Anne ve Babalar!..
    Srebral Palcy’li Bir Çocuğun Özelliklerini Bilmek İster misiniz?

    Serebral Palcy’nin (SP) literatürde bir çok tanımı vardır. Ancak çok genel anlamıyla bir tanım yapacak olursak, doğum öncesi, doğum sırasında ya da doğum sonrası herhangi bir nedenle beynin hasar görmesi sonucu oluşan motor (ve bazı durumlarda mental) bozukluktur.

    SP, adale tonusunda bozukluk, anormal postür (duruş bozukluğu) ve bozuk hareket görünümüyle karşımıza çıkar.

    SP, gelişimsel bir bozukluktur. Motor fonksiyonlarda bozukluğun yanında, duyu bozukluğu (sensory disfonksiyon), nistagmus, strabismus (gözde kayma, titreme gibi bozukluklar), zeka geriliği (mental retardasyon), davranış bozuklukları, öğrenme güçlükleri, dil-konuşma bozuklukları ve ağız-diş problemleri de görülebilir.

    Beyinde motor bölgenin (kol-bacakların tam kullanımı, yürüme, yemek yeme, merdiven çıkma gibi günlük yaşamı sürdürmeye yarayan hareket yeteneğini sağlayan beyin bölgesi) gelişimi 7-8 yaşlarında tamamlanır. Hamilelik döneminin başlangıcından 7-8 yaşlarına kadar beyinde oluşabilecek herhangi bir problem bu bölgenin fonksiyon bozukluğu olarak karşımıza çıkar. Ortaya çıkan tablo ise Serebral Paralizi(Palcy) olarak adlandırılır.

    SP’de beyin hasarı ilerleyici değildir. Fakat ortaya çıkan sorun ömür boyu devam eder.

    Spastite, en genel anlamda, kas sertliği ya da pasif harekete direnç olarak tanımlanabilir. Kasların normal yapısındaki değişiklik ve sertlik hareketlerin de etkilenmesine ve zor yapılmasına neden olur. Aşırı spastite zamanla iskelet yapı üzerinde bozukluklara ve postürün (duruşun) bozulmasına yol açar. Bunun yanısıra oturma, ellerin kullanılması, yürüme gibi fonksiyonel aktiviteleri de olumsuz yönde etkiler.

    Spastik tip SP’nin en yaygın tipidir. Spastik çocuk, SP teşhisi altında etkilenen vücut kısmına göre tanımlanır;
    Hemiplegic tip SP: Bu tipte vücudun bir tarafındaki kol, gövde ve bacak etkilenir. Elin kullanımı zordur. Bacak kaslarındaki spastite nedeniyle yürüme parmak ucunda yürüme şeklinde olur.
    Diplegic tip SP: Bu tipte her iki bacak spastitesi kollardan daha fazladır. Bacaklar birbirine sıkışıktır. Parmak ucuna basma sık görülür.
    Kuadriplegic tip SP: Bu tipte ise tüm vücut etkilenmiştir. Baş kontrolünün yetersizliği, ellerin yumruk şeklinde, bacakların çaprazlar tarzda durması yaygın bir görüntüdür.
    Atatoid SP: Kontrolsüz hareket olarak tanımlanabilir. Çocuğun bacak, kol, el veya yüzünde istemsiz hareketler oluşur. Bu tipte kaslarda ani değişiklikler oluşur. Kaslar çok gevşek durumdan aniden çok sert bir duruma geçebilirler. Bu da hareketlerin koordineli yapılmasını engeller.
    Ataksik SP: Dengeyi korumada, sallanma durumudur. Baş kontrolünün zayıf olması, gövde dengesinin sağlanamaması nedeniyle gelişim yavaştır ve yürüme çok geç sağlanır.

    SP nasıl erken teşhis edilir?

    Aileler bebeğin gelişiminde en ufak bir gecikme ya da sapma gördüğünde, ya da aşağıdaki belirtileri gözledikleri durumda derhal doktora başvurmalıdırlar

    SP’nin habercisi olabilecek erken belirtiler:

    1 aylık bebekte;
    Sürekli ağlama
    Emme bozukluğu
    Israrlı ve sürekli kusma
    Çevresinden gelen uyarılara cevap vermeme
    Havale (Konvülzyon)

    2 aylık bebekte;
    (yukarıdakilere ek olarak);
    Bulunması gereken reflekslerin kaybı
    Kaslarda aşırı sertlik ya da gevşeklik

    3 aylık bebekte;
    Gözde kayma, titreme
    Bebeğin sırtüstü, baş ve topuklar üzerinde yay gibi sert bir şekilde durması
    Bebeğin gülmemesi, annenin yüzüne bakmaması

    4 aylık bebekte;
    Baş kontrolünün olmaması
    Gözde odaklaşmanın sağlanamaması
    Elin ya da ellerin beş parmak içte kalacak şekilde yumruk halinde tutulması
    Kaybolması gereken reflekslerin devam etmesi

    8 aylık bebekte;
    Dönme ve oturma aktivitelerinin olmaması
    El-göz koordinasyonunun yokluğu
    Tekme atarken iki bacağın da itilmesi
    Bebeğin bacaklarını uzatarak oturduğu pozisyonda vücudunun öne eğilmesi, bacakların birbiri üzerine binmesi

    10 aylık bebekte;
    Emeklemenin olmaması ya da her iki ayağın birden çekilerek, sıçrar tarzda emekleme
    Ayağa kalkmada zorluk
    İsmi ile çağrılınca tepki vermemesi
    Ağızdan salya akması
    Verilen yiyeceği ağzına almaması ya da ağzına götürememesi

    1 yaşındaki bebekte;
    Tutunarak yürüyememesi
    Parmak ucuna basarak yürüme
    belirtileri gözlendiği durumlarda derhal doktora başvurmalıdır.

    SP’li çocukta rehabilitasyonun amaçları
    SP’li çocukta bir çok sorun bir araya gelerek aile ve çocuk için yaşamı güçleştirir. Bu nedenle problemlerin iyi bir şekilde tanımlanması çok önemlidir. Ancak bilimsel ve bilinçli yaklaşım SP’li çocuğun daha bağımsız bir yaşama kavuşmasını sağlayabilir.
    SP’li çocuklarda görülen problemlerin en aza indirilmesi ve onların topluma kazandırılması çok yönlü bir rehabilitasyon programıyla sağlanabilir. Ailenin eğitiminden, çocuğun fiziksel çevresinin düzenlenmesine kadar bir dizi sorun hesaba katılmak ve rehabilitasyonun alanı içine dahil edilmek zorundadır. Bu çerçevede rehabilitasyonda amaç:
    -Çocuklarda görülen hareket bozukluklarını en aza indirmek
    -Oluşabilecek kas-iskelet sistemi bozukluklarını önlemek, postür bozukluklarının oluşmasını engellemek
    -Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız davranabilmeyi sağlamak
    -Yardımcı araç, gereç ve cihazları belirlemek
    -Eğer SP tablosuna eşlik eden, görme, işitme, konuşma ve zeka problemleri varsa bunların en aza indirilmesini sağlamak
    -Aile eğitimi vermek ve SP’li çocuğun eğitimi konusunda aileye yol göstermek
    -SP’li çocuğun yaşayacağı mekanların düzenlemesine yapmak
    Bilinmesi gereken en önemli şey SP tedavi ve rehabilitasyonunun çok uzun süren bir süreç olduğudur. Bebeğin büyümesiyle birlikte rehabilitasyon uygulamaları da devam eder. Rehabilitasyon çocuk bağımsız (ya da en az bağımlılıkla) yaşama yetisini kazanana kadar devam etmelidir.
    SP’li çocuklar da diğer çocuklar gibi bir çok ihtiyacı olan çocuklardır. Ayrıca çoğu SP’li çocuk diğer çocuklar gibi gelişebilir.
    SP fiziksel bir özürdür. Az oranda zeka yetersizlikleri, görme, konuşma, işitme ve algı bozuklukları fiziksel özre eşlik etse de ilerleyici değildir. Bilinçli bir yaklaşım ve etkili rehabilitasyon ile yetersizlikleri en aza indirmek mümkündür.

    Rehabilitasyon sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar:
    -Egzersizler aile tarafından öğrenilmeli ve evde tekrar edilmelidir.
    -Egzersizler çok uzun ve sıkıcı olmamalıdır. Oyun aktiviteleri ile birleştirilerek yaptırılmalıdır.
    -SP’li çocuklarda mental ve duyusal engeller yüzünden genellikle yetersiz olan iletişim kurma yeteneğini arttırmak için sesli ve renkli oyuncaklar ya da objeler kullanılmalıdır.
    -SP’li çocuğun kontrolü en az 3 ay aralıklarla, pediatrik nörolog, pediatrist, gerekirse ihtiyaç duyulan uzmanlık alanlarındaki hekimler, fizyoterapist, iş-meşguliyet terapisti, odyolog, çocuk gelişim uzmanı ve psikolog tarafından yapılmalıdır.
    -Normal çocuk gelişimi izlenerek, SP’li çocuğun bu gelişimi yakalaması için ailenin çaba göstermesi gerekir. Ancak SP’li bir çocuğun sınırlılıkları iyi bilinmeli, normal bir çocukla kıyaslanmamalıdır. Fakat SP’li çocukta gelişimi sağlayabilmek için de erken yaşlardan başlayarak dil ve sosyal gelişim üzerinde durulmalıdır.
    -SP’li bebeklerin taşınması terapistin gösterdiği şekilde destekli ve çevre iletişimini sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
    -Oturma, emekleme, ayakta durma gibi motor gelişim aşamaları terapistin uygun gördüğü zamanlarda başlatılmalıdır.
    -SP’li çocuğun beslenmesi sırasında uygun oturma ortezleri (yardımcı cihazlar) ve destekli sandalye kullanılmalıdır.
    -SP’li çocuğun etkilenme tipine göre beslenme şekli ve tipi de değişecektir. Bu konuda bir diyetisyenden bilgi alınmalıdır. Beslenme sürece sıvı yiyeceklerden katı yiyeceklere doğru ilerlemeli, beslenme pozisyonları terapistten uygulamalı olarak öğrenilmelidir.
    -SP’li çocuk mümkün olduğunca uygun bir kaşık ile beslenmelidir. Okul çağına gelen çocuklar fiziksel özürlerine rağmen özel bir eğitim kurumunda eğitime başlatılmalıdır.
    -Zeka problemi, algılama problemi olan çocukların eğitimi için özel eğitim uzmanlarının yardımı şarttır.
    -Yürümeye başlayacak SP’li çocuklarda ayakkabı ve gerekiyorsa yürüme cihazının tipine karar vermek önemlidir. Bu seçim fizyoterapist kontrolünde yapılmalıdır.
    -SP’li çocuklarda değişik psikolojik bozukluklar oluşabilir. Aile ve çevreyle uyumda zorlanan çocuklar için psikologlardan yardım alınmalıdır.
    -SP’li çocukların evde sürekli bakıcılar ya da ebeveynlerle kalmaları doğru değildir. Normal çocuklarla da iletişim kurabileceği ortamlar oluşturulmalıdır. SP’li çocuklar aşırı koruma altına alınmamalı ve yapabilecekleri aktivitelere fırsat tanınmalıdır.

    BEYİN FELCİ OLAN ÇOCUKLARIN AİLELERİ İÇİN :
    Çocuğunuza bazı şeyleri kendi başına yapabilmesi konusunda güven vermeniz ve onu desteklemeniz çok önemlidir.
    Toplumumuz bu çocuklara genellikle meraklı, acıyan, tedirgin edici bazen de hoşnutsuz ve korku dolu bir gözle bakar. Bu tepkilerden uzaklaşmak için çocuğunuzu daha kısıtlı çevrelerde tutmak zorunda kalabilirsiniz.
    Ortada utanılacak bir durum yoktur. Toplumun bu tür tepkilerine karşı güçlü olmalısınız, çünkü kısıtlı sosyal çevrede kalan çocuklar yeterli sosyal uyaranlar almadıkları için sosyal ve duygusal gelişmeleri zayıftır. Mümkün olduğunca normal yaşamınıza devam etmelisiniz.

    Çocuğunuzun spastik olup olmadığını gösteren bazı belirtiler vardır:
    Bebekte aşırı kusma ve kilo kaybı varsa
    Anne sütü emmiyorsa
    Tek tarafa dönük veya kasılarak uyuyorsa
    Sık havale geçiriyorsa
    Vücudunda aşırı kasılmalar oluyorsa
    İlerlemiş yaşına rağmen başını tutamıyorsa
    Çocuğunuzu doktora göstermeniz gerekir. Spastik çocuklarda erken müdahale ile fizik tedavi ile, cerrahi tedavi ile olumlu neticeler alınması mümkündür.

    * * *
    “Topal bir adam yürümek için bir sopa kullandığında onu uzuvlarının yeni baştan düzenli işleyişini sağlayıncaya kadar kullanır. Eğer çok uzun bir süre sopaya yaslanarak, sopadan aldığı güçle yürür ise bedeni biçimini, düzenini kaybeder. Biçim bir kez bozuldu mu sopaya olan zorunluluk artar, sopaya boyun eğilmiş olur, o adam artık cehalet içindedir.”