmiş oluyoruz.
Belirtili isim tamlamalarında bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabileceği gibi bir tamlanan birden fazla tamlayana da bağlanabilir.
"Evin bahçesi odaları mutfağı o kadar geniş ki..."
cümlesinde "evin" tamlayan; "bahçesi odaları mutfağı" sözcükleri de tamlanandır.
"Kırların çiçeklerin kuşların böceklerin neşesi hepimizi coşturmuştu."
cümlesinde "kırların çiçeklerin kuşların böceklerin" tamlayan; "neşesi" tamlanandır.

2. Belirtisiz İsim Tamlaması
Tamlayanın ilgi eki almayıp tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır.
Bu tür tamlamalarda bir ismin başka bir isme aitliğinden çok bir nesne ya da kavram ismi oluşturmak esastır.
"Çocuğun elbisesini alacağız."
cümlesindeki "çocuğun elbisesi" tamlaması belirtilidir. Bu tamlamada belli bir çocuğa ait elbiseden söz edilmektedir.
Biz bu tamlamayı
"Çocuk elbisesi alacağız."
şeklinde söylersek yani "-nın" ekini kaldırırsak tamlama belirtisiz olur. Bu durumda belli bir kişiye ait elbiseden değil genel bir elbise çeşidinden "çocuk elbisesi" nden söz etmiş oluruz.
Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan tamlananın neden yapıldığını neye benzediğini bildirebilir:
"Lahana turşusu" "Erik hoşafı" "Bulgur pilâvı"
Bu tamlamalarda tamlayan tamlanın neyden yapıldığını bildirir.
"Deve kuşu" "Kılıç balığı" "Küpe çiçeği"
Bu tamlamalarda ise tamlayan tamlananın neye benzediğini bildirir.
Belirtisiz isim tamlaması sıfat göreviyle kullanılabilir.
"El yazması kitaplar şimdi çok değerli."
cümlesinde "el yazması" belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu tamlama cümlede sıfat göreviyle kullanılmıştır.

3. Takısız İsim Tamlaması
Tamlayanı ve tamlananı ek almamış olan isim tamlamalarıdır.
Takısız isim tamlamalarında her iki unsur da ilgi ve iyelik eklerini almaz.
Bu tamlamaları iki grupta inceleyebiliriz:

a. Bir şeyin neyden yapıldığını gösterir.
"Boynunda altın kolye vardı."
cümlesindeki "altın kolye" sözü kolyenin altından yapıldığını gösterir.
"Cam vazo çelik tencere deri mont"
tamlamaları da bunlara örnektir.

b. Bir şeyin neye benzediğini bildirir.
"Altın saçları rüzgârda dalgalanır."
cümlesinde "altın saç" takısız isim tamlamasıdır. Bu tamlamada "saçlar" altına benzetilmiştir.
"Gül yanak zeytin göz tilki Rıfkı..."
gibi tamlamalar takısız isim tamlamasıdır.

4. Zincirleme İsim Tamlaması
Tamlayanın tamlananın veya her ikisinin kendi içinde başka bir isim tamlaması olduğu söz öbekleridir.
Zincirleme isim tamlamaları en az üç ismin bir raya gelmesi ile oluşur.
"Macera romanlarının okuyucusu çoktur."
cümlesinde "macera romanları" belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu tamlamaya "-nın" ilgi eki eklenmiş ve tamlama "okuyucusu" tamlananına bağlanmış. Böylece iki tamlama iç içe girmiş ve zincirleme isim tamlaması olmuştur:

"Saka kuşunun ötüşü çok hoştu."
cümlesinde "saka kuşunun ötüşü" üç isimden oluşan zincirleme isim tamlamasıdır. Tamlayan "saka kuşu" tamlanan ise "ötüşü" sözcüğüdür.

SIFAT (ÖN AD)İsimleri niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat denir.
Sıfatların varlığı isimlere bağlıdır. Bu nedenle sıfatlar tek başına kullanılamaz. Bu açıdan sıfatlar tamlama olarak karşımıza çıkar.
"Güzel kitapları hemen alırım."
cümlesinde "güzel" sözcüğü "kitap" isminin özelliğini belirten bir sıfattır. Burada "kitap" isminden önce gelerek onun özelliğini belirtmiş ve sıfat olmuştur.
Bu nedenle bir sözcük yalnız başına sıfat olamaz. Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi mutlaka bir isimle kullanılır.
Sıfatlar kendi içinde niteleme ve belirtme sıfatları olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Niteleme Sıfatları
B. Belirtme Sıfatları

A. NİTELEME SIFATLARI
Varlıkların yapısal özelliklerini ortaya koyan sıfatlardır.
Niteleme sıfatları isimlerin nasıl olduğunu bildirir ve isme sorulan "nasıl" sorusuna cevap verir.
"Kimsesiz çocuklara yardım edelim."
cümlesindeki "kimsesiz" sözcüğü "çocuklar"ın özelliğini belirtmektedir. Bu cümlede "çocuklar" ismine "nasıl" sorusunu sorduğumuzda "kimsesiz" cevabını almaktayız.
"Siyah gözlükler sana yakışmış."
cümlesinde "siyah" sözcüğü gözlüğün yapısal özelliğini anlatan bir sıfattır.
Nasıl gözlük?
Siyah gözlük.
Görüldüğü gibi isme sorulan "nasıl" sorusuna cevap veriyor.

Adlaşmış Sıfat
Bazen kişinin tam olarak bilinmediği ya da niteliğinin vurgulanmak istendiği durumlarda isim söylenmeyip sıfat ismin yerine geçirilebilir. Bu tür sözcüklere adlaşmış sıfat denir.
Adlaşmış sıfatlar niteleme sıfatlarıyla yapılır.
"Akıllı insanlar kendine güvenir."
cümlesinde niteleme sıfatı olan "akıllı" sözcüğü
"Akıllılar kendine güvenir."
cümlesinde "insanlar" isminin düşmesiyle adlaşmış sıfat olmuştur.

B. BELİRTME SIFATLARI
Varlıkların diğer varlıklarla ilgileri sonucunda aldığı özellikleri belirten sıfatlardır.
Belirtme sıfatları varlıkların geçici özelliklerini belirtir.
Belirtme sıfatları kendi arasında dört gruba ayrılır.

1. İşaret Sıfatı
Varlıkların bulunduğu yerleri gösteren sıfatlara işaret sıfatı denir.
Bu sıfatlar söyleyen kişinin sözünü ettiği nesneye uzaklığına göre değişir.
"Bu kitabı ben aldım."
cümlesinde yakındaki kitabı
"Şu kitabı verir misin?"
cümlesinde biraz uzaktaki kitabı
"O kitabı getirir misin?"
cümlesinde çok uzakta olan ya da sözü edilen kitabı işaret etme anlamı vardır.
Yukarıdaki cümlelerde bulunan "bu şu ve o" sözcükleri işaret sıfatıdır.
İşaret sıfatları isme "hangi" sorusunun sorulmasıyla bulunur.
Hangi kitap?
Bu kitap.

2. Sayı Sıfatları
İsimlerin sayısal özelliklerini bildiren sıfatlara sayı sıfatı denir.
Sayı sıfatları kendi içinde dörde ayrılır:

a. Asıl sayı sıfatları : İsimlerin sayılarını kesin olarak belirten sıfatlara asıl sayı sıfatı denir.
"Üç arkadaş geziye çıktık."
"İzmir'de on gün kalacaktık."
"Bu çantayı ancak iki kişi taşıyabilir."

b. Sıra sayı sıfatı : Varlıkların sırasını bildiren sıfatlara sıra sayı sıfatı denir.
Sıra sayı sıfatları isimlere gelen "-ıncı -inci" ekleri ile yapılır.
"Biz beşinci katta oturuyoruz."
"Buradaki birinci günüm iyi geçmişti."

c. Üleştirme sayı sıfatı : İsimlerin eşit paylara ayrılmış olduğunu belirten sıfatlara üleştirme sayı sıfatı denir.
Bu sıfatlar isimlere getirilen "-ar -er" eki ile oluşturulur.
"Öğrencilere ikişer kitap verildi."
"Her komşuda yarımşar saat kaldık."

d. Kesir sayı sıfatı : İsimleri kesirli olarak belirten sıfatlardır.
"Bu işte yüzde yirmi kâr var."
"Yarım kilo kıyma yeter."

3. Belgisiz Sıfat
İsimlerin sayı bakımından belirsizliklerini ifade eden sıfatlara belgisiz sıfat denir.
Bazı işlerde acele edilmeli.
Birkaç arkadaş dışarıda bekliyor.
Hiçbir emek boşa gitmez.
Bütün öğrencileri bahçeye çıkarmışlar.
Her konuda bilgi sahibi olamayız.
Bir gün yine karşılaşırız.
cümlelerinde altı çizili sözcükler belgisiz sıfatlardır.
Bu sözcükler isimleri sayıca belirtmişler ama onların ne kadar olduğunu belirtmemişler.

4. Soru Sıfatı
İsimlerin niteliğini herhangi bir özelliğini soru yolu ile bildiren sıfatlardır.
“Nasıl şiirleri beğenirsiniz?”
“Kaçar gün kaldın şehirlerde?”
“Hangi konuyu işleyeceğiz?”
“Kaç soru çözmeli günde?”

SIFATLARDA KÜÇÜLTME
Sıfat olan sözcüğün anlamında küçültme ya da daralma "-cik-ce (-ı)msı (-ı)mtırak" ekleri ile yapılır.
Bu eklerin getirilmesi ile oluşan sıfatlara küçültme sıfatları denir.
"Küçük bir evleri vardı."
cümlesinde "küçük" sıfattır ve kendinden sonra gelen ismin niteliğini belirtmektedir.
"Küçücük evleri vardı."
cümlesinde "-cik" eki almış "küçücük" sözcüğü de niteleme sıfatıdır. Buradaki "küçücük" sözcüğün "küçük" sözcüğünden farkı eklendiği ismin anlamında küçültme yapmış olmasıdır.
Küçük ev ¾® küçücük ev
"Ekmek ayvasının ekşimsi bir tadı vardı."
"Üzerine mavimtırak bir ceket giymişti."
"Masada kalınca bir kitap duruyordu."
Yukarıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcükler küçültme sıfatıdır.

SIFATLARDA PEKİŞTİRME
Sıfatlarda pekiştirme yani anlamın kuvvetlendirilmesi iki şeklide yapılır:

* Sıfat olan sözcüğün ünlüye kadarki ilk hecesi alınır daha sonra "m p r s" harflerinden uygun olanı getirilir. En son da sıfat olan sözcük tekrar yazılır.

İsterseniz "temiz" sözcüğü üzerinde bu anlatılarımızı uygulayalım:
Te - r - temiz ¾® tertemiz
"Çocuklar bembeyaz elbiseler giymişlerdi."
"Dümdüz yolda ilerliyorduk."
"Şöyle yemyeşil çimenlerin üzerine uzansam!"
cümlelerinde altı çizili sözcükler pekiştirme sıfatıdır.

* Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesi ile yapılır.

Örneğin "çeşit" sözcüğünü ele alalım. Bu sözcük tekrar ederek bir ismi nitelediğinde pekiştirme sıfatı olur:
"Çeşit çeşit meyveler vardı masada."
Bu cümlede altı çizili sözler pekiştirme sıfatıdır.
"Bahçede uzun uzun ağaçlar vardı."
"Derin derin ırmaklar aşarak geldik."
cümlelerindeki altı çizili sözler pekiştirme sıfatıdır.

SIFATLARDA DERECELENDİRME
Sıfatlarda derecelendirme "pek çok daha en..." gibi sözcüklerle yapılır.
"Kardeşin onlardan daha akıllı biri."
cümlesinde "daha" sözcüğü üstünlük
"En güzel kitap buydu."
cümlesinde "en" sözcüğü en üstünlük
"Çok güzel çiçekleri vardı."
cümlesinde "çok" sözcüğü aşırılık anlamı katmıştır.

ZAMİR (ADIL)İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir.
Zamirler sözcük ve ek durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler
1. Kişi Zamirleri
2. İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri
B. Ek Hâlindeki Zamirler
1. İlgi Zamiri
2. İyelik Zamirler

A. SÖZCÜK HÂLİNDEKİ ZAMİRLER
Sözcük durumundaki adıllar da kendi aralarında şahıs gösterme belgisiz ve soru olmak üzere dörde ayrılır.

1. Şahıs (Kişi) Zamirleri
Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara kişi adılı da denir.
Bu zamirler; “ben sen o biz siz onlar” dır.
“Size ben yardım ederim.”
“O sana mektup göndermiş.”
Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük” zamiri de denir.
Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.
“Bu kitabı ben yazdım.”
“Bu kitabı ben kendim yazdım.”
İki cümle arasındaki anlam derecesi açıkça görülmektedir.

2. İşaret (Gösterme) Zamirleri
İsimleri yerini işaret yoluyla göstererek tutan zamirlerdir.
Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu şu o bunlar şunlar onlar” dır.
“Bu bana dedemden kaldı.”
“O dün kapıya bırakılmış.”
“Şunlar neden masanın üzerinde duruyor.”
“Şu senin değil mi?”
“Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”

İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.

* Yakında olan için : bu
* Biraz uzakta olan için : şu
* En uzakta olan için : o

işaret zamirleri kullanılır.

“O ve onlar” zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir.
Bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.
“O tatilde dayısının yanına gidecek.”
“Onlar sınıfın en çalışkan öğrencileridir.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri
“O okula giderken cebinden düşmüş.”
“Onlar bayatladığı için çöpe atılacak.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.

3. Belgisiz Zamirler
İsimlerin yerini belli belirsiz kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.
Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:
“Bazısı kimi çoğu hepsi birkaçı birçoğu tümü tamamı herkes hiçbiri biri falan şey ...”
“Bana her şey seni hatırlatıyor.”
“Biri bizi gözetliyor.”
“Herkes bu kitabı okusun.”
“Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”
“Kimler ¤¤¤¤ini yapmamış.”

4. Soru Zamirleri
İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.
Bunun yanında soru bildiren diğer sözcükler de soru zamiri olarak kullanılabilir.
“Annem sana ne dedi?”
“Bu çocuk da kim?
“Bu saate kadar nerede kaldın.”
“Şimdi nereye gidiyoruz?”
“Soruların kaçını çözmüş?”
“Bu işi kime danışalım?”
“Hanginiz bu soruyu çözecek.”
Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: “Nere nereye nerede nereden kime kimde kimden kimi kaçı kaçımız hanginiz ...”

B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1. İyelik Zamirleri
İsimlere getirilerek onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.
1. tekil - m
2. tekil - n
3. tekil - ı
1. çoğul - miz
2. çoğul - niz
3. çoğul - ları
“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”
“Annesi güzellik salonu açmış.”
Kısacası isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.

2. İlgi Zamiri
Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.
“Bizim arabamız sizinkinden eski.”
“Bahçedekiler içeri girsin.”
“Üzerindeki sana çok yakışmış.”
cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir.

ZARF (BELİRTEÇ) İsimlerin varlıkları ya da kavramları karşılar. Fiillerin ise hareketleri oluşları karşılar.
Varlıkların nasıl belli nitelikleri varsa fiillerin de belli nitelikleri vardır. İsmin niteliğini bildiren sözcüklere sıfat demiştik. Fiillerin niteliğini bildiren sözcüklere de zarf denir.
"Güzel bir kitap okuyorum."
cümlesinde "güzel" sözcüğü "kitap" isminin niteliğini bildiriyor onun nasıl olduğunu açıklıyor. Öyle ise bu sözcük sıfat görevindedir.
Aynı sözcük;
"Bu kitap daha güzel görünüyordu."
cümlesinde "görünmek" fiilinin nasıl olduğunu bildiriyor. İşte bu durumda "güzel" sözü zarftır.
Zarflar kendi içinde beşe ayrılarak incelenir:

1. Durum Zarfları
Fiilin durumunu yani nasıl yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan "nasıl" sorusuna cevap verir.
“Kardeşim hızlı koşardı.”
Bu cümlede "hızlı" sözcüğü "koşmak" eyleminin durumunu anlatmaktadır. Bunu eyleme sorduğumuz "nasıl" sorusu ile bulabiliriz.
"Mobilyalar çok yeni görünüyordu."
– Nasıl görünüyor?
– Yeni görünüyor.
"Derdini iyi anlatırsan çözüm bulursun."
"Neden çok sessiz konuşuyorsun?"
cümlelerinde altı çizili sözler durum bildiren zarflardır.

2. Zaman Zarfı
Fiilin yapılma zamanını bildiren sözcüklere zaman zarfı denir.
Zaman zarfları fiile sorulan "ne zaman" sorusuna cevap verir.
"İzmir'den dün geldim."
cümlesinde "dün" sözcüğü
"Bu konuyu akşam konuşalım."
cümlesinde "akşam" sözcüğü
"O erken kalkar geç yatardı."
cümlesindeki "erken ve geç" sözcükleri fiile sorulan "ne zaman" sorusuna cevap veren zaman zarflarıdır.

3. Yön Zarfı
Fiilin yöneldiği yeri bildiren sözcüklere yön zarfı denir.
Yön zarfları ek almadan kullanılır ve fiile sorulan "nereye" sorusuna cevap verir.
Bunlar "aşağı yukarı içeri dışarı ileri geri öte beri" sözcükleri eylemin yönünü belirttiğinde yön zarfı olur.
"İsterseniz aşağı inelim."
cümlesinde fiile "Nereye inelim?" diye sorarsak "aşağı" cevabı gelir.
Bu sözcük ek almadan da kullanıldığına göre yön zarfıdır.
Eğer cümle
"İsterseniz aşağıya inelim."
şeklinde olsaydı sözcük isim görevinde kullanılmış olacaktı. Çünkü ikinci cümlede sözcük çekim eki alarak kullanılmıştır.
aşağı ¾® aşağıya
Aşağı inecek misiniz?
Öte git de rahatlayalım.
Geri gelmeyi düşünüyorlar mı?
Beri gel de ne ezdiğine bak.
İleri git sonra tekrar gelirsin.
Dışarı çıkarsan üşürsün.
İçeri gir de biraz konuşalım.
cümlelerinde altı çizili sözcükler yön zarflarıdır.

4. Miktar Zarfları
Fiilleri miktar bakımından sınırlandıran sözcüklerdir. Miktar zarfları diğer zarflardan farklı olarak fiilin sıfatın zarfın miktarlarını da bildirir.
Miktar zarfları fiile sorulan "ne kadar" sorusuna cevap verir.
"İstanbul'da çok gezdiniz mi?"
cümlesinde "gezmek" fiiline "ne kadar" sorusunu sorarsak "çok" cevabı gelir. İşte fiilin miktarını bildiren bu sözcük zarftır.
Bu tür zarflar sıfata sorulan "ne kadar" sorusuna da cevap verebilir.
Örneğin;
"Çok güzel bir evi vardı."
cümlesinde "ev" isimdir. "Nasıl ev?" diye sorarsak "güzel" sıfatı cevap verir.
"Ne kadar güzel?" diye sorarsak "çok" cevabı gelir. İşte sıfatın derecesini bildiren "çok" sözcüğü zarftır. Çünkü burada çok olan güzelliktir.
Bu tür zarflar başka bir zarfın derecesini de bildirebilir. Bu durumda zarfa sorulan "ne kadar" sorusuna cevap verir.
"Çok hızlı koşuyor."
cümlesinde "koşuyor" fiildir.
"Nasıl koşuyor?" diye sorarsak "hızlı" zarfını buluruz.
"Ne kadar hızlı?" diye sorduğumuzda ise "çok" cevabı gelir.
Zarfın derecesini bildiren bu sözcüğe de zarf diyoruz.
“O bu derse pek çalışmadı.”
“Pek sağlam bir ayakkabıya benzemiyor.”
“Pek akıllısın sen de!”
"Ne kadar" sorusu elbette sadece zarfı buldurmaz.
"Fazla mal göz çıkarmaz."
cümlesinde altı çizili sözcük "mal" isminin miktarını bildirdiği için sıfattır. Çünkü isimlerin zarfı olmaz.

5. Soru Zarfı
Cümlelerde zarfları bulmak için kullandığımız sorular vardı.
"Sizi nasıl tanımam?"
"Gittiği yerden ne zaman dönecek?"
"Ne kadar hızlı yürüyor?"
"Neden söz vermesine rağmen gelmiyor?"
"Ne konuşup duruyorsun ki?"
cümlelerinde altı çizili sözcükler soru zarfıdır.

EDAT (İLGEÇ) Kendi başına bir anlamı olmayan diğer söz ve söz öbekleriyle kullanıldığında anlam kazanan sözcüklerdir.
Kimi edatlar cümlede tek başına kullanılıyor olsa bile anlamlı olması ancak cümle içinde kullanılmasına bağlıdır.
"İçin kadar göre doğru sonra dolayı beri gibi yalnız ile…"
belli başlı edatlardır.
Edatlar sözcük türü olarak bağlaçlara yakın olduğundan bazen onlarla karıştırılabilir.
Önce karışan edatlardan başlayarak önemli olanları inceleyelim.
Edat olarak cümlede değişik anlamlar verecek biçimde kullanılır. Daha çok kendinden önceki sözcüğe eklenerek "- le - la" biçiminde görülür.
"Almanya'ya uçak ile gidecekmiş."
cümlesinde araç bildirir.
"Yarın arkadaşlar ile balığa gideceğiz."
cümlesinde birliktelik bildirir.
"Davranışının doğru olmadığını güzellikle anlat."
cümlesinde durum bildirir.
Burada "ile"nin edat ve bağlaç oluşu arasındaki ayrımı da belirtelim.
Cümlede "ile" sözünün olduğu yere "ve" sözünü koyduğumuzda anlam bozukluğu oluyorsa "ile" edat; olmuyorsa bağlaçtır.
"Ben öykü ile şiiri çok severim."
cümlesinde "ile" bağlaçtır. Çünkü bu cümlede "öykü - şiir" sözcüklerini birbirine bağlamıştır. Ayrıca bu cümlede "ile" yerine "ve" sözcüğü getirilebilir:
"Ben öykü ve şiiri çok severim."
Ama;
"Ben yıllardır öykü ile uğraştım."
cümlesinde "ile" sözcüğü yerine "ve" getiremeyiz:
"Ben yıllardır öykü ve uğraşırım."
Görüldüğü gibi "ile" yerine "ve" getirilemiyor. Demek ki bu cümlede "ile" edattır.
Bunların dışındaki edatları cümlelerle gösterelim.
"Buz gibi limonatayı içiverdi."
"Bu hediye etmek için mi aldın?"
"Aslında onun kadar çalışmadım."
"Sabaha doğru eve varabildi."
"Şimdiye dek hiçbir konuda başarılı olamadın."
"O günden sonra Ayhan ile hiç görüşmedim."
cümlelerindeki altı çizili sözcükler edattır.

BAĞLAÇ
Kendi başına bir anlamı olmayan cümlede eş görevli söz ya da söz öbeklerini hatta cümleleri birbirine bağlayan sözcüklerdir.
Bağlaçlar edatlardan farklı olarak cümle içinde bağladıkları sözlerin görevlerinde herhangi bir değişme yapmazlar cümleden çıkarıldıklarında anlamda değişme olsa bile bozulma olmaz.
Kimi bağlaçlar bağlayacakları sözcüklerin arasında kullanılır.
"Çiçekçiden karanfil ve gül aldım."
Kimi bağlaçlar cümleleri birbirine bağlar:
"Eve gidiyorum ama yine geleceğim."
cümlesinde "ama" bağlacı iki cümleyi birbirine bağlamıştır.
"Kitabı verdi fakat geri almadı."
"Ankara'ya gitmedim çünkü işim düşmedi."
"Pek dikkat çekmedi oysa güzel bir filmdi."
"İki yıldır hiç görmedim yalnız arada bir telefonlaşırız."
"Hem koşuyor hem bize lâf yetiştiriyordu."
"Ya işinizi güzelce yapın ya da bu işten vazgeçin."
"Üniversiteyi bitirdi hatta öğretmenliğe bile başladı."
Bu bağlaçların dışında özelliği olan yazımı yönünden eklerle karışan bağlaçlar da vardır. Bunların en önemlileri "de" ve "ki" bağlaçlarıdır.
Edatlarla ya da diğer sözcük türleriyle karışan bağlaçlar da vardır. Bunlar "yalnız ancak bir tek" gibi edatlardır. Bu sözcükler kullanıldıkları cümlelerde "sadece" anlamını veriyorlarsa edat; "fakat" anlamını veriyorlarsa bağlaç görevindedirler. Bunları cümleler üzerinde gösterelim.
"O kadından şikâyet eden yalnız sen değilsin."
"Benim sözümü bir sen dinlemezsin zaten."
"Bu odaya ancak beş kişi sığar."
"Tek bu olay değil daha birçok sebep var beni kızdıran."
cümlelerinde altı çizili sözcükler "sadece" anl----- geldikleri için edat göreviyle kullanılmışlardır. Aynı sözcükleri değişik görevlerde de kullanabiliriz.
"Ben gelirim yalnız yol parasını siz ödersiniz."
"Söylediklerine inanmıyorum ancak benim yapabileceğim bir şey yok."
cümlelerinde altı çizili sözcükler "fakat" anl----- geldiklerinden bağlaç olarak kullanılmışlardır.

ÜNLEM
Yalnız başına anlamı olmayan cümle içinde sevinme korku özlem kızma gibi duyguları anlatan ya da seslenme bildiren sözcüklere ünlem denir.
Ünlemlerin cümledeki söyleyişe göre anlam kazanır.
"A kim gelmiş?"
"Yazık çocuk hasta olmuş!"
"Eyvah çantam otobüste kaldı!"
"Tüh yine yanlış yaptım!"
cümlelerindeki altı çizili kısımlar ünlemdir
WeBCaNaVaRi Botu

Bu Site Mükemmel :)

*****

Çevrimİçi Çevrimİçi

Mesajlar: 222 194


View Profile
Re: Sözcük Türleri
« Posted on: Mart 29, 2024, 05:21:33 ÖÖ »

 
      Üye Olunuz.!
Merhaba Ziyaretçi. Öncelikle Sitemize Hoş Geldiniz. Ben WeBCaNaVaRi Botu Olarak, Siteden Daha Fazla Yararlanmanız İçin Üye Olmanızı ŞİDDETLE Öneririm. Unutmayın ki; Üyelik Ücretsizdir. :)

Giriş Yap.  Kayıt Ol.
Anahtar Kelimeler: Sözcük Türleri e-book, Sözcük Türleri programı, Sözcük Türleri oyunları, Sözcük Türleri e-kitap, Sözcük Türleri download, Sözcük Türleri hikayeleri, Sözcük Türleri resimleri, Sözcük Türleri haberleri, Sözcük Türleri yükle, Sözcük Türleri videosu, Sözcük Türleri şarkı sözleri, Sözcük Türleri msn, Sözcük Türleri hileleri, Sözcük Türleri scripti, Sözcük Türleri filmi, Sözcük Türleri ödevleri, Sözcük Türleri yemek tarifleri, Sözcük Türleri driverları, Sözcük Türleri smf, Sözcük Türleri gsm
Yanıtla #1
« : Ağustos 02, 2010, 10:37:59 ÖS »
Avatar Yok

dark rhyme
*
Üye No : 12995
Yaş : 28
Nerden : Kütahya
Cinsiyet : Bayan
Konu Sayısı : 583
Mesaj Sayısı : 6 995
Karizma = 17203


 teşekkürLer .

<< dark rhyme >>     << Rap_06_unzeL >>    
" Kuzican'mm .. Seviyorum bee seni .. <3 "         
 $éhr-i kâbuS..#     
^^ G!zé 'M' éLtém ^^     
¹º§uz olmªz     
'# VazgéçiLmézimsin ^^      
% seni seviyorum kuzi .. Gülmek :) %
 
Sayfa 1
Yukarı Çık :)
Gitmek istediğiniz yer:  


Benzer Konular
Konu Başlığı Başlatan Yanıtlar Görüntü Son Mesaj
Toprak Türleri Ve Özellikleri
Coğrafya
-o_o-GökhaNur-o_o- 0 2663 Son Mesaj Aralık 24, 2011, 04:12:15 ÖS
Gönderen : -o_o-GökhaNur-o_o-
Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları
Edebiyat
Asortik Hatun 1 1118 Son Mesaj Mart 03, 2013, 01:24:55 ÖS
Gönderen : Burc_
Çocuk Gelişimindeki Sihirli Sözcük: Hareket
Gebelik ve Çocuk Bakımı
Asortik Hatun 0 687 Son Mesaj Şubat 20, 2013, 12:33:28 ÖS
Gönderen : Asortik Hatun
Çocuk Gelişimindeki Sihirli Sözcük Hareket
Evlilik ve Aile
Asortik Hatun 1 791 Son Mesaj Nisan 21, 2013, 12:52:02 ÖS
Gönderen : Bradford
Her Kapıyı Açan Sihirli Sözcük Nedir
Hayata Dair.
Mavi_Kiyamet 0 753 Son Mesaj Eylül 01, 2013, 06:43:55 ÖS
Gönderen : Mavi_Kiyamet


Theme: WeBCaNaVaRi 2011 Copyright 2011 Simple Machines SiteMap | Arsiv | Wap | imode | Konular