Serbest Nazım

Ölçü, uyak, nazım biçimi gibi birtakım kurallara bağlı kalmadan yazılan şiirlerdir.

Serbest nazımın özellikleri şunlardır:

Uyak şairin isteğine bağlı olarak yapılır. Ancak serbest nazmın ayırıcı özelliği ölçüsüz olmasıdır.

Bu tür nazımda ölçüyle kurulan dış ahenk değil, iç ahenk vardır.

Ölçü olmadığı için durak da yoktur. Bu nedenle sanatçı durak yapmak için alt dizeye geçer. Böylece şiirde her satırın başı büyük başlayabileceği gibi kimi şiirlerde sadece cümle başları büyük harfle başlar.

Dizeler merdiven biçiminde sıralanabilir.

Serbest nazım, XIX. yüzyılın sonlarında başlamış ve XX. yüzyılda yaygınlaşmıştır.

Edebiyatımızda serbest nazım üç aşamada gerçekleşmiştir. Ölçülü ve uyaklı serbest nazım biçimi (Servetifünuncular, Ahmet Haşim), ölçüsüz ama uyağı tamamen atmayan serbest şiir (1925-40 arası Nazım Hikmet), ölçüsüz ve uyaksız serbest şiir (1940 sonrası: Orhan Veli).

Servetifünuncular, divan edebiyatındaki “müstezat”ı serbestleştirerek bu yolda önemli bir adım atmışlardır. Tevfik Fikret’in serbest müstezatla yazdığı şiirler vardır. Ahmet Haşim de dizeyi kırarak serbest nazma ulaşmak istemiş ancak bütün bu denemeler aruz kalıplarıyla oynanarak gerçekleştirilmiştir.

Türk şiirinde bu türü benimseyip kullanan kişi Nazım Hikmet olmuştur.

1940’larda serbest şiir iyice benimsenmiştir. Heceyi hemen hemen yalnızca Behçet Kemal Çağlar sürdürmüş, diğer sanatçılar serbest şiire yönelmiştir.