Nedir?

Ses teli felci, ses kutusuna (larinks) gelen sinir uyarılarının kesilmesiyle oluşur. Bu, ses teli kaslarının felciyle sonuçlanır. Ses teli felci, konuşma ve hatta nefes alma yeteneğinizi etkileyebilir. Bunun nedeni ses tellerinizin sadece ses üretmekten daha fazlasını yapıyor olmasıdır. Ses telleri ayrıca, yiyecek, içecek, hatta tükürüğün nefes borusuna kaçarak boğulmanıza neden olmasını önleyerek solunum yolunuzu korur.


Ameliyat sırasında sinirlere hasar verilmesi ve bazı kanserler de dahil, ses teli felcinin birçok nedeni vardır. Ses teli felci aynı zamanda bir viral enfeksiyon ya da nörolojik bir bozukluktan da kaynaklanabilir.


Ses teli felci tedavisi genellikle ses terapisi içerir, ama bazen ameliyat da gerekli olabilir.



Belirtiler


Ses telleri, nefes borusunun girişinde bulunan iki esnek kas dokusu bandıdır. Konuştuğunuz zaman, bantlar bir araya gelir ve ses çıkarmak için titreşir. Kalan zamanlarda, ses telleri açık pozisyonda gevşektir, böylece nefes alabilirsiniz.


Ses teli felci vakalarının çoğunda yalnızca bir ses teli felç olur. Eğer iki ses teliniz birden etkilenirse, konuşma zorluklarının yanında solunum ve yutmayla ilgili önemli sorunlar yaşarsınız.


Ses teli felcinin belirtileri arasında şunlar olabilir:


Hırıltılı ses
Ses kısıklığı
Sesli nefes alma
Seste perde kaybı
Yiyecek, içecek ve tükürük yutma sırasında tıkanma ya da öksürme
Konuşurken sık sık nefes alma ihtiyacı
Yüksek sesle konuşamama
Öğürme refleksi kaybı
Etkisiz öksürme
Ne zaman doktora gitmelisiniz?


Üç dört haftadan uzun süren açıklanamayan ses kısıklığınız varsa ya da açıklanamayan bir ses değişimi ya da rahatsızlık olursa doktorunuzla iletişime geçin.


Sebepler


Ses teli felcinde, ses kutusuna (larinks) gelen sinir uyarıları kesilerek kasların felç olmasına neden olur. Doktorlar genellikle ses teli felcinin sebebini bilmez. Sebepler şunlar olabilir:


Bir ameliyat sırasında ses teli yaralanması. Boğazınızın üzerinde ya da yakınında veya üst göğüste yapılan bir ameliyat, ses kutusuna hizmet eden sinirlerin hasar görmesiyle sonuçlanabilir. Hasar riski taşıyan ameliyatlar, tiroit ya da paratiroit bezleri, yemek borusu, boğaz ve göğüs ameliyatlarıdır.
Boğaz veya göğüs travması. Boyun ya da göğüs travma ses tellerine veya ses kutusuna bağlı sinirleri yaralayabilir.
İnme. Bir inme, beyne giden kan akışını kesebilir ve beynin ses kutusuna mesajlar yollayan bir bölümüne hasar verebilir.
Tümörler. Hem kanserli hem de kanserli olmayan tümörler, ses kutusunun kasları, kıkırdakları ve sinirleri içinde veya çevresinde büyüyebilir, ses teli felcine neden olabilir.
İltihaplanma. Artrit ya da ameliyat, ses telleri bağlantıları ya da iki ses teli arasındaki boşlukta yangı ve skarlaşmaya neden olabilir, bu iltihaplanma ses tellerinin açılması ve kapanmasını engelleyebilir. Bu hastalığın belirtileri ses teli felcini andırır ama ses teli sinirleri normal kalır. Buna ek olarak, bazı viral enfeksiyonlar doğrudan gırtlak sinirlerinde iltihaplanma ve hasara yol açabilir.
Nörolojik durumlar. Multipl skleroz ya da Parkinson hastalığı gibi bazı nörolojik hastalıklarınız varsa, ses teli felci yaşayabilirsiniz; fakat bu hastalıkların tam bir felçten çok ses teli zayıflığına neden olma olasılığı çok daha yüksektir.



Risk faktörleri


Ses teli felci riskini artırabilen faktörler şunlardır:


Kadın olmak. Ses teli felcinin kadınlarda gelişme olasılığı biraz daha fazladır.
Boğaz veya göğüs ameliyatı geçirmek. Tiroid, boğaz veya üst göğüs ameliyatına ihtiyacı olan insanlarda ses teli sinirlerinin zarar görme riski daha yüksektir. Bazen ameliyatlarda kullanılan ya da ciddi bir solunum sorunu yaşadığınızda nefes almanıza yardımcı olan solunum tüpleri ses teli sinirlerine zarar verebilir.
Nörolojik bir durumun olması. Multipl skleroz, miyastenia gravis ya da Parkinson hastalığı gibi bazı nörolojik hastalıkları olanların ses teli zayıflığı ya da felci yaşama olasılığı daha yüksektir.


Komplikasyonlar


Ses teli felcine bağlı solunum sorunları o kadar hafif olabilir ki, sadece sesiniz boğuklaşır ya da bazen o kadar ciddi olabilir ki, hayati tehlike yaratabilir. Ses teli felci solunum yoluna giden açıklığı tamamen açık ya da kapalı tuttuğu için, diğer komplikasyonlar arasında genze yiyecek veya sıvı kaçması ya da aslında bunların nefesle içeriye çekilmesi (aspirasyon) vardır. Ağır zatürreye yol açan aspirasyon çok ciddidir ve acil tıbbi bakım gerektirir.



Muayene


Her iki ses teli aynı anda felç olmamışsa, muhtemelen öncelikle aile doktorunuza veya bir pratisyen doktora gideceksiniz. Diğer durumda, muhtemelen öncelikle bir hastanenin acil servisinde görüleceksiniz.


İlk değerlendirmenin ardından, büyük olasılıkla kulak, burun ve boğaz hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir doktora yönlendirileceksiniz. Ayrıca sinir hastalıklarını tedavi eden bir doktora (nörolog) ve ses değerlendirmesi ve tedavisi için bir dil ve konuşma patologuna yönlendirilebilirsiniz.


Randevunuza iyi hazırlanmış olarak gitmeniz yararlı olur. Aşağıda nasıl hazırlanacağınız ve doktorunuzdan ne bekleyeceğiniz hakkında bazı yardımcı bilgiler sıralanmıştır.


Ne yapabilirsiniz?


Yaşadığınız herhangi bir belirtiyi yazın. Bunlar randevu almanızın nedenleriyle alakasız gibi görünen belirtiler de olabilir.
Majör stres ya da yakın zamanlı hastalık ya da yaşam değişiklikleri de dahil, önemli kişisel bilgilerinizi yazın.
Aldığınız bütün ilaç, vitamin veya takviyelerin, her birinin dozları da dahil, bir listesini yapın.
Mümkünse, bir aile üyesi veya arkadaşınızdan sizinle birlikte gelmesini isteyin. Bazen randevu sırasında size verilen bütün bilgileri tam hatırlamak zor olabilir. Size eşlik eden biri kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
Doktorunuza sormak istediğiniz soruları yazın.
Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlı olabilir, bu nedenle soracağınız soruların listesini önceden hazırlayarak zamanınızı daha verimli kullanabilirsiniz. Ses teli felci için doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlardır:


Oluşan ses teli felcinin en olası sebebi nedir?
Ne tür testlere ihtiyacım var? Bu testler özel bir hazırlık gerektirir mi?
Bu durum geçici mi, yoksa ses tellerim her zaman felçli mi kalacak?
Hangi tedavi yöntemleri mevcuttur ve hangisini tavsiye edersiniz?
Tedaviden ne tür yan etkiler beklemeliyim?
Önerdiğiniz tedaviye herhangi bir alternatif var mı?
Tedaviden sonra sesimi kullanmamda herhangi bir kısıtlama var mı? Eğer öyleyse, ne kadar süreyle?
Tedaviden sonra konuşabilecek ya da şarkı söyleyebilecek miyim?
Yanımda eve götürebileceğim herhangi bir broşür veya basılı başka bir doküman var mı?
Doktorunuza danışmak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında anlamadığınız bir şey olursa sormaktan çekinmeyin.


Doktorunuzdan bekleyecekleriniz?


Doktorunuz büyük olasılıkla size şunlara benzer birkaç soru soracaktır:


Bu belirtileri ilk olarak ne zaman yaşamaya başladınız?
Belirtilerinizin gelişimi öncesi ya da sırasında herhangi özel olaylar ya da durumlar oldu mu?
Şu ana kadar herhangi bir tedavi gördünüz mü?
Belirtileriniz sürekli mi, yoksa ara sıra mı ortaya çıkıyor?
Belirtileriniz günlük yaşamınızı nasıl etkiliyor?
Belirtilerinizi iyileştiriyor gibi görünen bir şey var mı?
Belirtilerinizi kötüleştiriyor gibi görünen bir şey var mı, varsa nedir?
Başka herhangi bir tıbbi durumunuz var mı?


Testler


Doktorunuz belirtileriniz ve yaşam tarzınız hakkında sorular soracak, sesinizi dinleyecek ve ne kadar süredir ses sorunlarınız olduğunu soracaktır. Ses sorunlarınızı daha iyi değerlendirmek için, aşağıdaki testler yapılabilir:


Endoskopi. Doktorunuz bir ayna ya da ince, esnek bir tüp (endoskop) ya da her ikisini kullanarak ses tellerinize bakacak. Ayrıca, ucunda çok küçük bir kamera içeren özel bir skop ya da skopun görüntüleyen parçasına bağlı olan daha büyük bir kamera kullanılarak yapılan videostrobolaringoskopi denilen bir test uygulanabilir. Bu özel endoskoplar, doktorunuzun ses tellerinizin hareketini ve pozisyonunu ve ses tellerinizin birinin mi yoksa her ikisinin birden mi etkilendiğini belirlemesi için, ses tellerinizi doğrudan ya da bir video monitöründen görmesine olanak sağlar.
Laringeal elektromiyografi. Bu test ses kutusu kaslarınızdaki elektrik akımlarını ölçer. Doktorunuz, akımların düzenine bakarak sorunun derecesini ve hangi tedavinin en etkili olabileceğini belirleyebilir. Bu ölçümleri elde etmek için, doktorunuz genellikle boyun derisi içinden ses teli kaslarınızın içine küçük iğneler sokar.
Kan testleri ve taramalar. Bazı hastalıklar bir sinirin zarar görmesine neden olabileceği için, felcin nedenini belirlemek için ek testler gerekebilir. Testler, kan, akciğer fonksiyon testleri, röntgen, MR ve BT taramalarını içerebilir.



Tedavi


Ses teli felci tedavisi, durumun nedeni, belirtilerin şiddeti ve başlangıç zamanına bağlıdır. Tedavi, ses terapisi, ameliyat ya da her ikisini birlikte içerebilir. Bazı durumlarda, cerrahi tedaviye gerek kalmadan daha iyi olabilirsiniz. Bu nedenle, doktorunuz ameliyatı ses teli felcinin başından itibaren altı ay ila bir yıl süreyle erteleyebilir. Bu bekleme süresi sırasında doktorunuz, sinirler iyileşirken sesinizi yanlış kullanmanızı engellemenize yardımcı olmak için ses terapisi önerebilir.


Ses terapisi


Ses terapisi seansları, ses tellerini güçlendirmek, konuşma sırasında nefes kontrolünü artırmak, felç olmuş ses telleri etrafındaki diğer kaslarda oluşan gerilimi önlemek ve yutma sırasında solunum yolunu korumak için egzersizler ya da başka aktiviteler içerir.


Ameliyat


Eğer ses teli felcinin belirtileri kendi kendine tamamen iyileşmezse, konuşma ve yutma becerilerinizi iyileştirmek için cerrahi tedaviler önerilebilir. Cerrahi seçenekler şunlardır:


Dolgu enjeksiyonu. Ses tellerinize bağlı sinirlerin felci muhtemelen ses teli kasını ince ve zayıf bırakacaktır. Felç olmuş bir ses teline hacim kazandırmak için, bir kulak, burun, boğaz uzmanı doktor ses tellerinize vücut yağı, kolajen gibi bir madde ya da onaylanmış başka bir dolgu malzemesi enjekte edebilir. Eklenen bu dolgu etkilenmiş olan ses telini ses kutusunun ortasına yakın bir yere getirir, böylece diğer çalışan ve hareket eden ses teli konuşurken, yutkunurken ya da öksürürken felç olmuş ses teliyle daha yakın temas kurabilir.
Ses telini yeniden konumlandırma. Bu yöntemde, bir cerrah ses kutusunun içine, felç olmuş ses telini ses kutusunun ortasına itecek şekilde doku nakli yapar. Bu, bozulmamış ses telinin felç olanla daha iyi titreşmesini sağlar.
Trakeotomi. Eğer her iki ses teli de felç olmuş ve birbirine çok yakın bir pozisyonda kalmışsa, hava akışı azalacaktır. Bu durumda, nefes almakta çok sorun yaşayacaksınız ve trakeotomi adı verilen bir yönteme ihtiyacınız olacak. Bir trakeotomide, boğazınızın ön kısmında bir kesi yapılır ve doğrudan nefes borusuna bir açıklık yapılır. Bir solunum tüpü yerleştirilerek havanın hareketsiz ses tellerinin arasından geçmemesi sağlanır.


Yeni geliştirilen tedaviler


Ses tellerini alternatif bir elektriksel uyartı kaynağına, belki vücudun başka bir bölgesinde bulunan bir sinir ya da kalp pili benzeri bir cihaza bağlamak tekrar açılıp kapanabilmelerini sağlayabilir. Araştırmacılar, bu ve diğer seçenekler üzerinde çalışmaya devam ediyor.


Destek


Ses teli felci, rahatsız edici ve özellikle iletişim kurma yeteneğinizi etkilediği için zayıflatıcı olabilir. Bir konuşma terapisti iletişim kurmak için gereken becerileri geliştirmenize yardımcı olabilir. Bir zamanlar sahip olduğunuz sesi geri kazanamasanız bile, konuşma terapisi bunu telafi etmenin etkili yollarını öğretebilir. Buna ek olarak, bir dil ve konuşma patologu vokal mekanizmasına daha fazla zarar vermeden sesinizi kullanmanın verimli yollarını size öğretebilir.