1.GENEL OLARAK SERBEST BÖLGELER

1.1.Serbest Bölgenin Tanımı

Genel olarak serbest bölgeler,ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber,ülkede geçerli ticari,mali ve iktisadi alanlara ilişkin yasal düzenlemeler ile dış ticaret rejiminin uygulanmadığı yada kısmen uygulandığı,yapılan sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş muafiyet ve teşviklerin tanındığı,ülkenin diğer kısımlarından fiziki olarak ayrılan,ticari,endüstriyel ve hizmet faaliyetlerinin yapıldığı yerler olarak tanımlanabilir.
Serbest bölgeler bulundukları ülkenin siyasi sınırları içinde yer alan fakat dış ticaret,vergi ve gümrük mevzuatı açısından gümrük hattı dışında sayılan bölgelerdir.Serbest bölgelerde sınai ve ticari faaliyetler için ülkede sağlanandan daha geniş muafiyet ve teşvikler tanınır.Türkiye’de serbest bölgeler Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçası olmakla beraber,Serbest dolaşımda olmayan eşyaların herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmadığı;gümrük vergisi,ticaret ve kambiyo uygulamaları bakımından Türkiye gümrük bölgesi dışında kabul edildiği;Serbest dolaşımdaki eşyanın ise,çıkış rejimi hükümlerine tabi tutularak konulduğu yerlerdir.

1.2.Serbest Bölgelerin Kuruluş Amaçları
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu;Türkiye’de ihracat için yatırım ve rütemi arttırmak,yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak,ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek,dış finansman ve ticaret imkanlarından daha fazla yararlanmak üzere,serbest bölgelerin kurulması,yer ve sınırlarının tayini,yönetimi,faaliyet konularının belirlenmesi,işletilmesi,bölgelerdeki yapı ve tesislerin teşkili ile ilgili hususları kapsar.
Serbest bölgeler yabancı sermaye yatırımlarını ve dış ticaretini artırmak, yerli üreticilerin dünya piyasalarındaki fiyattan girdi temin etmelerini sağlayarak uluslararası rekabet güçlerine katkıda bulunmak, ihracata dönük sanayilerin gelişmesini teşvik ederek ihracatı arttırmak, döviz girişini artırmak, yeni iş imkanları yaratarak istihdam sorununun çözümüne yardımcı olmak, gleşmiş üretim ve yönetim tekniklerinin yurtdışından ülkeye getirilmesiyle ekonomik standartları yükseltmek amacıyla kurulurlar.




1.3.Genel Olarak Serbest Bölgelerin Ülke Ekonomilerine Katkıları

İthal girdi kullanarak üretim yapan yerli firmalara gümrük vergisiz ve KDV’siz mal giriş imkanı sağlayarak, yurtdışındaki rakipleriyle aynı şartlarda üretim yapma olanağı yaratır. Serbest bölgeler,
-   Sağladıkları avantajlarla ülke ihracatını ve döviz girdisini artırır.
- Büyük partiler halinde serbest bölgeye getirilen malların gerektiğinde küçük partiler halinde ülkeye ithal edilmesini sağlayarak üretim maliyetlerini düşürür.

- Serbest bölgede yarattığı doğrudan istihdamın yanında, bölgedeki üretim ve ticari faaliyetlerleülke içindeki diğer faaliyetlere etki ederek dolaylı istihdam yaratır.

- Serbest bölgedeki üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere, iç pazardan ihraç edilen ham madde, yarı işlenmiş ve mamül mallarla ülke üretiminin artmasına katkıda bulunur.

- Yabancı sermayeli firmaların, risk faktürünün düşük, karlılığın yüksek olduğu serbest bölgelere yatırım yapmalarını teşvik eder.Böylece ülkeye yeni teknolojilerin girmesini hızlandırır.

-   Ülkede kullanılması düşünülen yeni ticaret ve ekonomik politikaların denenebilmesini temin eder.












2.SERBEST BÖLGELERDE SAĞLANAN TEŞVİK VE AVANTAJLAR

Serbest bölgelerde sağlanan teşvik ve avantajlar genel olarak aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayılır.Bu bölgelerde veri,resim,harç,gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz.Serbest bölgelerde mal ve hizmetlere ilişkin faaliyetler katma değer verisinden istisna edilmiştir.

- Serbest dolaşım halindeki malların bu nitelikleri,serbest bölgelerde bulundukları süre zarfında askıya alınır.Bu malların Türkiye’ye ithalinde ise yalnızca bölgede yaratılan katma değer üzerinden K.D.V tahsil edilir.

- Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme rejimi kapsamında serbest bölgelerde işlenmesini müteakip Türkiye’ye ithalinde tam muafiyet uygulanır.

- Ticaret politikası önlemlerine tabi üçüncü ülke menşeli mallar herhangi bir izne tabi olmaksızın serbest bölgelere getirilebilir.

- Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler hiçbir izne ve vergiye tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.

- Türkiye’deki tam ve dar gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgelerdeki faaliyetleri dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar,Türkiye’nin diğer yerlerine getirildiğini kambiyo mevzuatına göre teşviki halindede gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.

-   İşçi ücretlerinden SSK primi dışında herhangi bir kesinti yapılamaz.

- Serbest Bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret,dış ticaret rejimine tabidir.Serbest bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.

- Bir serbest bölgenin faaliyete geçmesinden itibaren 10 yıl süreyle grev ve lokavt uygulanamaz.Ancak bu süre içinde toplu iş sözleşmesi üzerinde çıkacak menfaat uyuşmazlıkları Yüksek Hakem Kurulu’nca karara bağlanır.
- Fiyat,kalite ve standartlrla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına kanunlarla ve diğer mevzuatlarla verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz.Bölgedeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler döviz ile yapılır.

- İşletici kuruluşlar ve kullanıcılar yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulu’nca belirlenen teşviklerden yararlandırılabilirler.Serbest Bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yararlanma,firmaların yerli ve yabancı olmasına göre değişmemektedir.

- Diğer birçok ülkedeki serbest bölgelerden farklı olarak,özellikle ekonominin girdi ihtiyacının ucuz ve düzenli olarak temin edilebilmesi açısından Türkiye serbest bölgelerinden,Türkiye’ye yönelik mal satışlarına ve takas ticaretlerine kısıtlama getirilmemiştir.

- Faaliyet ruhsatı süresi hazır işyeri kiralamak suretiyle faaliyet gösterecek kiracı kullanıcılar için 10. Yıl,bölgede kendi işyerlerini inşaa etmek suretiyle faaliyet gösterecek,yatırımcı kullanıcılar için 20 yıldır.Ancak bu sure üretim konusunda faaliyet gösteren kullanıcılardan kiracı kullanıcılar için 15 yıl,yatırımcı kullanıcılar içinde 30 yıldır daha uzun süreli faaliyet ruhsatı taleplerinin proje bazında özel olarak değerlendirilmesi ve uygun görülmemesi halinde,49 yıl için 100.000 dolar,99 yıl için 250.000 dolar ücret alınmaktadır.

- Serbest bölgeler AB ve Ortadoğu pazarlarının yakınıda,Akdeniz,Ege ve Karadeniz’de ki gelişmiş tesislere sahip büyük liman ve uluslar arası havaalanlarına karayolu ağlarına,kültür,turizm ve eğlence merkezlerine yakın yerlerde kurulmuşlardır.

- Serbest Bölgelerin alt yapısı,gelişmiş ülkelerdeki benzerleri ile aynı standarttadır.Açık ve kapalı alan kiraları benzerlerine göre düşüktür.

- Serbest Bölgelerimizde sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı tüm firmalar eşit olarak yararlanırlar.




3.SERBEST BÖLGELERDE MAL VE HİZMET HAREKETLERİ

3.1 Bölgeye Sokulması Yasak olan Mallar

- Ateşli silahlar ve bunların mühimmatı,parlayıcı,patlayıcı,yanıcı,yanmayı arttırıcı ve radyo aktif maddeler ile tehlıkeli ve zehirli atıklar,

-   Sağlık Bakanlığınca müsaade edilenler dışındaki bilumum uyuşturucu maddeler.

3.2 Kambiyo ve Hizmetler

Serbest Bölgelerdeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır.Bakanlar Kurulu ödemelerin Türk Lirası olarak yapılmasına da karar verebilir. Serbest Bölgede gemi ve liman hizmetleri işletici tarafından yapılır veya kamu kurum ve kuruluşlarına,gerçek veya tüzel kişilerce yapılır.

3.3 İthal Edilen Mallar ve Transit/Aktarma Mal Taşımacılığı

Madde 31-Bölgeden,Türkiye’ye sevkedilen mallar dış ticaret rejimine tabi tutulur ve bu rejime göre ithal edilmiş sayılır.Bölge ile diğer ülkeler ve Serbest Bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.

Transit/Aktarma taşımaya tabi malların Bölgeye giriş ve çıkışı Bölge Müdürlüğünün iznine tabidir.

Yabancı bir memleketten başka bir yabancı memlekete veya Türkiye’den yabancı bir memlekete gitmek yada yabancı bir memleketten Türkiye’ye gelmek üzere Bölgeden geçen/geçirilen eşya,Bölgede “Transit” halinde sayılır.Transit olarak geçen/geçirilen eşyanın,Sebest Bölgede aktarma edilmesi,karaya çıkarılması veya bir süre kalması transit halini değiştirmez.

Yabancı bir ülkeden deniz,hava,demiryolu ve karayoluyla Serbest Bölge limanına getirilen eşyanın,deniz yoluyla yabancı bir limana veya diğer bir Serbest Bölge limanına sevki “Aktarma” sayılır.

3.3.1 Malların Girişi

Serbest Bölgeye malı gelecek kullanıcı veya yetkili temsilcisi,işletici veya B.K.İ.’den temin edeceği Serbest Bölge İşlem Formu’nu daktilo veya kitap harfleri ile bütün nüshaları okunacak şekilde doldurulduktan sonra mala ait fatura aslı veya daha sonra aslı ibraz edilmek kaydıyla fatura sureti ve varsa diğer belgeleri de ekleyerek en az 6 saat öncesinden Bölge Müdürlüğüne müracaat eder.Serbest Bölge adresli olmayan fatura işleme konmaz.

Serbest Bölge Müdürlüğünce belgeler üzerinde yapılan inceleme sonucu,talebin uygun görülmesi ve Serbest Bölge Uygulama Yönetmeliğinin 41. Maddesine göre Fona ödenmesi gereken ücretin bankaya yatırıldığını gösteren dekontun ibrazını müteakip,Serbest Bölge İşlem Formunu onaylayarak işlemin yapılmasına izin verir.


Onaylanan formun ilk nüshası kaydın kapatılması sırasında karşılaştırılmak üzere Bölge Müdürlüğünce alınır ve diğer nüshalar ilgiliye iade edilir.

Kullanıcı veya temsilci onaylı Serbest Bölge İşlem Formunun kalan nüshalarına manifesto veya irsaliye ordinoyu da ekleyerek ihtiyaç duyulan hizmetlerin yapılması için işletici veya B.K.İ.’ye müracaat eder.

İşletici veya B.K.İ. talep edilen hizmetin tarifede belirtilen ücretini tahsil eder,bu tahsilata ilşkin kaydı Serbest Bölge İşlem Formu’nun ilgili bölümüne işledikten sonra,kendi nüshasını alır ve diğer nüshaları ilgiliye verir.

Kullanıcı veya yetkili temsilcisi Serbest Bölge İşlem Formunun kalan nüshalarını malların serbest bölgeye girişini teminen gümrük idaresine ibraz eder.

Gümrük idaresi tarafından gerekli işlemler yapıldıktan sonra malların bölgeye girişi tamamlanır ve malların sorumluluğu kullanıcıya geçer.

Malların bölgeye giriş işlemi tamamlandıktan sonra,kayıtların kapatılmasını teminen kullanıcı veya temsilcisi tarafından gümrük idaresince tescili yapılmış Serbest Bölge İşlem Fofmunun kalan nüshasını Bölge Müdürlüğüne verir.Bölge rıhtımına getirilen mallar için düzenlenen Serbest Bölge İşlem Formu kullanıcı veya yetkili temsilci tarafından bilgi amacıyla gümrük idaresine gönderilir.

Malların deniz yoluyla bölgeye girişinde geminin bölge molüne yanaştırılması için gemi acentası tarafından teknik bilgilerin yer aldığı bir dilekçe ile Bölge Müdürlüğüne müracaat edilir.Bölge Müdürlüğünce verilen izne istinaden işletici veya B.K.İ. yetkilisi ilgili liman işletme müdürlüğüyle irtibata geçer,geminin yanaşmasını sağlar.Bölge limanına gemi yanaştırılırken mutlaka plotaj ve römortaj işlemi uygulanır.Boşaltma süresince işletici veya B.K.İ. görevlisi gerekli koordinasyonu ve emniyeti sağlayarak,gelen malda varsa eksik veya fazlalığı kullanıcının da imzası olan bir tutanak ile Bölge Müdürlüğüne bildirmek zorundadır.İşletici veya B.K.İ. tarafından mallar kullanıcının işyerine teslim edildikten sonra sorumluluk kullanıcıya geçer.

Boşaltma yeri tamamlanan geminin bölgeden ayrılması için Bölge Müdürlüğünün yazılı izni alındıktan sonra işletici veya B.K.İ. ilgili işletme müdürlüğü ile irtibata geçer.

Mallar,bölgeye girişini müteakip tüm kullanıcılar tarafından düzenlenecek “Yıllık Stok Bildirim Formu” na işlenir ve bu form yıl sonunda Bölge Müdürlüğüne ibraz edilir.

Serbest Bölge İşlem Formunun 6. Nüshasını işlemin sonuçlandığı tarihi takip eden 5 işgünü içerisinde Bölge Müdürlüğüne vermeyen kullanıcıların diğer talepleri işleme konmaz.

Yurt Dışında Serbest Bölgeye Mal Girişinde Kullanılan Belgeler ;

-İhraç mal faturası,
-Menşei Şaadetnamesi,
-Ön Statü Belgesi,
-Gümrük beyannamesi
-A.T.R. Belgesi
-Serbest Bölge İşlem Formu

3.3.1.0 Mal Faturası

İhraç edilen malın alıcıya maliyetini gösteren,alıcının ödemesi gereken tutarı belirleyen ve yabancı dilde düzenlenen faturadır.Yabancı dilde düzenlendiği için alıcının kendi gümrüğünden malları çekmesi için kullanılmaktadır.Alıcı bu faturada sadece malın maliyeti,navlun ve varsa sigorta masrafı gösterilebilir.İstisnai olarak aracılık yapan firma yada şahısların komisyon tutarı yazılabilir.Bunların dışında yükleme boşaltma gibi masraflar gösterilmez.Ayrıca yabancı fatura herhangi bir resmi kurumdan ihracat esnasında onay almaz.Doğrudan alıcıya gönderilir.

Esaslar ;   

- Fatura,istenilen boyut,sayı ve renkte yatay veya dikey olarak basılacaktır.Asgari özellikler taşımayan faturalar Bölge Müdürlüğünce onaylanmayacaktır.

- İhtiyaç bulunması halinde faturadaki bölümlerin yabancı dilde karşılığı küçük puntolarla yazılacaktır.

- Serbest Bölge Müdürlüğünce bir seferde en fazla elli adet fatura onaylanacak ve onaylanan faturaların numaraları ve hangi amaçla kullanıldığı Bölge Müdürlüğünce mutlaka kontrol edilecektir.

- Serbest Bölgeler Müdürlüğünce onaylanmayan faturalar geçersiz sayılacak ve buna ilişkin ibare faturaların en alt bölümünde yer alacaktır.

- Bölge içi hizmet faaliyetleri de dahil olmak üzere, hizmet faaliyetinde bulunan bütün kullanıcılar düzenledikleri faturaların örneklerini 3’er aylık dönemler itibariyle Ocak,Nisan,Temmuz ve Ekim aylarının 20. Gününe kadar bir adet Serbest Bölge Müdürlüğüne vereceklerdir.

-İşyeri kiralama ve depo işletmeciliği konularında faaliyette bulunan kullanıcılar düzenledikleri faturaların birer örneğini takip eden ayın ilk haftası sonuna kadar Bölge Müdürlüğüne vereceklerdir.

3.3.1.1 Menşei Şahadetnamesi
Malların hangi ülke menşeli olduğunu gösteren bir belgedir.Firma tarafından Ticaret Odalarından alınır,doldurulur ve karşı alıcıya gönderilir.Bir malın Türk menşeli olabilmesi için %50’den fazla katma değerin yurt içinde sağlanmış olması gerekir.Menşei şahadetnamesine göre gümrüklerde işlem yapılmaktadır.

3.3.1.2 Gümrük Beyannamesi

Gümrük beyannamesi malların ve ilgili dökümanların hazırlanmasında sonra düzenlenen bir doküman olup firmada düzenlenebileceği gibi gümrük komisyoncusu tarafından da hazırlanabilmektedir.Gümrük beyannamesi,mal,alıcı,satıcı,komisyoncu,ödeme şekli,taşıma aracı,döviz cinsi ve tutarı hakkında tüm detayları vermektedir.



Gümrük beyannamesi,kısaca gümrüğe malların muayenesinin yapılabilmesi için ilgili kurumlarca hazırlanmış ve firmaca yada komisyoncusu tarafından gümrüğe verilmek için düzenlenmiş standart bir dilekçedir.Üç nüsha gümrükte,bir nüshası İstatistik Enstitüsü’ne biri de firmaya verilir.

3.3.1.3 Ön Statü Belgesi

Türkiye’den Serbest Bölgelerden gönderilen eşyaya ilişkin olarak düzenlenen Çıkış Beyannamesi kapsamı her türlü eşyanın,serbest dolaşımda bulunup bulunmadığının tespiti amacıyla,bölgeye giriş kapsamında Ön Statü Belgesi düzenlenir.

Serbest Bölge İşlem Formu ile transit olarak Serbest Bölgeye giriş yapan Avrupa Topluluğu veya üçüncü ülke menşeli mallar için de bölgeye giriş aşamasında Ön Statü Belgesi düzenlenir.Ön Statü Bölgesi,gümrük ve mükellef nüshaları olmak üzere iki nüsha düzenlenir.

Türkiye’den Çıkış Beyannamesi ile veya Serbest Bölge İşlem Formu ile transit olarak Serbest Bölgeye giriş yapan eşyaya ilişkin Ön Statü Belgesi düzenlenmesi aşamasında,serbest dolaşımında bulunana ve serbest dolaşımda olmayan aynı belge kapsamı eşyanın birlikte gelmesi halinde,bu parti eşyanın her kısmı için ayrı ayrı Ön Statü Belgesi düzenlenir.

Ön Statü Belgesi, eşyaya A.T.R. Belgesi düzenlenmek istenmesi sırasında,gümrük idaresi ilgili Odaya ibraz edilir.

Ön Statü Belgeleri için gümrük idaresinde ayrı bir tescil defteri tutulur ve her yıl bir(1)’den başlamak üzere sıra numaraları verilir.Belgelerin arşivlenmesi sırasında,Serbest Bölge İşlem Formu’nun bir örneğide belgeye eklenir.

Belgeler mükellef tarafından doldurulur ve gümrük idaresince onaylanır.

Düzenlenmiş bulunan Ön Statü Belgelerinin çalınması,kayıp veya zayi edilmesi halinde,yetkilisinin yazılı talebi üzerine tasdikli bir örneği Gümrük İdaresince verilir.

Belgenin düzenlenmesi sırasında hatalı beyan yapıldığının idarece anlaşılması halinde,belge iptal edilerek yeni belge düzenlenir.İptal edilen belgeler ile olarak tescil defterine gerekli meşruhat verilerek dosyasında saklanır.

Eşyanın Ön Statüsünün Kanıtlanmasının Gerekli Olduğu Haller

1.Serbest Bölgedeki eşyanın Türkiye Gümrük bölgesine getirilmesi veya Serbest Bölgeye geri gitmesi halinde statü belgesi eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşım hakkını kazanmış olup olmadığını kanıtlamak amacıyla kullanılır.

2.Türkiye Gümrük Bölgesinde sebest dolaşım hakkını kaznmış eşyanın Serbest Bölgeden Avrupa Birliğine ihraç edilmesi istenmesi halinde ise,eşyanın gümrük idaresine ibraz edilmek üzere statü belgesi olarak A.T.R. dolaşım belgesi düzenlenir.




3.3.1.4. Serbest Bölge İşlem Formu

Serbest Bölgeden mal giriş ve çıkışlarında Serbest Bölge İşlem Formu düzenlenir.Bu form 7 nüsha düzenlenir.Faturaya uygun bir şekilde doldurulur.Bu belgede Serbest Bölge Müdürlüğü’nün,Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü’nün,Serbest Bölge Gümrük Muhafaza Müdürü’nün,Kolcu’nun ve İSBİ’nin imza ve onayları bulunur.Seri ve sıra no’lu düzenlenir.Malın cinsi,işlem yönü,bedeli gibi bilgiler faturaya uygun bir şekilde yer alır.

Örnek olay;Uçakla gelen malın Serbest Bölgeye aktarılışı;

Mal uçakla gelir,ilgili uçak firması alıcı firmaya ihbarname gönderir.İhbarnameye göre uçak şirketine gidilir.İlgili evraklar alınır.(ordino,konşimento,fatura,ATR gibi).Evraklar alındıktan sonra bilgisayarda önceden kayıtlı olan beyanname dökyürülür.Bilgisayar beyanname tarih ve no’su verir.Ayrıca on-line sistemde muayene memuruhavalesi verir.Beyanname döküldükten sonra tescil memuru beyannameyi kontrol eder ve onaylar.Sonra ilgili muayene memuruna gidilir.Muayene memurundan onaylattıktan sonra ilgili ambarda ardiye yatırılır.Sonra kolcuya gidilir,kolcu malın yolanmasına izin verir.Mal yüklendikten sonra kapı fişi alınır.Malın çıkışı yapıldıktan sonra kolcuyla beraber Serbest Bölgeye gelinir.Malın Serbest Bölgeye girmesi için önceden Serbest Bölge İşlem Formu düzenlenir.Kolcuyla gümrüğe girildiğinde Giriş İşlem Formunun sol üst köşesine kapıda muhafaza memuru “malın girişi görüldü” kaşesini vurur.İşlem formu ve diğer evraklarla bütünlük sağlamak üzereÖn Statü Belgesi düzenlenir ve tescile gidilir.Muayene memuruna gidilerek muayene ve kolcu havalesi alınır.Malın girişini kesin olarak yapmak üzere mahafazaya gidilir ve girişö kaydı yapılır.Mal depoya boşaltılır ve depo memuru İSBİ elleçleme kaşesini vurur.Önce muayene memuruna sonrada kolcuya gidilerek beyanname kapatılır.

Toplam Masraf:

•   İşlem Formunun %5’i bankaya fon olarak yatırılır.
•   İSBİ ve taşıma için de =Ton*5$
•   Ortak depo ücreti =Kıymet*gün*%0.5 (1 aya kadar)

3.4 İhraç Edilen Mallar

Madde 30-Türkiye’den Bölgeye sevkedilen mallar,dış ticaret rejimine tabi tutulur ve bu rejime göre ihraç edilmiş sayılır.Bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.Bölgeden yurt dışına mal gönderilmesi ve hizmet verilmesi serbesttir.

Dış ticaret rejiminde öngörülen süre içinde,Türkiye’den Bölgeye ihraç edilip tekrar Türkiye’ye geri getirilen mallardan 41. Maddenin (a ) bendinde belirtilen ücret alınır.

Bir parti toplam fatura bedeli 500 A.B.D. Dolarının altında kalmak üzere Bölge Müdürlüğü veya Bölge Müdürlüğü onayı ile işletici veya B.K.İ yada Kullanıcı tarafından Bölgeye getirilen Türkiye mahreçli mallar,isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi tutulmayabilir.




Bölgeden çıkarılan mallar için:

- Menşe Şahadetnamesi,Gümrük Kanunu ve buna bağlı Güvenlik yönetmeliğinin ilgili;
- A.T.R. Dolaşım Belgeleri 10.01.1992 tarih ve 21235 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan EUR.1 Dolaşım Sertifikaları Yönetmeliği;
- EUR.1 Sertifikası, 22.05.1992 tarih ve 21235 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan


EUR.1 Dolaşım Sertifikaları Yönetmeliği hükümlerine göre,Ticaret ve Sanayi Odalarına üyelik şartı aranmaksızın,Bölge Müdürlüğü’nün yarısına istinaden mahalli odalarca verilir.

Serbest Bölge Gümrük İdareleri,vize edilmek üzere ibraz olunana A.T.R. Dolaşım Belgeleri ve EUR.1 Sertifikası’nın doğruluğunun kontrolünü ve söz konusu Belge ve Sertifikada kayıtlı eşyanın muayenesini yaparak vize eder.

Serbest Bölgelerdeki malların menşei ve bu mallar için A.T.R. Dolaşım Belgeleri ve EUR.1 Sertifikası düzenlemesi ile ilgili olarak,

Serbest Bölgeler,Gümrük Kanunu’nun 15. Maddesi uyarınca,Türkiye siyasi sınırları içinde yer almakla beraber,vergi ödeme mükellefiteti açısından gümrük hattı dışındadır.Bölgelerde üretilen mallar,Gümrük Kanunu’nda belirtilen menşei kriterleri Türkiye’de elde deilen Türkiye menşeli ürünler-tümüyle üretilme kriteri-veya tümüyle elde edilmemiş yabancı menşeli veya menşei belirsiz girdiler ihtiba eden eşyanın,Türkiye’de gördüğü değişiklik ve işlem dolayısıyla Türkiye menşeli sayılması-esaslı değişim kriteri-çerçevesinde,”Türkiye menşeli” hüvviyetine haizdir.

Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında bir ortaklık yaratan Ankara Anlaşması’nın 4. Maddesinde belirtilen “Geçiş Dönemi”nin gerçekleşme şartları,usülleri,sıra ve sürelerini belirleyen Katma Protokol’ün 2. Maddesi kapsamında Türkiye veya Topluluk’da ithal işlemleri tamamlanmış,gerekli gümrük vergisi eş etkili vergi veya resimleri tahsilm edilmiş ve bu vergi resimleri tam veya kısmi bir iadeden yararlanmamış olan üçüncü ülkeler çıkşlı serbest dolaşım durumunda sayılan malların,Bölgede ham,yarı mamul veya mamul halde bulunmaları dolayısıyla veya bunların Bölgede üretilen bir malın bünyesine girmesiyle üretilerek millileşen eşya için,eşyanın tarife pozisyonunda meydana gelen değişikliğe bakılmaksızın,düzenlenen A.T.R. Dolaşım Belgeleri,Serbest Bölge Gümrük İdareleri’nce izin verilir.

Katma Protokol’ünün 3. Maddesinde belirtildiği şekilde,Türkiye veya Topluluk’da elde edilen ve imaline Türkiye veya Topluluk’da serbest dolaşım durumunda bulunmayan üçüncü ülkeler çıkışlı maddeler giren mallar için A.T.R. Dolaşım Belgeleri düzenlemesi,imallerine giren üçüncü ülkeler maddeleri için Ortak Gümrük Tarifesi’nde öngörülen “Fark Giderici Vergi”nin 2/77 ve 3/72 sayılı Ortaklık Konseyi Kararları hükümlerine göre ihracatçı ülke,Türkiye’de Serbest Bölge Gümrük İdaresince tahsil edilmesiyle mümkündür.Söz konusu mallar için düzenlenen A.T.R. Dolaşım Belgeleri,Serbest Bölge Gümrük İdaresi’nce vize verilir.

Türkiye ile EFTA Devletleri arasında Akdedilen Anlaşmaya Ek Protokol B’de yer alan hükümlerin Türkiye’de ki Serbest Bölgelerde yerine getirilmesi ile Türkiye menşei kazanan ürünler için Menşe Şahadetnamesi ve EUR.1 Sertifikası düzenlenir ve bu sertifika Serbest Bölge Gümrük İdareleri’nce vize edilir.

3.4.1 Mal Çıkışı

Malların serbest bölgeden çıkarılması için kullanıcı veya temsilcisi Serbest Bölge İşlem Formu’nu daktilo veya kitap harfleri ile bütün nüshaları okunacak şekilde doldurduktan sonra sırasıyla;Bölge Müdürlüğüne,işletici veya B.K.İ. ‘ye ve Gümrük İdaresine müracaat eder.

Kullanıcı veya temsilcisi bölgeden çıkartılacak mallar için fona ödenmesi gereken ücreti bankaya,yaptıracağı hizmetlerin ücretini de işletici veya B.K.İ.’ye öder ve Gümrük Mevzuatına gereğince gerekli belgeleri de Serbest Bölge İşlem Formu’na ekleyerek Gümrük idaresine başvurur.

Serbest Bölgeden Türkiye’ye yapılan satışlarda,fiili ithal tarihini takip eden günden başlamak üzere,Türkiye’ye ithal edilen dökme malların 15 gün,diğer malların 7 gün(Serbest Bölge Müdürlüğünce tespit edilen mücbir sebep halleri hariç) içerisinde Serbesy Bölgeden çıkarılması gerekmektedir.Bu süreler içerisinde malların tamamı bölgeden çıkarılmaması halinde Gümrük Müdürlüğünce bölgeden çıkartılan kısımlar üzerinden beyanname kapatılarak,durum Serbest Bölge Müdürlüğüne bildirilir,kalan malların bölgeden çıkartılması için yeni Serbest Bölge İşlem Formu ve fatura ile Serbest Bölge Müdürlüğüne başvurulur.

Malların bölgeden çıkış işlemi tamamlandıktan sonra kayıtların kapatılmasını teminen kullanıcı veya temsilcisi tarafından gümrük idaresince tescili yapılmış Serbest Bolge İşlem Formu’nun kalan nüshasını Bölge Müdürlüğüne verir.Bölge rıhtımdan gönderilen mallar için düzenlenen Serbest Bölge İşlem Formu kullanıcı veya temsilcisi terafından bilgi amacıyla Gümrük İdaresine gönderilir.

Malların deniz yoluyla bölgeden çıkarılmasına geminin bölge molüne yanaştırılması için gemi acentesi veya donatanı tarafından geminin teknik bilgilerinin yer aldığı bir dilekçe ile Bölge Müdürlüğüne müracaat edilir.Bölge Müdürlüğünce verilen izne istinaden işletici veya B.K.İ. yetkilisi ile liman işletme müdürlüğü ile irtibata geçer,geminin yanaşmasını sağlar,bölge limanına gemi yanaştırılırken mutlaka pilotaj ve römorkaj işlemi uygulanır.Yükleme süresince işletici veya B.K.İ. görevlisi gerekli koordinasyonu ve emniyeti sağlayarak giden malda varsa eksik veya fazlalığı kullanıcının da imzası olan bir tutanak ile Bölge Müdürlüğüne bildirmek zorundadır.

Bölge rıhtımından çıkışı yapılacak malların yüklendiği geminin ayrılış işlemleri,Bölge Müdürlüğünün yazılı izni alındıktan sonra işletici veya B.K.İ.’nin koordinasyonu ve bilgisi dahilinde geminin acentesi tarafından yapılır.Bu yolla bölgeden çıkarılan mallar için düzenlenen Serbest Bölge İşlem Formu kullanıcı veya yetkili temsilci tarafından bilgi amacıyla Gümrük İdaresine gönderilir.

Mallar,bölgeden çıkışını müteakip tüm kullanıcılar tarafından düzenlenecek “Yıllık Stok Bildirim Formu’ na” ve /veya üretim veya montaj-demontaj konusunda faaliyet gösteren kullanıcılar tarafından düzenlenecek “Üretim Takip Formu’na” işlenir ve bu formlar yıl sonunda Bölge Müdürlüğüne ibraz edilir.

Serbest Bölge İşlem Formu’nun 6. Nüshasını işlemin sonuçlandıüı tarihi takip eden 5 iş günü içerisinde Bölge Müdürlüğüne verilmeyen kullanıcıların diğer talepleri işleme konmaz.

Serbest Bölgeden Mal Çıkışında Kullanılan Belgeler;

1.Banka dekontu (Peşin transferlerde,vesaik mukabili,akreditifli işlemlerde)
Eğer ödeme şekli mal mukabili ve çeşitleri ise K.D.V. makbuzu kıymet üzerinden %3

2. Gümrük Beyannamesi,

3. Fatura,

4. A.T.R. Belgesi,

5. Laboratuar tahlil raporu formu,

6. Serbest Bölge İşlem Formu,

7. Eğer ithalat rejimine tabi ise taahhütname,

8. Kıymet Bildirim Formu.

3.4.1.0 A.T.R.

AB üyesi ülkeler:

İngiltere,İspanya,Fransa,İtalya,Avusturya,İsveç,Po rtekiz,Yunanistan,İrlanda,Hollanda,Belçika, Lüksemburg,,Almanya,Danimarka ve Finlandiya.Bu ülkelere ihracat esnasında vergi muafiyetinden yararlanmak için A.T.R Belgesi düzenlenir.Bu belge aslında Gümrük Birliği Anlaşmasının yürürlüğe girmesi ile fonksiyonel olmaktan çıkmıştır.A.T.R. Belgesi ihracat esnasında düzenlendiği gibi ithalat esnasında da bu ülkelerden gelen mallarda A.T.R. Belgesi aranmaktadır.Ticaret odalarından alınan bu belge firma tarafından doldurulur.Önce Ticaret Odasına sonra da Gümrüğe onaylatılır ve alıcıya gönderilir.Son değişiklik ile A.T.R. Belgesi direkt olarak gümrüğe gitmekte ve oda onayı burada verilmektedir.

Bir A.T.R Belgesi Türk gümrüklerinden onaylandıktan 4 ay içerisinde karşı gümrüğe ulaşmalıdır.Bu belge ihracat esnasında malla beraber gönderilirse özellikle Avrupalı alıcılar malları gümrükten çekebilmektedirler.İthal esnasında eğer bu belge gönderilmemişse gümrüğe teminat verilerek mallar çekilir ve sonra belge ibraz edilebilir.

3.4.1.1 Gümrük Vezne Alındısı Makbuzu

Gümrükte,gümrük vergisi yattığı zaman düzenlenen ve ithalatçısı firmaya verilen makbuzdur.Bu belgenin alınması ile mal millileşmiş olur.Yani malın tekrar alıcıya iadesi mümkün değildir.Yani yatırılan vergilerin geri alınması ithalatçı açısından söz konusu değildir.Ancak yatırılan vergilere itiraz edilebilir.






Örnek Olay ; Serbest Bölgeden Mal Çıkışı (İthalat)

Mal faturası kesilir, Devlet Planlama Teşkilatına başvurulur. İş Talep Formu faturaya göre doldurulur.Faturadaki bilgiler Devlet Planlama Teşkilatının bilgisayarına girilir.Bilgiler doğruysa fatura imzalanır.İş Talep Formu da Serbest Bölge Müdürlüğünden onaylanır.Bilgi işlem formu alındıktan sonra işlem formu beyannameye eklenir.Gümrüğe tescil edilir, sağ üst köşeye tescil memuru mühürler, imzalar.Evraklar tamamlanır, tescil edilen belgeler müdür muavini tarafından gerekli muayene memuruna havale edilir.(sol alt köşeye muayene memurunun sicil no’su yazılır) muayene memuru malları kontrol ettikten sonra beyannameyi kapatır.Beyanname kapandıktan sonra mallar fiili ithalata hazırdır.İlgili gümrük adına çek düzenlenerek bağlı bulunulan saymanlığa gidilir, K.D.V. ve vergiler yatırılır.Gümrük vezne alındısı alınır.Fiili ithalat yapıldıktan sonra çıkış için gümrük muhafazaya gidilir, mal yüklenir, ilgili memurdan kapı fişi alınır.Kapı çıkış kağıdı ilgili muhafazaya verilir, çıkış yapılır.

3.5 Yatırım ve Tesis Safhasında Malların Girişi ve Bu Malların Daha Sonra Çıkarılması

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı kararın 13 üncü maddesi uyarınca , Türkiye’de yerleşik kişiler serbest bölgede yapacakları yatırımlar için 5 milyon ABD Doları veya eşit dövize kadar aynı sermayeyi gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri mümkün bulunmaktadırlar.Gümrük Müsteşarlığının 18.10.1994 tarih ve 1994/31 sayılı genelgesi uyarında,yatırım ve tesis safhasında kullanılan malzemelerin (taş,kum,çakıl,çimento demir, tuğla ,demirbaş, makine,teçhizat , vb.) aynı sermaye olarak serbest bölgelere ihracında söz konusu malzemeler 30 günlük periyotlar halinde gümrük beyannamesine bağlanabilmektedir.

Bu nedenle, yatırım ve tesis safhasında kullanılan malzemelerin Türkiye’den bölgeye getirilmesinde KDV muafiyeti ve diğer teşviklerden yararlanabilmek için ihracat işlemine tabi tutulması gerekir.Bu durumda satıcı tarafından gümrük beyannamesi ve kullanıcı tarafından Serbest Bölge İşlem Formu düzenlenmesi zorunludur.Söz konusu malzemeler inşaat tamamlanıncaya kadar birer ay geçerli olan Serbest Bölge İşlem Formları ile getirilebilir.

Bu kapsamda getirilen sermaye ile ilgili olarak Türkiye’de yerleşik kişilerin ana sözleşmeyi veya ortaklık sözleşmesini yada serbest bölge şubesine tahsis edilen sermaye yapısını gösterir belgeyi Bölge Müdürlüğüne, Gümrük İdaresine ibraz etmeleri halinde söz konusu malların Gümrük İdaresine verilen taahhütname Türkiye’den bölgeye getirilmesine izin verilir. Yurt dışında yerleşik kişilerin yatırım ve tesis safhasında kullanılacak malzemeleri ayni sermaye olarak serbest bölgeye getirmek istemesi veya aynı bölgedeki diğer kullanıcılardan almaları halinde ise; söz konusu belgeleri yalnızca Serbest Bölge Müdürlüğüne ibraz etmeleri yeterlidir.

Yatırım safhasında kullanılan ve geçici olarak bölgeye getirilen ve yatırım safhası sonunda tekrar bölge dışı çıkarılacak inşaat malzemeleri, iş makineleri ve inşaat ile ilgili araç ve gereçlerin bölgeye girişinde ve çıkışında Gümrük İdaresinde işlemleri tamamladıktan sonra Bölge Müdürlüğüne sadece Serbest Bölge İşlem Formunun ibrazı
Yeterlidir.

Kullanıcının inşa ettirdiği üst yapıyı yapan müteahhitler veya bunların taşeronları kullanıcının verdiği veka-
letnameye istinaden iskan ruhsatı düzenlenene kadar kullanıcı adına işlemleri yürütebilir.

Yatırım ve tesis safhası sona erdikten sonra, yatırım malları da dahil serbest bölgeye getirilen mallar için fonunun ödenmesi zorunludur.

Yatırım ve tesis safhasında Fon’dan muaf olarak bölgeye getirilen malların bilahare bölge dışına çıkartılmak veya bölge içinde başka bir kullanıcıya satılmak istenmesi durumunda söz konusu mallar bölgeye getirilirken bölge dışındaki satıcı tarafından düzenlenen faturaları ve kullanıcı tarafından düzenlenen faturaları ve kullanıcı tarafında
düzenlenen satış faturası ile Bölge Müdürlüğüne başvurulur.Yapılan inceleme sonucu uygun görülen müracaatlar için varsa bölgeye girişinde ödenmesi gereken Fon’un tahsilinden sonra talep edilen işlemin yapılmasına izin verilir.

Malların giriş veya çıkış işlemleri tamamlandıktan Serbest Bölge İşlem Formunun 6’ıncı nüshasını 5 işgünü içerisinde Bölge Müdürlüğüne vermeyen kullanıcıların diğer talepleri işleme konulmaz.

3.6 Malların Fiili Giriş-Çıkış Yapılmadan Sevkıyatı

Kullanıcıların üçüncü bir ülkeden aldıkları malların; girişinde CIF , çıkışında FOB değerleri üzerinden Fon tahsil yapılmak ve her iki işlem için ayrı ayrı Serbest Bölge İşlem Formu düzenlemek kaydıyla, fiilen bölgeye girişi yapılmadan diğer bir üçüncü ülkeye satışına Serbest Bölge Müdürlüğünce izin verilir.Bu tür işlemlerde alış ve satış bedelleri arasında lehte fark olması esas olup , Serbest Bölge İşlem Formu’nun herhangi bir gümrük idaresine ibrazı zorunlu değildir.

3.7 Bölge İçi Mal Satışları

Bir kullanıcının veya bölge depolarından yararlanan gerçek veya tüzel kişilerin aynı bölgede faaliyet gösteren diğer bir kullanıcıya mal satması durumunda, hem alıcı hem satıcı kullanıcı tarafından düzenlenecek Serbest Bölge İşlem Formu ve fatura ile Bölge Müdürlüğüne başvurur.

Bölge içi mal satışlarında (üçüncü bölüm hükümleri saklı kalmak üzere) Fona ücret ödenmez.

Sevkıyatın tamamlanmasını müteakip malların sorumluluğu alıcı kullanıcıya geçer ve kayıtların kapatılması tamamen her iki kullanıcı tarafından Serbest Bölge İşlem Formlarının kalan nüshaları Bölge Müdürlüğüne verilir.

Mallar bölge içi satışlarının müteakip tüm kullanıcılar tarafından düzenlenecek “Yıllık Stok Bildirim Formuna “ ve/veya üretim veya montaj-demontaj konusunda faaliyet gösteren kullanıcılar tarafından düzenlenecek “Üretim Takip Formu’na” işlenir ve bu formlar yıl sonunda Bölge Müdürlüğüne ibraz edilir.

Serbest Bölge İşlem Formlarının son nüshalarını işlemin sonuçlandığı tarihi takip eden 5 işgünü içerisinde Bölge Müdürlüğüne getirmeyen kullanıcıların diğer işlemleri işleme konmaz.



3.8 Malların Deniz Yoluyla Giriş-Çıkışı

Malların deniz yoluyla bölgeye girişinde geminin , gemi acentesi veya donatanı tarafından geminin yanaşmasını sağladığını, boşaltma işlemi tamamlanan geminin bölgeden ayrılması için Serbest Bölge Müdürlüğünün yazılı izni alındıktan sonra , İşletici veya hizmet şirketi ilgili Liman İşletme Müdürlüğü ile irtibata geçtiğini, Bölge Limanına gemi yanaştırılırken mutlaka pilotaj ve römortaj işleminin uygulandığını, tahliye süresince işletici veya hizmet şirketi görevlisinin gemide bulunduğunu,

Malların çıkışı sırasında, malları gemiye yüklenmesinden sonra , gemi kaptanının imzasını taşıyan Yükleme Belgesi , İşletici veya Hizmet Şirketi yetkilisince alınarak , Gümrük İdaresine verilip, manifesto ile ordino arasındaki mutabakat sağlanarak, malların deniz yoluyla Bölgeden çıkışının tamamlandığını,

Deniz yoluyla bölgeden çıkarılacak malların yükleneceği geminin limandan ayrılış işlemleri, İşletici veya hizmet şirketinin koordinasyonu ve bilgisi dahilinde, geminin acentesi tarafından yapıldığını, malların giriş çıkış işlemi tamamlandıktan sonra Serbest Bölge İşlem Formunun son nüshasının 5 işgünü içerisinde Serbest Bölge Müdürlüğüne verilmesi gerektiğini, bu süre içerisinde Serbest Bölge İşlem Formunun son nüshasını getirmeyen
kullanıcıların taleplerinin dikkate alınmayacaktır.

3.9 Serbest Bölgeye Aynı Sermaye Giriş ve Çıkışı

Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının 79019 sayılı 30.6.1993 tarihli yazısında “..... 32 sayılı karar’ın 13. maddesine istinaden aynı sermaye olarak giden malın <sermeye> tanımına uyması gerektiğinden, aynı sermaye konusu malın < makine ve teçhizat, makine aksamı ve benzeri malzeme ile bu mahiyette olan ve üretimde kullanılan amortismana tabi mal > kapsamında olması halinde gümrük idarelerince ihracının gerçekleştirilmesinin uygun olacağı ....” belirtilmektedir.

Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının 93/7 sayılı Genelgede; “21.3.1993 tarih ve 21531 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı Kararın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına dair 93/4143 sayılı kararın 6. Maddesi ile Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı Kararın 13. Maddesi değiştirilerek yurt dışına ve Türkiye’deki serbest bölgelere sermaye ihraç eden Türkiye’de yerleşik kişilerin, sermaye ihracından itibaren bir yıl içinde yurt dışında oluşturdukları şube, şirket ve ortaklıklarla ilgili olarak; yerel resmi makamlardan alınmış izin belgesi,ana sözleşme, işe başlama tarihi ve faaliyette bulundukları adresi , yıllık faaliyet raporları , yurda getirilen karları ile sermaye yapısı veya miktarındaki değişiklikler ve faaliyetin sona ermesi halini belgeleyerek Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığına bildirilmesi zorunlu hale getirildiği ” belirtilmektedir.

Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığının 94/31 sayılı 18.10.1994 tarihli genelgesinde; “.....Bilindiği üzere Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 13. maddesi uyarınca ; Türkiye’de yerleşik kişilerin Türkiye’deki serbest bölgelerde yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak üzere şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için 5 milyon ABD Doları veya eşiti sermayeyi gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri mümkün bulunmaktadır.

Öte yandan 1615 sayılı Gümrük Kanunu’nun 130. Maddesinin son fıkrası <icabında, çıkış eşyanın cins ve mahiyetine ve ihracatın özelliğine göre, Bakanlık yukarıdaki maddelerin hükümlerine bağlı kalmaksızın ihracatın daha kolay yapılmasını sağlayacak hükümler koyar> hükmünü amirdir.

Yukarıda belirtilen Kararın 13. Maddesi nazara alınarak ve yine yukarıda bahsi geçen Gümrük Kanunu’nun 130. Maddesinin son fıkrasının Müsteşarlığa verdiği yetkiye dayanarak bundan böyle;

Türkiye’de yerleşik kişilerin serbest bölgelerde yapacakları aynı sermaye ihracında faaliyet izinlerinin, serbest bölgedeki ticari faaliyetlerin o bölgede kurulan şirket olması halinde ana sözleşmenin, ortaklık veya şube olması halinde ortaklık sözleşmesinin veya şube sermaye yapısını gösterir belgenin , gümrük idaresine ibrazı halinde bu malların taahhütname ile serbest bölgeye ihracına izin verilmesi, bu suretle serbest bölgeye sevk edilen malların 30 günlük periyotlar halinde çıkış beyannamesine bağlanması,

Çıkış beyannamesine bağlanma işleminden itibaren 30 gün içerisinde Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bilgi verilmesi,

Bu şekilde sermaye ihraç eden kişilerin ihracatçı belgesine sahip olmaları zorunluluğu bulunmadığından ihracatçı belgesi aranılmaması,

992/7 sayılı Genelge’de belirtilen hususlara riayet edilmesi,Suretiyle işlem ifasının uygun görüldüğü, diğer taraftan , serbest bölgelere yukarıda belirtilen aynı sermaye kapsamı dışında gönderilmesi talep edilen mal ise İhracat Rejimi çerçevesinde ihraç edilmiş olacağından , İhracatın Desteklenmesi ve Düzenlenmesine ilişkin karar kapsamında değerlendirileceğinden tabi olduğu belirtilmektedir.
















4.SERBEST BÖLGELERDE MUHASEBE MEVZUATI VE TUTULACAK
DEFTERLER


4.1 Serbest Bölgelerde Muhasebe Mevzuatı

Serbest bölge ile ilgili defter ve kayıtların düzenlenmesi bölgedeki faaliyetlerin düzenli bir şekilde yürütülmesinin temini amacıyla işletici ile kullanıcılar kanunen tutmak zorunda oldukları defterlerini Türkçe düzenlemekle, Bölge Müdürlükleri ile Genel müdürlükçe yetkili kılınan mersi ve görevcilerce talep edilecek bilgi ve belgeleri zamanında vermekle ve her tür defter, belge ve diğer gerekli dökümanı bu mersi ve görevlilerin kontrolüne açık bulundurmakla yükümlü olup, muhasebe kayıtlarını bölge dışındaki faaliyetlerine ilişkin hesaplarını hiçbir şekilde ve suretle işleyemezler.
İşletici; Bölge kurucu, İşleticisi ve kullanıcılar genel müdürlükçe belirlenen özel faturayı kullanmakla yükümlüdür.
İşletici; Bölge kurucu, İşleticisi ve kullanıcılar fatura ve ticari defterlerini, hesap döneminden önce bölge müdürlüklerine onaylattıktan sonra kullanabilirler.
Öte yandan, 1980/2 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu İç Genelgesiyle, defterdarlıklarla, belgelerin basım ve dağıtımı konusunda anlaşma yapan matbaa işletmecileri her belge basımından, noterler ise her belge tasdikinden önce, mükelleflerden vergi dairesi mühürü ve vergi dairesi müdürünün imzasını taşıyan mükellef olduklarını ve belge bastırmalarında veya tasdik ettirmelerinde sakınca bulunmadığını belirten bir yazı istemeleri mecburiyeti getirilmiştir.
Serbest bölgeye malların giriş ve çıkışında ibraz edilmesi gereken fatura asıllarının;
1- Malların bölgeden çıkışında kullanıcılar tarafından düzenlenen faturalara ait fotokopilerin ilgili kullanıcı tarafından kaşelenip imzalandıktan sonra bölge müdürlüğüne ibrazı,
2- Kullanıcılar adına Türkiye veya yurt dışından düzenlenen faturaların bölge müdürlüğü görevlilerince asıl nüshadan fotokopi alınarak aslı gibidir ibaresi ile parafe edilerek kullanılması şeklinde bir uygulama yürürlüktedir.
Serbest Bölgelerde yapılan ticarette ve masraflarda Merkez Bankasının konvertıbl saydığı dövizler uygulanmakta olduğu görülmektedir. Evraklar döviz cinsinden düzenlenmekte olup, bu evraklar arasında en yaygın olarak kullanılan serbest bölgenin amblemini taşıyan fatura döviz olarak düzenlenmektedir. Bu faturaların dökümlerinin yapıldığı ‘’Serbest Bölge İşlem Formu’’na bakıldığı zaman, çeşitli döviz cinsinden düzenlenen faturaların $ a çevrilerek tutarının hesaplandığı görülmektedir. Yapılan bu hesaplama üzerinden %5 olarak hesaplanan Serbest Bölge Tesis ve Geliştirme Fonunu da $ olarak hesaplanmaktadır.
Bu bölgelerde elde edilen tüm kazançlarda döviz cinsindendir. Buralarda yapılan harcamalarda döviz cinsinden yapıldığı için Türk Lirası hiçbir yerde kullanılmamaktadır. Elde ettiğiniz dövizleri Türk Lirasına çevirmek isteseniz, bölgede bulunan bankalardan bunu yapmamız mümkün değildir. Türk Lirasına çevirme işlemini ancak Türkiye sınırları içerisindeki bir bankadan gerçekleştirebilirsiniz.
İşletici, Bölgede Kurucu İşleticisi ve Kullanıcılar, Genel Müdürlükçe belirlenen özel faturayı kullanmakla yükümlüdürler.
İşletici, Bölge Kurucu İşleticisi ve Kullanıcılar fatura ve ticari defterlerini, hesap döneminden önce, Bölge Müdürlüğüne onaylattıktan sonra kullanabilirler.


Muhasebe kaydı yaparken, işlemin yapıldığı günün Merkez Bankası döviz kurunu dikkate alarak Türk Lirasına çevirerek kayıtlarını oluşturmaktadırlar. Türkiye’de döviz kurlarının daima hareket halinde olması dikkate alındığı zaman, bir kur farkının doğmasına neden olmaktadır. Burada meydana gelen kur farkı, kur farkı geliri veya kur farkı gideri olarak hesaplara yansımaktadır. Sene sonunda ise Kar/Zarar hesabına atılarak kapatılmaktadır. Bu da gerçekte olmayan bir kur farkı geliri veya kur farkı giderine sebep olmaktadır.

4.2 Serbest Bölgelerde Tutulması Gereken Ticari Defterler

Türkiye’de gerek tüzel gerekse özel işletmelerin ve girişimcilerin iktisadi ve mali durumlarını gösteren ticari defterlerin türleri ve bu türlerin kapsamları Türk Ticaret Kanunun 66. Maddesinde düzenlenmiştir.Türk Ticaret Kanunun 66. Maddesine göre; ‘’Her tacir, ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu,Borç ve alacak münasebetlerini ve her iş yılı içinde elde edilen neticeleri tespit etmek maksadıyla, işletmesinin mahiyet ve öneminin gerektirdiği bütün defterleri ve bilhassa, diğer kanunların hükümleri mahfuz kalmak üzere, aşağıdaki defterleri Türkçe olarak tutmaya mecburdurlar.

1-   Tacir hükmi şahıs ise yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve karar defteri;

2- Hususi hukuk hükümlerine göre idare edilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere devlet, vilayet, belediyeler gibi amme hükmi şahısları tarafından kurulan ve hükmi şahsiyeti bulunmayan ticari işletmeler ile dernekler tarafından kurulan ticari işletmeler ve bunlara benzeyen ve hükmi şahsiyeti olmayan diğer ticari teşekküller, karar defteri hariç yukarıdaki bentte yazılı defterleri;

3- Tacir hakiki şahıs ise karar defteri hariç olmak üzere birinci bentte yazılı defterleri veya işletmesinin mahiyeti ve önemine göre sadece işletme defteri

Tacirlerin işletmeleriyle ilgili işler dolayısıyla aldıkları mektup, yazı,telgraf; fatura,cetvel, senet gibi vesika ve kağıtlarla ödemelerini gösteren vesikaları ve yazdığı mektup, yazı ve telgraf namelerin kopyaları ve mukaveleleri, taahhüt ve kefalet ve sair teminat senetleri ve mahkeme ilanları gibi belgeleri muntazam bir tarzda dosya halinde saklamaları mecburidir.

Ticari defterlerin kısmen veya tamamen kanuna aykırı bir şekilde tutulmasından ve saklanmasından doğrudan doğruya özel işletmelerde işletme sahibi, tüzel kişiliklerde yönetim kurulu mükelleftir. Bu mükellefiyetle ilgili düzenleme Türk Ticaret Kanununun Atmış yedinci Maddesinde düzenlenmiştir.

Ticari defterlerin kısmen veya tamamen mevcut olmasından, yahut kanuna uygun surette tutulmamasından veyahut saklanması mecburi olan defter ve kağıtların gereği gibi saklanmamasından doğan mesuliyet, doğrudan doğruya işletme sahibine ve hükmi şahıslarda idare organının azalarına veya idare işlerine salahiyetli olan kimselere ve hükmi şahsiyeti olmayan ticari işletme ve teşekküllerde onları idareye salahiyetli olan kimselere aittir. Bunlar, kusuru memur ve müstahdemlerine yükleterek bu mesuliyetten kurtulamazlar.
66’ncı maddenin birinci fıkrasının 1 ila 3’üncü bentlerinde sayılan defterleri tutma mükellefiyetlerini hiç veya kanuna uygun şekilde yerine getirmeyip de ikinci fıkraya göre mesul olanlar, yüz liradan bin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Defterlerin kanuna uygun şekilde tutulmaması halinde bunları tutmakla vazifelendirilmiş olan kimseler dahi aynı cezaya mahkum edilirler. Diğer kanunlarda bulunan cezai hükümler mahfuzdur.

Hakimler, noterler, sicil memurları ve diğer memurlar, resmi muameleler dolayısıyla bir tacirin defter tutma mükellefiyetine aykırı hareket ettiğini öğrenince keyfiyeti müdde-i umumiliğe bildirmeye mecburdurlar.

Defter tutmakla zorunlu olan mükellefler, defterlerini ve evraklarını Türk Ticaret Kanuna göre on yıl süreyle saklamak ve korumakla yükümlüdürler. Saklama süresi ile ilgili düzenleme Türk Ticaret Kanunun 68. Maddesinde tanzim edilmiştir.

Türk Ticaret Kanunun 68. Maddesine göre;’’Defter tutmak mecburiyetinde bulunan kimse ve işletmeye devan eden halefleri, defterleri son kayıt tarihinden ve saklanması mecburiyeti olan diğer hesap ve kağıtları tarihlerinden itibaren on yıl geçinceye kadar saklamaya mecburdur.’’

Türk Ticaret Kanununa göre tutulması gereken defterler; yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri ve karar defterinden müteşekkildir. Bu defterler ile ilgili düzenlemeler Türk Ticaret Kanunun 70,71,72,73,78 inci maddelerinde düzenlenmiştir. Bu konu da Vergi Usul Kanunun 183,184,185 inci maddeleri ile düzenlenmiştir. Bu düzenleme Türk Ticaret Kanunu ile aynıdır.

4.2.0 Yevmiye Defteri

İşletmelerin iktisadi faaliyetlerinden doğan işlemleri, ilgili evraklardan faydalanarak tarih sırası dikkate alınarak maddeler halinde yevmiye defterine geçirilir. Türk Ticaret Kanunun 70. Maddesinde bu defter ile ilgili esaslar düzenlenmiştir.
Türk Ticaret Kanunun 70. Maddesine göre: Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi icap eden muameleleri, vesikalardan çıkararak tarih sırasıyla ve ‘’madde’’ halinde tertipli olarak yazmaya mahsus defterlerdir.

Yevmiye maddelerinin en az aşağıdaki malumatı ihtiva etmesi şarttır:

1-   Madde sıra numarası,
2-   Tarih,
3-   Borçlu hesap,
4-   Alacaklı hesap,
5-   Meblağ,
6-   Her kaydın dayandığı vesikaların nevi ve varsa tarih ve numaraları.

Yevmiye defteri ciltli ve sahifeleri müteselsil sıra numaralı olur; şu kadar ki, vergi kanunlarına göre müteharrik yapraklı yevmiye defterlerinin kullanılmasına müsaade olduğu takdirde, vergi kanunlarına uygun olmak şartıyla bu defterler de kullanılabilir.
Yevmiye defterine geçirilecek kayıtlar haklı sebep olmaksızın, on günden fazla geciktirilemez.

4.2.1 Defter-i Kebir

Yevmiye defterine geçen maddelerin toplandığı deftere defter- i kebir denir. Bu defter de kanunen tutulması gereken defterlerden biridir. İlgili düzenleme Türk Ticaret Kanununun yetmişbirinci Maddesinde belirtilmiştir.

Türk Ticaret Kanunun Yetmişbirinci Maddesine göre: “Defteri kebir, yevmiye defterine geçirilmiş olan muameleleri buradan alarak sistemli bir surette hesaplara dağıtan ve tasnifi olarak bu hesaplarda toplayan defterdir.

Defteri kebirdeki kayıtların en az aşağıdaki malumatı ihtiva etmesi şarttır:

1.   Tarih;
2.   Yevmiye defteri madde numarası;
3.   Meblağ;
4.   Toplu hesaplarda yardımcı nihai hesapların isimleri.

Yukarıdaki maddelerin üçüncü fıkrası hükmü, defteri kebir hakkında da tatbik olunur.’’

4.2.3 Envanter Defteri

Envanter defteri, her bir iş yılını takiben, işletmenin fiilen sahip olduğu varlıkların fiziki sayımlarının toplandığı bir defterdir. Bu defter ile düzenlemeler Türk Ticaret Kanunun 72. Ve 73. Maddelerinde düzenlenmiştir.

1.   Umumi olarak.

Türk Ticaret Kanunun 72. Maddesine göre: Envanter defterine işletmenin açılış tarihinde ve müteakiben her iş yılı sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur.

Envanter ve bilançonun taalluk ettiği tarihe ‘’bilanço günü’’ denir.

İş yılı altı aydan az, on iki çok olamaz. Kanunda aksine hüküm olmadıkça, iş yılı sonu için çıkarılacak envanter ve bilançoların gelecek iş yılının ilk üç ayı içinde tamamlanmış olması lazımdır.

Envanter defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur.

2.   Envanter

Türk Ticaret Kanunun 73. Maddesine göre: Envanter çıkarmak; saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kat’i bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.

Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dahil, iktisadi kıymetleri ifade eder.

Envanter, esas itibariyle defter üzerine çıkarılır. Şu kadar ki; işlerinde geniş ölçüde ve çeşitli mal kullanılan büyük işletmeler, envanterlerini listeler halinde tanzim edebilirler. Bu takdirde envanter defterine listeler muhteviyatı icmalen kaydolunur.

4.2.4 Karar Defteri

Tüzel kişilerce tutulan karar defterine, tüzel kişiliği yöneten genel kurul veya ortaklar heyetince alınan kararlar yazılır. Bu kararlar, genel kurulu oluşturan üyelerce imzalanmak zorundadır. Bu defterle ilgili düzenleme Türk Ticaret Kanunun 78. Maddesinde belirtilmiştir.

Bu maddeye göre: ‘’Hükmi şahıs olan tacirler tarafından tutulan karar defterine gerek umumi heyet veya ortaklar heyeti, gerek, varsa idare meclisi tarafından, müzakere neticesinde ittihaz olunan kararlarla toplantıda hazır bulunan azaların adları ve soyadları ve toplantı günü ile beyan edilen rey ve müzakerelerin tam bir surette bilinmesi için gerekli diğer hususlar geçirilir ve kararların altı şirket n..... imza koymaya salahiyetli olanlar tarafından imza edilir.’’

4.3 Serbest Bölgelerde Uygulanacak Hesap Planı

Maliye ve Gümrük Bakanlığının 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Muhasebe sistemi Uygulama Tebliğine göre tekdüzen hesap planın esasları ve işleyişi konusunda düzenlemeler yapıldığını görüyoruz.

Bu düzenlemenin amacı; bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve kıyaslanabilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlaması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması için yapılmıştır. Mali tablolar aracılığı ile yapılan denetimleri kolaylaştıracaktır.

Yapılan düzenleme ile karar alanların muhasebe ile ilgili bilgilere yeterli ve doğru bir şekilde ulaşmaları sağlanmıştır. Farklı işletmelerin ve aynı işletmelerin farklı dönemlerin birbiriyle kıyaslanma imkanı doğmuştur.

Yapılan düzenlemenin kaps..... bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişiler girmektedir. Ancak bilanço esasına göre defter tutmak ve faaliyet konuları itibariyle farklı muhasebe tekniği kullanan bankalar, sigorta şirketleri ve finansal kurumlar bazı istisnalar getirilmiştir.

Belirlenen usul ve esaslara uymayanlar hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 3568 sayılı serbest muhasebesi, serbest muhasebeci Mali Müşavirlik ve yeminli Mali Müşavirlik Kanununun ilgili cezai hükümleri uygulanır.

Genel olarak bakıldığı zaman serbest bölgelerin üçüncü ülke olarak kabul edildikleri görülür. Dolayısıyla buralarda, Serbest Bölgenin bulunduğu ülkenin bir çok yasaları uygulanmamaktadır. Ülkemizde tüm işletmeler tekdüzen hesap planı’na tabidirler. Oysa Serbest Bölgelerde faaliyette bulunan işletmeler bu kurala uymadıklarını söylemektedirler. Çünkü bu bölgeleri üçüncü ülke olarak kabul etmektedirler. Fakat genellikle işletmeler Tekdüzen hesap planı’nın kullanım kolaylığı sağladığı için uyguladıklarını söylemekteler.

Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere Serbest Bölgelerde ki çeşitli firmaların da muhasebe kayıtları ve Tekdüzen hesap planına bakış açıları farklıdır. Dolayısı ile buralarda muhasebe kayıtlarında tekbir görüşe varmak mümkün değildir. Devlet buraları Uluslararası sahalar ilan etmiş, fakat muhasebe kayıtları hakkında bir açıklık bulunmamaktadır.


4.4 Serbest Bölgelerde Muhasebe Denetimi

Serbest bölgelerde muhasebe denetimi, serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’ ne bağlı bilimler tarafından yapılır. Serbest bölgelerde faaliyet yapan işletmeler ülke idaresi tarafından istenen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür. Bu konu hakkında hüküm Serbest Bölgeler Yönetmeliği’nin Yirmi Üç üncü maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;’’ Bölgedeki faaliyetlerin düzenli bir şekilde yürütülmesinin temini amacıyla Bölge Kurucu ve İşleticisi veya İşletici ile Kullanıcılar, kanunen tutmak zorunda oldukları defterlerini Türkçe düzenlemekle, Bölge Müdürlükleri ile Genel Müdürlükçe yetkili kılınan mersi ve görevlilerce talep edilecek bilgi ve belgeleri zamanında vermekle ve her türlü defter, belge ve diğer gerekli dökümanı bu mersi ve görevlilerin kontrolüne açık bulundurmakla yükümlü olup, muhasebe kayıtlarına, Bölge dışındaki faaliyetlerine ilişkin hesaplarını hiçbir şekilde ve suretle işleyemezler.

İşletici, Bölge Kurucu ve işleticisi ve Kullanıcılar, Genel Müdürlükçe belirlenen özel faturayı kullanmakla yükümlüdür.

İşletici, Bölge Kurucu ve İşleticisi ve Kullanıcılar fatura ve ticari defterlerini, hesap döneminden önce, Bölge Müdürlüğüne onaylattıktan sonra kullanabilirler’’ hükmü yer almaktadır.

Yukarıda adı geçen madde hükmü gereğince serbest Bölge Müdürlükleri, bölgede faaliyette bulunan işletmelerin defter ve belgelerini isteyip inceleme hakkına sahiptirler. Bu denetim işlemini Bölge Müdürlüğü’nün muhasebe servisi yürütmektedir. Aynı servis bölgede faaliyette bulunan işletmelerin defterlerinin tasdik işlemini de yapar. Bölgeden yapılan mal satışlarında düzenlenen faturalarda aynı servis tarafından tasdik olunur.

Serbest bölgeler 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun 6’ ncı maddesine göre gümrük hattı dışında yalımaktadır. Buralarda vergi denetimi yapılmaktadır. Çünkü bu faaliyette bulunan işletmelere vergi numarası verilmemektedir.

4.4.0 Kurumlar ve Gelir Vergisi Muafiyetleri

Kullanıcılar ve operatör tarafından Serbest Bölgelerden gerçekleştirilen kazanç devirlerinde diğer kişisel veya kurumsal gelir vergisine tabi değildir. Yabancı sermayenin kazançlarını ülkesine geri göndermesi durumunda da bir başka vergiye tabi değildir. Buna ek olarak firmalar stopaj vergisinden de muaftır.

Serbest bölgelerde çalışanlar hizmetlerinden dolayı elde ettikleri gelirden dolayı vergilendirilmezler. Çalışanlar almış oldukları ücretler için vergi beyannamesi doldurmazlar.

Türkiye’de yerleşik olanlar, Serbest Bölgelerden elde ettikleri gelir ve kazançları dış ticaret mevzuatınca belgelendirerek Türkiye’ ye transfer etmesi durumunda gelir ve kurumlar vergisinden muaftır.

Serbest Bölgeye ihraç edilmiş bir mal bedelsiz olarak ithal edilip, fason üretim yapıldıktan sonra ihraç edilirse Kurumlar Vergisi istisnasında yararlanamaz. Ancak bedelli geçici ithal kapsamındaki bir mal ithal edilip, tekrar ihraç, edilirse, ithal ve ihraç fiyatları arasındaki fiyat farkı Kurumlar Vergisi istisnasından yaralanır.

4.4.1 Katma Değer Vergisi Muafiyeti

Genel olarak mal ve hizmetlerin ithal edilmesi ve gönderilmesi durumunda %1’den %40’a kadar değişen oranlarda KDV’ tabidirler. Ancak Serbest Bölgelerde gerçekleştirilen işlemlerde KDV uygulanmaz. Türkiye’den diğer Türkiye’ deki Serbest Bölgelerden yurtdışına yapılan ithalatlar KDV’ den muaftır.

Serbest Bölgeye ihraç edilen mamullerin, Teşvik Belgesi kapsamında yapılan ithalatında KDV kadar temin alınır tekrar ihracında iade edilir.

Mallar, Teşvik Belgesi dışında İthalat Rejimi çerçevesinde ithal edilirse KDV peşin olarak ödenir.

4.4.2 Gümrük Vergisi

Genelde üçüncü dünya ülkelerinden Türkiye’ye malların ithal edilmesi (Gümrük Birliği kaps..... göre Avrupa ülkelerinden malların ithal edilmesi bunun dışında tutulur.) durumunda gümrük vergisine tabi değildir.

Serbest Bölgeye ihraç edilen mamul maddelerinin üretiminde kullanılan ham veya yarı mamul maddelerinin Gümrük Vergisi ile Resimlerin Teşvik Belgesi kapsamında ithal edilirse geri alınmaz. Belgesiz ithalatta ise geri alınır.

4.4.3 Damga Vergisi

Damga Vergisi kontratlar, sözleşmeler, borç senetleri, sermayeleri, akreditifler, teminat mektupları, finansal tablolar ve ücret bordroları gibi bir çok belgeye uygulanır. Damga Vergisi, belge değerlerinin %12 ile %0.6 arasında değişen oranlarda nominal değer üzerinden alınır.

Serbest Bölgelerdeki işlemler Damga Vergisinden muaftır. Türkiye’deki resmi bağlantıların idaresine bırakıldığında dair anlaşmalar yapılırsa Damga Vergisi uygulanır.

4.4.4 Kaynak Destekleme Fonu

Kabul kredili akreditif veya mal mukabili ve yurt içi veya yurt dışından sağlanan krediler (ortalama iki seneden fazla vadeli off-shore kredileri dışında) ile yapılan ithalatlar %6’lık K.K.D.F ye tabidir. Ancak Serbest Bölgelere yapılan ithalat ve vadesi önemsenmeyen krediler kaynak kaynak kullanım destekleme fonundan (K.K.D.F) muaftır.

4.4.5 Diğer Harç, Resim ve Gümrük Vergileri

Serbest Bölge Geliştirme Fonu ve Sosyal Sigorta vergileri dışında diğer harç, resim ve gümrük vergileri bankacılık ve sigortacılık işlem vergisi, gayrimenkullerin tescil harcı, emlak vergisi, belediye vergileri, veraset ve bağış vergileri Serbest Bölgelerde uygulanmaz.

4.4.6 Yabancı Sermaye Mevzuatı

Her bir hissedar yabancı sermaye mevzuatına göre payına düşen en az 50.000$ A.B.D doları sermaye gerektirir ve Türkiyede’ki yatırımları için Yabancı Yatırım Müdürlüğü’den izin almaları gerekir. Franchise, royalty, know-how, teknik yardım gibi işler için yapılan anlaşmalarında aynı zamanda bu müdürlük tarafından onaylamsı gerekir.

Serbest Bölgelerdeki en az 50.000$ yabancı sermaye gerekliliği dışında yatırımın gerçekleşmesi için izin alınması veya lisans anlaşmanın onaylanması gerekmez. Buna ek olarak Serbest Bölge Genel Müdürlüğü’nden çalışma izni kolayca alınabilir.

4.4.7 Dar Sermaye

Türk Vergi Mevzuatı çerçevesinden mükellefin direkt veya dolaylı kurumsal ilişkisi veya yakın iş ilişkisine sahip gerçek veya tüzel kişilerden alınan kredilerden dolayı oluşan faiz girdileri için bazı limitler uygulanmaktadır. Diğer bir deyişle bazı limitler dar sermaye emisyon işlemlerinin başlaması gereklidir. Dar sermaye kapsamı ile bağlantılı kredilerin faizleri kurumlar vergisi amaçlı uygulanmaz.

Dar sermaye kaps..... ilişkin işlemlere uygulanan limitler Serbest Bölgelerde kabul edilmemektedir.

Ancak Serbest Bölgelerdeki şubelerden ve firmalardan sağlanacak yabancı kredilerden dolayı izin alınması gerekir.

4.4.8 Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan Prim (DFİF) Ödenmesi

Serbest Bölgeye ihraç edilen mamullere DFİF primi, Teşvik Belgeli veya Teşvik belgesi olmaksızın yapılan ithalatta geri ödenir. Geri ödeme yapılmadığı sürece bu mamullerin ithaline izin verilmez.

4.5 Serbest Bölgelerin Sosyal Güvenlik Açısından İncelenmesi

SBK’nın ‘Çalışma ve sosyal güvenlik esasları’ başlığını taşıyan 10. Maddesine göre;‘Serbest bölgelerde, faaliyet gösterecek işyerlerinde yabancı uyruklu yönetici ve vasıflı personel çalıştırabilirler. Buna ait esaslar yönetmenlikle belirlenir.

Serbest Bölgelerde Türkiye Cumhuriyeti sosyal güvenlik mevzuatı uygulanır.’Belirtilen maddede söz konusu edilen Sosyal Güvenlik Mevzuatı olarak ; 1474 sayılı İş kanunu, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı, 506 Sosyal Sigortalar Kanunu, 3417 sayılı Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine dair kanun hükümleri uygulanmaktadır. İlgili sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri çerçevesinde serbest bölgelerde çalışan personel, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi haklara sahip olup, hakkettiği ücretten sosyal sigortalar primi kesintisi, tasarruf kesintisi, sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalılardan sosyal sigortalılar primi kesintisi gibi kesintiler yapılmaktadır.

Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmenliği’nin 17. Maddesinde yer alan çalışma esaslarının uygulanması ile ilgili şekil ve usullere ilişkin esaslar, Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’nün 93/13 sayılı genelgesinde, aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir;

- Bölgede bir aydan fazla çalışanlar için hizmet akti yapılarak bir nüshası Bölge Müdürlüğüne verilir.

- Asgari ücret ve fazla çalışma esasları Türkiye Cumhuriyeti Çalışma Mevzuatında öngörüldüğü şekliyle aynen uygulanır.

- Çalışma Mevzuatında öngörülen süreden fazla çalışma yapılamaz. Bölgede 24 saat çalışma yapılması dikkate alınarak vardiye sistemi uygulanabilir. Hafta tatili, senelik izin ve sağlık izinlerinde kısıtlama yapılamaz.

- 1475 sayılı İş Kanunu gereğince yapılan hizmet akti ancak o işyeri için geçerlidir.

- Hizmet akti yapılarak çalıştırılan işçilerin S.S.K primlerini gösterir belgenin işyerinde asılı bulunması zorunludur.

- 1475 sayılı İş Kanununda yer alan işçi sağlığı ve güvenlik hükümlerine uyulur. İş Müdürlüğüne verilir.

- S.S.K’na verilen aylık ve dört aylık prim kesintisi bildirimlerinin bir nüshası Bölge Müdürlüğüne verilir.

- Hizmet akitlerinin asgari ücretin altında sözleşme yapılmasında müsaade edilemez. İşçi ücret bordroları düzenli olarak Bölge Müdürlüğünce incelenir.

- Konuyla ilgili denetim, Çalışma Bakanlığı, Çalışma Müdürlükleri ile Serbest Bölge Müdürlükleri arasında koordinasyon kurularak sağlanır.